Fjalori i Marko Boçarit

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë

Fjalori i Marko Boçarit apo Fjalorthi i Boçarenjëve titulli origjinal i të cilit është Leksikon i romaishtes dhe arbanishtes së thjeshtë (greqisht: Λεξικον τις Ρομαικης και Αρβανιτικης απλησ) është fjalori i parë greqisht-shqip i përpiluar nga prijësi suliot asokohe 19 vjeçar Marko BoçariKorfuz më 1809 me porosi e konsullit frëng në Janinë, François Pouqueville.[1]

Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Që më 1803 shumë prej krerëve të Sulit qenë zhvendosur në Korfuzin asokohe të bashkëqeverisur nga rusët dhe osmanët. Pas 1807 me ndryshimet që ia behën prej luftërave napoleonike, ishullin e qeverisi administrata franceze dhe suliotët u bënë pjesë e njësisë së quajtur Régiment albanais. Fjalori u porosit nga konsulli frëng, dhe sipas shënimit të konsullit, Boçari e përpiloi prej vullnetit të të atit, xhaxhait dhe vjehrrit të vet.[2] Dorëshkrimi i fjalorit iu dhurua Bibliotekës Kombëtare në Paris nga vetë konsulli me shënimin "Ky fjalor është shkruar nga dora e Marko Boçarit në Korfuz më 1809 përpara meje. Poqueville" (frëngjisht: Ce lexique est écrit de la main de Marc Botzaris à Corfou en 1809 devant moi. Pouqueville).

Përmbajtja[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Dorëshkrimi i fjalorit nuk e ka fjalësin në rend alfabetik, përmban po ashtu një metodë greqisht-shqip pa mësues si dhe dialogje greqisht-shqip. Shqipja e shkruar është ajo e të folmes së Sulit. I shkruar me alfabet grek, disa prej gërmave të shkrimit duken të sajuara nga vetë Boçari. Ai vetë dinte disa gërma që i kishte nxënë prej murgut Samuil, ose sipas një të dhëne tjetër, te Manastiri i Profet Elias. Akademiku grek Titos Johalas që ka studjuar dorëshkrimin është i mendimit se fjalori ka qenë i porositur nga Pouqueville në mënyrë që t'i shërbente për hartimin e një fjalori frëngjisht-shqip. Këtë do ta arrinte duke përkthyer zërat greqisht të fjalorit si dhe duke transkriptuar pjesën shqipe në alfabet latin, që e botoi në vëllimin e tij Voyage dans la Grèce (shqip: Udhëtim nëpër Greqi), vëll. 2, f. 617-623, më 1820.[2]

Dorëshkrimi përbëhej prej 111 faqesh me 1494 fjalë shqipe, dhe 1701 fjalë greke.[3]

Botime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Përpos shfrytëzimit të lëndës së fjalorit në udhëpërshkrimin e konsullit frëng, ekzistenca e fjalorit njoftohet vetëm më 1895 nga Lambros.[4] Si i tillë fjalori u botua për herë të parë më 1926 në Tiranë me titullin Fjalori i Marko Boçarit me një parathënie nga Lumo Skëndo.

Më 1980 akademiku grek Titos Johalas e transkriptoi dhe transliteroi fjalorin, duke e botuar me kritere shkencore bashkëkohore, botimi u çmua edhe nga kolegu shqiptar Jup Kastrati. Më 2007 fjalori i përgatitur në gjuhën shqipe, i përkthyer nga Sokol Çunga, u botua nën përkujdesjen e Niko Stillos.[3]

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ Γιοχάλας, Τίτος Π. (1980). Το ελληνο-αλβανικόν λεξικόν του Μάρκου Μπότσαρη (φιλολογική έκδοσις εκ του αυτογράφου) (në greqisht). Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών. fq. 29, 39–42.
  2. ^ a b Γιοχάλας 1980, fq. 40-41.
  3. ^ a b Hamzai, Dhurata (8 dhjetor 2007). "Fjalori i Marko Boçarit". Tema (2254): 20.
  4. ^ Hamp, Eric P. (1972). "Albanian". degruyter.com (në anglisht). fq. 1644.{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Gjendja e adresës (lidhja)