Çerçiz Topulli
Çerçiz Topulli | |
|---|---|
.jpg) | |
| Lindur më | 20 shtator 1880 Gjirokastër, Vilajeti i Janinës, Perandoria Osmane, (sot Shqipëria) |
| Vdekur më | 17 Korrik 1915 Shkodër e pushtuar sërish nga Mali i Zi |
| Në aleancë me | Perandoria Osmane; Shqipëria |
| Vite shërbimi | 1907 – 1915 |
| Njësia | Ushtria osmane; Lëvizja kaçake |
| Çmimet |  Hero i Popullit |
Çerçiz Topulli (Gjirokastër, 20 shtator[1] 1880 - Shkodër, 17 korrik 1915) qe ushtarak i Perandorisë Osmane, kryetar çetash në periudhën e Lëvizjes Kaçake dhe kundër grekëve gjatë Luftës së Parë Ballkanike. Ka qenë vëllai i vogël i Bajo Topullit.
Biografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Pinjoll i një familjeje nga paria gjirokastrite,[2] i biri i Ago Fehmi Topullit dhe i Hasijes së Laze Mullait nga Kardhiqi.[3][4] Pas mejtepit në vendlindje, shkon në Janinë, në ryzhdijen osmane.[1] Më i vogli nga djemtë e familjes Topulli, u rrit i privilegjuar nga mundësitë për t'u shkolluar si dhe për të shëtitur nëpër qendra të ndryshme të perandorisë ku vëllezërit e tij shkolloheshin apo punonin. Më 1904 e martuan me Qamilen, nga një familje e mirë e Mashkullorës.[5]
Veprimtaria e armatosur[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Më 1906, nën drejtimin e një çete shfaqet me vrasjen e metropolitit të Korçës. Veprim të cilit i dolën për zot në numrin e 15 nëntorit të gazetës Drita, si hakmarrje në nder dhe të mirë të kombit, për vrasjen e Papa Kristo Negovanit.[6] Sipas varianteve të tjera, akti u krye si hakmarrje për vrasjen e Spiro Kosturit.[7]
Në pranverën e 1907 duke drejtuar një tjetër çetë, ku u përfshi edhe Mihal Grameno, nisi veprimtarinë e vet në propagandimin nëpër fshatrat e vilajetit të Janinës dhe Manastirit. Pranverën e 1908 vendosën të vrisnin binbashin e xhandarmërisë së Gjirokastrës, gjë që solli edhe një përleshje të shkurtër me trupat osmane,[8] në Mashkullorë.[9] Përleshje kjo e shpërpjesëtuar mes 5 kaçakëve dhe mbi 100 trupave të ardhura nga Janina, e cila u përcoll dhe iu kënduan këngë dhe u njoh si Lufta e Mashkullorës.[10]
Autoritetet osmane në Gjirokastër kishin arritur të mënjanonin ndikimin e tij në qytet duke shfrytëzuar antagonizmat lokale dhe duke e bindin parinë se Çerçizi më shumë se një hero kombëtar ishte hajdut dhe tradhëtar, sepse kishte simpati për Italinë; gjë që gjeti mbështetje te Myfid bej Libohova, kundërshtar i Topullarëve.[11]
Nëntorin e 1908 shoqëroi të vëllanë, Bajon, në punimet e Kongresit të Manastirit.
Mjedisi familjar në të cilin u rrit e sidomos vëllai më i madh Bajo Topulli, ndikuan në formimin e tij si atdhetar i vendosur. Mori pjesë në veprimtarinë e Komitetit të Fshehtë «Për lirinë e Shqipërisë» në Gjirokastër.
Pas fitores së revolucionit xhonturk të 1908, Çerçiz Topulli punoi për formimin e klubeve shqiptare dhe për çeljen e shkollave shqipe në viset e ndryshme të vendit. Në shoqëritë dhe klubet patriotike mbrojti interesat e kombit dhe të vegjëlisë. Pas Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, më 28 nëntor 1912 u vu në shërbim të qeverisë së Ismail Qemalit.
Janarin e 1914 u arrestua nga oficerët hollandezë të KNK-së në portin e Vlorës si i përfshirë në komplotin e Beqir Grebenesë.[12]
Pas prishjes së qeverisë së Durrësit nga kryengritja e Shqipërisë së Mesme, shkoi në Shkodër së bashku me Hamid Gjylbegun.[13] Pasi Shkodrën verën e 1915 kontrollohej nga Mali i Zi, u arrestuan disa oficerë shqiptarë, ku mes tyre edhe Gjylbegu, Çerçizi dhe Muço Qulli dhe këta dy që konsideroheshin nga territore jo të aneksuara,[14] më 7 korrik 1915 u pushkatuan në fushën e Shtojit nga një togë malazeze.
Rikthimi i eshtrave në vendlindje[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Pas 20 vjetëve eshtrat e tyre u zbuluan në vitin 1936 nga Javer Hurshiti, mik fëminie me Çerçizin dhe prefekt i Shkodrës asokohe. Ishte pikërisht ai që identifikoi dhe eshtrat e Çerçizit nga një dhemb floriri, që e kishin të dy të njëjtë. Në zhvarrimin e eshtrave të tyre mori pjesë edhe Enver Hoxha, i cili mbajti edhe një fjalë lamtumire në emër të gjirokastritëve.
Më 15 shtatori 1936 eshtrat e tij u bartën prej Shkodrës drejt Gjirokastrës.[15]
Më 18 mars 1934, në Gjirokastër u ngrit monumenti i tij, i realizuar nga skulptori Odhise Paskali me kontributin financiar të shqiptarëve brenda e jashtë vendit.
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ a b Bineri, Entela (31 korrik 2015). "Letër nga malet e Shqipërisë drejtuar shqiptarëve". shekulli.com.al/. Arkivuar nga origjinali më 25 korrik 2021. Marrë më 25 korrik 2021.
- ^ Clayer 2012, pp. 288-289.
- ^ Topulli, Bajo (2008). Topullarët e Gjirokastrës, Bajo e Çerçizi. Pararendësit dhe pasardhësit. Tiranë: Albin. fq. 28. ISBN 9994349236.
- ^ Golemi, Zaho (2016). "Çerçiz Topulli dhe çeta flamur lirie: Me rastin e 110 vjetorit të krijimit të çetës së Çerçiz Topullit" (PDF). mbrojtja.gov.al. Mbrojtja. fq. 46–51. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 6 shkurt 2020. Marrë më 6 shkurt 2020.
- ^ Topulli, Bajo (2008). Topullarët e Gjirokastrës, Bajo e Çerçizi. Pararendësit dhe pasardhësit. Tiranë: Albin. fq. 56–57. ISBN 9994349236.
- ^ Clayer, Nathalie (2012) [2007]. Në fillimet e nacionalizmit shqiptar: Lindja e një kombi me shumicë myslimane në Evropë. Përkthyer nga Artan Puto (bot. 2). Tiranë: Botime "Përpjekja". fq. 512. ISBN 9789994302536.
- ^ Skendi, Stavro (1967). The Albanian national awakening (në anglisht). Princeton University Press. fq. 136. ISBN 9781400847761.
- ^ Clayer 2012, p. 513.
- ^ Gawrych, George (2006). The Crescent and the Eagle: Ottoman rule, Islam and the Albanians, 1874–1913 (në anglisht). London: IB Tauris. fq. 167. ISBN 9781845112875.
- ^ Elsie, Robert (2010). Historical Dictionary of Albania (në anglisht). Scarecrow Press. fq. 449–450. ISBN 9780810873803.
- ^ Clayer 2012, pp. 602-603.
- ^ Ikonomi, Ilir (2016). Esat pashë Toptani: njeriu, lufta, pushteti. Tiranë: Uet press. fq. 232-243nb. ISBN 978-9928-190-91-8.
- ^ Gjylbegu, Hamid (2012) [1970']. "Dëshmi historike 1912-1925". Hylli i Dritës (2): 91.
- ^ Gjylbegu 2012, p. 94.
- ^ Hoti, Genc. "Kush, si dhe pse u formua miti i rremë mbi Çerçiz Topullin?". genckhoti.com.
{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Gjendja e adresës (lidhja)