Aftësia e kufizuar intelektuale
| Aftësia e kufizuar intelektuale | |
|---|---|
_athlete_crosses_the_finish_line_after_completing_the_last_leg_of_a_400_meter_relay_race_during_the_Kadena_Air_Base_SO_event_in_Okinawa,_Japan,_Nov_111105-F-FL863-002.jpg) | |
| Children with intellectual disabilities and other developmental conditions competing in the Special Olympics World Games | |
| Specialitet | Psychiatry, pediatrics |
| Simptomat | Intellectual developmental disability (IDD), general learning disability[1] |
| Shpeshtësia | 153 million globally (2015)[2] |
Aftësia e kufizuar intelektuale, e njohur edhe si paaftësi e përgjithshme e të nxënit (në Mbretërinë e Bashkuar), dhe më parë prapambetje mendore (në Shtetet e Bashkuara), është një çrregullim i përgjithësuar neurozhvillues i karakterizuar nga dëmtime të konsiderueshme në funksionimin intelektual dhe adaptiv që është i dukshëm për herë të parë gjatë fëmijërisë. Fëmijët me aftësi të kufizuara intelektuale zakonisht kanë një kuocient inteligjence (IQ) nën 70 dhe deficite në të paktën dy sjellje adaptive që ndikojnë në jetën e përditshme. Sipas DSM-5, funksionet intelektuale përfshijnë arsyetimin, zgjidhjen e problemeve, planifikimin, të menduarit abstrakt, gjykimin, të nxënit akademik dhe të nxënit nga përvoja. Deficitet në këto funksione duhet të konfirmohen nga vlerësimi klinik dhe testimi standard i individualizuar i IQ. Nga ana tjetër, sjelljet adaptive përfshijnë aftësitë sociale, zhvillimore dhe praktike që njerëzit mësojnë për të kryer detyra në jetën e tyre të përditshme. Deficitet në funksionimin adaptiv shpesh kompromentojnë pavarësinë dhe aftësinë e një individi për të përmbushur përgjegjësinë e tyre sociale.[3]
Paaftësia intelektuale ndahet në paaftësi intelektuale sindromike, në të cilën janë të pranishme deficite intelektuale të shoqëruara me shenja dhe simptoma të tjera mjekësore dhe të sjelljes, dhe paaftësi intelektuale jo-sindromike, në të cilën deficitet intelektuale shfaqen pa anomali të tjera. Sindroma Daun dhe sindroma X e brishtë janë shembuj të aftësive të kufizuara intelektuale sindromike.
Aftësia intelektuale prek rreth 2-3% të popullsisë së përgjithshme. Shtatëdhjetë e pesë deri në nëntëdhjetë përqind e personave të prekur kanë aftësi të kufizuara intelektuale të lehta. Rastet jo-sindromike ose idiopatike përbëjnë 30-50% të këtyre rasteve. Rreth një e katërta e rasteve shkaktohen nga një çrregullim gjenetik dhe rreth 5% e rasteve janë të trashëguara. Rastet me shkak të panjohur prekin rreth 95 milionë njerëz që nga viti 2013.[4]
Shiko edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ↑ Wilmshurst, Linda (2012). Clinical and Educational Child Psychology an Ecological-Transactional Approach to Understanding Child Problems and Interventions. Hoboken: Wiley. fq. 168. ISBN 978-1-118-43998-2.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ↑ Vos T, Allen C, Arora M, Barber RM, Bhutta ZA, Brown A, etj. (GBD 2015 Disease and Injury Incidence and Prevalence Collaborators) (tetor 2016). "Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1545–1602. doi:10.1016/S0140-6736(16)31678-6. ISSN 0140-6736. PMC 5055577. PMID 27733282.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ↑ Boat, Thomas F.; Wu, Joel T.; Disorders, Committee to Evaluate the Supplemental Security Income Disability Program for Children with Mental; Populations, Board on the Health of Select; Board on Children, Youth; Medicine, Institute of; Education, Division of Behavioral and Social Sciences and; The National Academies of Sciences, Engineering (2015-10-28), "Clinical Characteristics of Intellectual Disabilities", Mental Disorders and Disabilities Among Low-Income Children (në anglisht), National Academies Press (US), marrë më 2025-09-18
- ↑ Global Burden of Disease Study 2013 Collaborators (2015-08-22). "Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 301 acute and chronic diseases and injuries in 188 countries, 1990-2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013". Lancet (London, England). 386 (9995): 743–800. doi:10.1016/S0140-6736(15)60692-4. ISSN 1474-547X. PMC 4561509. PMID 26063472.
{{cite journal}}:|last=ka emër të përgjithshëm (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra shifrorë: lista e autorëve (lidhja)