Gjermanishtja silesiane
Gjermanishtja Silesiane, (Silesian Gjermane: Schläsche Sproache ose Schläs'sche Sproche, gjermanisht: Schlesisch) ose Silesian e Ulët , është dialekt gjerman gati e shuar folur në Silesia. Ajo është pjesë e gjermanishtes qendrore lindore me disa ndikime sllave perëndimore.Variacionet e dialektit deri në vitin 1945 u folën nga rreth shtatë milionë njerëz. .[1] Pas Luftës së dytë Botërore, autoritetet komuniste lokale ndaluan përdorimin e gjuhës, pas dëbimit të gjermanëve, provinca e Silesia u përfshi në Poloninë jugperëndimore, me pjesë të vogla në Republikën Çeke të verilindjes dhe në Gjermaninë lindore dhe Silesian German vazhdoi të flitej vetëm nga familjet individuale të dëbuara në territorin e mbetur të Gjermanisë dhe në tubime kulturore kryesisht në Gjermaninë Perëndimore. Shumica e pasardhësve të gjermanëve të Silesianëve të dëbuar në Gjermaninë Perëndimore dhe Lindore nuk mësuan më dialektin, dhe tubimet kulturore ishin më pak të frekuentuara.
Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Në origjinë, gjermanët silesian duket se rrjedhin nga dialektet e shekullit të 12-të të Lindjes së Mesme gjermane, duke përfshirë format mesjetare të Gjermanisë së Epërme saksone, gjermano-franko lindore dhe Thuringian. Banorët e Silesia mendohet të jenë pasardhës të kolonive nga Lusatia e Epërme, Saksonia, Turingia dhe Franconia që mbërritën në Silesia në shekullin e 13-të.
Pas Luftës së dytë Botërore, autoritetet komuniste lokale ndaluan përdorimin e gjuhës. Pas dëbimit të gjermanëve nga Silesia, kultura dhe gjuha silesiane gjermane pothuajse u zhdukën kur shumica e Silesia u bë pjesë e Polonisë në vitin 1945. Autoritetet polake ndaluan përdorimin e gjuhës gjermane. Ka ende ndjenja të pazgjidhura në anët e të dy polakëve dhe gjermanëve, kryesisht për shkak të krimeve të luftës të Gjermanisë naziste për polakët dhe për dëbimin me forcë dhe pastrimin etnik të gjermanëve vendas nga ish-territoret gjermane që u transferuan në Poloni pas Marrëveshjes Potsdam.
Sot, Silesian German është një dialekt i folur në Lusatia e Epërme, pjesë e krahinës së Silesia në perëndim të vijës Oder-Neisse që mbeti gjermane pas vitit 1945..[nevojitet citimi]
Gjermane Silesian dialektin nuk është njohur nga polak i Shtetit në asnjë mënyrë, edhe pse statusi i pakicës gjermane në Poloni ka përmirësuar shumë që nga viti 1991 komuniste kolaps dhe polake të hyrë në Bashkimin Evropian. Ajo mund të jetë e ndarë në Gebirgsschlesische Dialektgruppe, Südostschlesische Dialektgruppe, mittelschlesische Dialektgruppe, westschlesische Dialektgruppe dhe niederländische Dialektgruppe.[2]:138–139 E nordostböhmische Dialektgruppe i takon Silesian, shumë.[3]:143
Silesian gjermane ishte gjuha në të cilën poezi e Karl von Holtei dhe Gerhart Hauptmann ishte e shkruar, gjatë shekullit të 19.
Referimet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ Klaus Ullmann: Schlesien-Lexikon, 2. Band der Reihe Deutsche Landschaften im Lexikon, 3. Auflage 1982, Adam Kraft Verlag GmbH & Co. KG Mannheim, pp. 260–262.
- ^ Ludwig Erich Schmitt (ed.): Germanische Dialektologie. Franz Steiner, Wiesbaden 1968
- ^ Alois Kreller: Wortgeographie des Schönhengster Landes. Kraus, Nendeln 1939, 1979 Kraus, vol. 3, p. 3