Nderi

Nderi ose ndera është ideja e një lidhjeje midis një individi dhe një shoqërie si një cilësi e një personi që është njëkohësisht e mësimdhënie shoqërore dhe etikë personale, që shfaqet si një kod i sjelljes dhe ka elementë të ndryshme si trimëria, kalorësia, ndershmëria dhe dhembshuria. Është një koncept abstrakt që përfshin një cilësi të perceptuar të dinjitetit dhe respektit dhe që ndikon si në pozitën shoqërore ashtu edhe në vetëvlerësimin e një individi ose institucioneve të tilla si familja, shkolla, regjimenti ose kombi. Prandaj, individëve (ose institucioneve) u caktohet vlera dhe shtati bazuar në harmoninë e veprimeve të tyre me një kod specifik nderi dhe kodin moral të shoqërisë në përgjithësi.

Vështrim[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Samuel Johnson, në fjalorin e tij të gjuhës angleze (1755), e përkufizoi nderin si të kesh disa shqisa, e para prej të cilave ishte "fisnikëria e shpirtit, madhështia dhe përçmimi i poshtërësisë". Ky lloj nderi rrjedh nga sjellja e perceptuar e virtytshme dhe integriteti personal i personit të pajisur me të. Nga ana tjetër, Johnson gjithashtu e përcaktoi nderin në raport me "reputacionin" dhe "famën"; ndaj "privilegjeve të gradës ose lindjes", dhe si "respekt" të llojit që "vendos një individ shoqërisht dhe përcakton të drejtën e tij për përparësi". Ky lloj nderi shpesh nuk është aq shumë një funksion i përsosmërisë morale apo etike, sa është pasojë e pushtetit. Së fundi, në lidhje me seksualitetin, nderi tradicionalisht është lidhur me (ose identik me) "dëlirësinë" ose "virgjërinë", ose në rastin e burrave dhe grave të martuara, "besnikëria". Disa kanë argumentuar se nderi duhet parë më shumë si një retorikë, ose një grup veprimesh të mundshme, sesa si një kod.

Nderi si kod sjelljeje përcakton detyrat e një individi brenda një grupi shoqëror. Margaret Visser vëren se në një shoqëri të bazuar në nder "një person është ai që është në sytë e njerëzve të tjerë". ^[1] Një kod nderi ndryshon nga një kod ligjor, i përcaktuar gjithashtu shoqërisht dhe i lidhur me drejtësinë, në atë që nderi mbetet i nënkuptuar dhe jo i qartë dhe i objektivizuar.

Dikush mund të dallojë nderin nga dinjiteti, të cilin Wordsworth e vlerësoi si të matur me ndërgjegjen e një individi ^[2] sesa me gjykimin e një komuniteti. Krahasoni gjithashtu konceptin sociologjik të "fytyrës" .

Në periudhën e mesjetës së hershme, nderi i një zotërie ose zonje ishte grupi i fermave ose tokave që ai ose ajo zotëronte. "Fjala u përdor fillimisht duke treguar një pasuri që i jepte zotëruesit dinjitet dhe status." Që një person të thoshte "për nderin tim" nuk ishte thjesht një pohim i integritetit dhe gradës së tij ose të saj, por vërtetësia pas kësaj fraze nënkuptonte se ai ose ajo ishte i gatshëm të ofronte prona si peng dhe garanci.

Koncepti i nderit duket se ka rënë në rëndësi në Perëndimin modern; ndërgjegjja e ka zëvendësuar atë ^[3] në kontekstin individual dhe sundimi i ligjit (me të drejtat dhe detyrat e përcaktuara në të) ka marrë përsipër në një kontekst social. Stereotipet popullore do ta bënin atë të mbijetonte më definitivisht në kulturat më të lidhura me traditën (p.sh. Pashtunë, italianojugore, polake, persiane, turke, arabe, iberike ose "jugu i vjetër") në një perceptim të ngjashëm me orientalizmin . Shoqëritë feudale ose të tjera agrare, të cilat fokusohen në përdorimin e tokës dhe pronësinë e tokës, mund të priren të "nderojnë" më shumë sesa shoqëritë industriale bashkëkohore. Vini re se Shën Anselmi i Kanterburit (rreth 1033 – 1109) në Cur Deus Homo zgjeroi konceptin e nderit nga shoqëria e tij feudale për të postuluar nderin e Zotit. ^[4]

Theksimi i rëndësisë së nderit ekziston në institucione të tilla tradicionale si ushtria (oficerët që shërbejnë mund të kryejnë një gjykatë nderi) dhe në organizatat me etikë ushtarake, si organizatat skautiste (të cilat përmbajnë gjithashtu "Gjykatat e Nderit" ^[5]).

Shih edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Literatura[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Bowman, James. Honor: A History. Encounter Books, 2006. ISBN 1-59403-142-8. Cf. excerpts from writings of James Bowman on Honor.
Cossen, William S. "Blood, honor, reform, and God: anti-dueling associations and moral reform in the Old South." American Nineteenth Century History 19.1 (2018): 23–45.
d'Iribarne, Philippe. The Logic of Honor: National Traditions and Corporate Management. Welcome Rain Publishers, 2003. ISBN 978-1-56649-182-2.
Hauser, Marc. Moral Minds: How nature designed our universal sense of right and wrong. New York: Ecco Press, 2006. ISBN 978-0-06-078070-8.
Hein, David. "America's Honor: Lost and Regained." Modern Age 63, no. 4 (Fall 2021): 17–25.
Hein, David. "Rethinking Honor". Journal of Thought 17.1 (Spring 1982): 3–6.
Hein, David. "Learning Responsibility and Honor". Washington Times, 3 July 2008.
Hein, David. "Christianity and Honor." The Living Church, 18 August 2013, pp. 8–10.
Montesquieu. The Spirit of the Laws. 2 vols.Online
Nisbett, Richard E., and Dov Cohen. Culture of Honor: The Psychology of Violence in the South. Westview, 1996. ISBN 0-8133-1993-5.
Pinker, Steven. The Blank Slate: The Modern Denial of Human Nature. New York: Penguin Putnam, 2002. ISBN 0-670-03151-8.
Wyatt-Brown, Bertram. Southern Honor: Ethics and Behavior in the Old South (1982), Antebellum United States

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

^ Doris, Jim (2003-01-05). "A conversation with Margaret Visser: diagnosing that feeling of helplessness". Catholic New Times. Marrë më 2011-03-10. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ "...dignity abides with him alone / Who, in the silent hour of inward thought, / Can still suspect, and still revere himself...." William Wordsworth, "Yew Tree" http://www.bartleby.com/145/ww119.html.
^ Ignatieff, Michael (1997). The Warrior's Honour: Ethnic War and the Modern Conscience. New York, New York: Henry Holt and Co. fq. paraphrased from whole book. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Lindberg, Carter (2009). A Brief History of Christianity. Blackwell Brief Histories of Religion. John Wiley & Sons. fq. 79–80. ISBN 9781405148870. Marrë më 2012-12-30. Anselm's understanding of sin posits that sin is an objective deprivation of the honour that belongs to God. The decisive concept of the honour of God reflects Anselm's feudal social world. To deprive a person of his or her honour was a fundamental crime against the social order. Furthermore, such an offence is proportionately magnified according to the status of the person in the hierarchical order [...] {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Baden-Powell, Robert (2014). Scouting For Boys: A Handbook for Instruction in Good Citizenship Through Woodcraft. Kreactiva Editorial. Marrë më 2015-03-06. The Court of Honour is an important part of the Patrol System. It is a standing committee which settles the affairs of the troop. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[Visser-1] Doris, Jim (2003-01-05). "A conversation with Margaret Visser: diagnosing that feeling of helplessness". Catholic New Times. Marrë më 2011-03-10. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[2] "...dignity abides with him alone / Who, in the silent hour of inward thought, / Can still suspect, and still revere himself...." William Wordsworth, "Yew Tree" http://www.bartleby.com/145/ww119.html.

[3] Ignatieff, Michael (1997). The Warrior's Honour: Ethnic War and the Modern Conscience. New York, New York: Henry Holt and Co. fq. paraphrased from whole book. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[4] Lindberg, Carter (2009). A Brief History of Christianity. Blackwell Brief Histories of Religion. John Wiley & Sons. fq. 79–80. ISBN 9781405148870. Marrë më 2012-12-30. Anselm's understanding of sin posits that sin is an objective deprivation of the honour that belongs to God. The decisive concept of the honour of God reflects Anselm's feudal social world. To deprive a person of his or her honour was a fundamental crime against the social order. Furthermore, such an offence is proportionately magnified according to the status of the person in the hierarchical order [...] {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[5] Baden-Powell, Robert (2014). Scouting For Boys: A Handbook for Instruction in Good Citizenship Through Woodcraft. Kreactiva Editorial. Marrë më 2015-03-06. The Court of Honour is an important part of the Patrol System. It is a standing committee which settles the affairs of the troop. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]