Lufta e Marengos
Lufta e Marengos është bere ne 14 qershor 1800 midis forcave franceze nen kontrollin e Napoleon Bonapartit dhe forcave austriake afër qytetit te Aleksandrisë në Piemonte, Itali. Francezet thyejnë gjeneralin austriak Michael Von Melas me një sulm te papritur, duke nxjerre austriaket jashtë Italisë dhe duke forcuar pozitën politike te Napoleonit në Paris. Forcat franceze ne kontrollin e Napolenon Bonapartit u sulmuan nga Austriaket nen kontrollin e gjeneralit Melos. Francezet u kapen ne befasi dhe u tërhoqën, gjithsesi kursi i luftës u përmbys nga rikthimi i forcave te veçuara ne kontrollin e majorit francez gjeneral Luis Desaix. Një kundërsulm i udhëhequr nga Desaix, pas një bombardimi nga një artileri e vogël, hodhi prapa ndjekësit austriake dhe një kavaleri te drejtuar nga gjeneral Francois Etienne De Kellermann e kompletoi disfatën e tyre. Austriaket u tërhoqën ne Aleksandri me 9500 te vrare, te plagosur ose te kapur rob. Demet e francezeve ishin me te vogla por duke përfshire Desaix lufta e Marengos ishte fitorja që vulosi suksesin e fushatës se Napoleonit ne Itali ne 1800. Me një kalim te gusheshim te Alpeve pothuajse përpara hapjes se shtigjeve, Napoleoni kishte kërcënuar komunikimin e linjave te Melasit në Italinë Veriore. Forcat franceze Milanon, Pavian, Piacencan duke prere furnizimin kryesor te austriakeve përgjatë anes veriore te lumit Po. Napoleoni shpresonte se shqetësimi i Melasit me rrethimin e Genoas do te parandalonte sulmin e austriakeve si përgjigje e sulmit te tij. Por Genoa u dorëzua në 4 qershor duke lene të lire një numër te madh austriakesh për aksione kundër-franceze. Ne 9 qershor Jean Lannes mundi gjeneral Peter Ott ne luftën e Montebelos. Napoleoni u sigurua se Melos nuk do te sulmonte dhe me pas austriaket do te tërhiqeshin. Duke pasur frike se gjenerali austriak mund te përpiqej te arratisej Napoleoni shpërndau ushtrinë e tij ne një hapësire te madhe duke dërguar shkeputrje te forta për te bllokuar rrugët e veriut drejt Po dhe te jugut drejte Genoas. Trupat austriake avancuan drejt lindjes përgjatë lumit Bormida ne dy brgjet duke ndaluar ne një cep te lumit. Punëtoret e gjore austriake ndaluan ndonjë zhvillim te shpejte te sulmit te tyre dhe e gjithë ushtria duhet te rreshtoheshin ne një pike mbështetje te ngushte. Lëvizja filloi rreth orës 6, por sulmi nuk ishte zhvilluar deri ne 9. 1200 burrat austriake nen kolonel J. F. dhe një divizion prej 3300 burrash nen kontrollin e gjeneralit Andreas O Reilly shtynë bazat ushtarake franceze prapa dhe vendosen te bëheshin krahu i djathte i austriakeve. Austriaket e qendrës avancuan drejt Marengos derisa u ndaluan nga Gjeneral Andreas O Reilly. Këmbësoria franceze dislokoi përballe rrjedhjes se burimit Fontanone. Ne te majte te austriakeve 7500 trupa nen gjeneralin Peter Ott donin te pastronin rrugën përpara se t’I drejtoheshin fshatit te Keshtjelles Ceriolo, ne veri te pozicionit te francezeve. Kjo levizje kërcënoi një levizje te forcave franceze net e djathte ose një përparim te mëtejshëm për te prere linjën franceze te komunikimit me Milanon. Burrat e Gardanit i dhanë një llogari te mire vetvetes duke mbajtur dislokimin austriak për një kohe te konsiderueshme. Kur divizioni i Gardanit ishte tejet i lodhur, Viktori i tërhoqi ata mbrapa, përtej Fontenones dhe dorëzoi divizionin e tij te dyte për gjeneralin Jacques Chambarlhac. Francezet e mbajtën fshatin e Marengos dhe vijene e Fontanones deri ne mesdite, me te dy krahët ne ajër. Ne fillim Melasi hodhi divizionin e gjeneralit Karl Haddick ne trupat mbrojtëse te Viktorit. Kur Haddick u vra dhe njësitet e tij u zbrazen komandanti austriak dorëzoi divizionin e gjeneralit Conrad Kain. Ne fund, siç ishte forcuar pozicioni i francezeve, divizioni i grenadjereve elitare te gjeneralit Peter Morzin u dërgua për te sulmuar fshatin e Marengos. Melasi gjithashtu kreu një gafe serioze dhe taktike, duke ndare brigadën e 2300 husareve te gjeneralit Nimptsch për te bllokuar trupat e gjeneralit Louis Suchet, i cili ishte raportuar gabimisht që po i afrohej Aleksandrisë që nga jugu.
Bonapartit iu desh deri ne orën 10 që te kuptonte se aktiviteti i austriakeve nuk ishte një sulm diversionar për te mbuluar tërheqjen e parashikuar te Melasit. Trupat e Lanesit ishin vendosur ne kryqëzorin e krahut te djathte. Brigada e kaloresise se rende te Kelermanit dhe Dragonet e 8te morën një pozicion mbulues net e majte, duke shkatërruar një përpjekje te brigadës se dragoneve te lehte te gjeneralit Givanni Pilati për te mbuluar krahun e Viktorit. Net e djathte Champeaux u vra duke u përpjekur te ndalonte progresin e kolonës se Ottit. Se shpejti, Otti mori Kështjellën Ceriolo dhe nisi te shtonte presionin ne krahun e djathte francez. Nga ora 11 Bonaparti ishte ne fushëbeteje. Ai dërgoi thirrje urgjente për forcat e tij te shkëputura dhe thirri rezervat e tij te fundit. Ndërkohe që perofrcimet vinin, divizioni i gjeneralit Jean-Charles Monniers dhe rojet konsullore u ngarkuan për te zgjeruar dhe përmirësuar krahun e djathte te francezeve, ne vend që te përpiqeshin për te mbajtur Marengon, net e cilën trupat e Viktorit po harxhonin municione. Ne orën 2 francezet sulmuan Kështjellën Ceriolo. I ndihmuar nga Frimont, Otti mundi Monnierin dhe forcoi 2/3 e komandës se tij për t’u tërhequr ne verilindje. Net e njëjtën kohe, Marengo ranë e duart e austriakeve, duke detyruar trupat e Napoleonit te tërhiqeshin. Francezet u tërhoqën 2km dhe u përpoqën te rigrupoheshin për te mbajtur fshatin San Giuliano. Me francezet e paket ne numër dhe te tërhequr nga vendi me i mire mbrojtës, beteja ishte thuajse e fituar nga austriaket. Melasi sihte gjymtuar lehte dhe 70 te dhëne për t’u komanduar nga shefi i tij i stafit, gjenerali Anton Zach dhe Kaim. Ne krahun e djathte austriak, O Reilly humbi kohe duke ndjekur një detashment francez me 300 trupa te udhëhequr nga Achille Dampierre dhe lëvizen ne juglindje. Kështu trupat e tij dolën jahste distancës se ndihmës për trupat kryesore austriake. Net e majtën e austriakeve, Otti hezitoi te ushtronte presion kundër francezeve, sepse brigade e vogël e kalorësisë franceze e gjeneralit Jean Rivaud lëvizi për ne veri. Se shpejti, para orës 3, Desaix, ne udhëheqje te forcës te cilën Bonaparti kishte vendosur ne drejtim te jugut, i raportoi Bonapartit lajmin që forca e tij nuk ishte shume mbrapa. Francezet vendosen shpejt trupat e reja paerpara San Xhulianos dhe austriaket u treguan te ngadalte për te formuar sulmin e tyre. Gjenerali Auguste Marmont drejtoi topat e mbetur te francezeve kundër austriakeve, ndërkohe që ata ecnin. Divizioni i Boudet avancoi ne vijën e brigadave kundër kokës se kolonës austriake, duke mundur brigadën drejtuese austriake te gjeneralit Francis Saint-Julien. Zachu solli përpara brigadën e grenadiereve te gjeneralit Franchz Lattermann dhe rinovoi sulmin. Duke u përballur me një krize, Napoleoni dërgoi Desaix serisht përpara dhe urdhëroi një sulm kalorësiak. Opat e Marmontit goditen austriaket ne distance te afërt. Permetej një mbajtëse municionesh shpërtheu. Duke u rritur konfuzioni, formacioni i Lattermannit u ngarkua ne krahun e majte nga kalorësia e rende e Kellermann dhe dezintegroi. Zachu dhe te paktën 200 trupa u burgosen. Joachim Murat dhe Kellermann menjëherë u drejtuan ne mbështetje te dragoneve te Liechtenstein dhe u thyen edhe ato gjithashtu. Kalorësit austriake që u arratisen u përplasen ne kalorësit e Pilatit dhe i moren me vete. Ndërkohe që zhurma e kalorësve te tmerruar kalonte përmes tyre, këmbësoret austriake te pjesës kryesore humben kurajo, duke provokuar një turrje te egër për mbrapa.