Arka e Noas
Arka e Noes (hebraisht: תיבת נח; hebraisht biblike: Tevat Noaḥ) është ena në tregimin e përmbytjes së Zanafillës përmes së cilës Zoti kursen Noeun, familjen e tij dhe shembujt e të gjitha kafshëve të botës nga një përmbytje globale.[1] Historia në Zanafillë përsëritet, me variacione, në Kuran, ku Arka shfaqet si Safinat Nūḥ (arabisht: سَفِينَةُ نُوحٍ "anija e Noes") dhe al-fulk (arabisht: الفُلْك).[2]
Shkrimtarë të ndryshëm të antikitetit kanë përmendur ekzistencën e Arkës së Noes në shekullin I dhe IV. Kërkimet për Arkën e Noes janë bërë të paktën nga koha e Eusebit (rreth 275–339 e.s.), dhe besimtarët në Ark vazhdojnë ta kërkojnë në kohët moderne, por asnjë provë fizike e vërtetuar e Arkës nuk është gjetur ndonjëherë. Nuk është gjetur asnjë provë shkencore që Arka e Noes ekzistonte siç përshkruhet në Bibël.[3] Më e rëndësishmja, gjithashtu nuk ka prova të një përmbytjeje globale[4] dhe shumica e shkencëtarëve pajtohen se një anije e tillë dhe një fatkeqësi natyrore do të ishin të pamundura.[5] Disa studiues besojnë se një ngjarje e vërtetë (edhe pse e lokalizuar) përmbytje në Lindjen e Mesme mund të ketë frymëzuar rrëfimet gojore dhe më vonë të shkruara; një përmbytje e Gjirit Persik, ose një përmbytje e Detit të Zi 7500 vjet më parë është propozuar si një kandidat i tillë historik.[6][7]
Origjina e legjendës
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Për më shumë se një shekull, studiuesit kanë njohur se historia e Arkës së Noes është bazuar në modele më të vjetra mesopotamike. Sepse të gjitha këto histori të përmbytjes trajtojnë ngjarje që ndodhin, sipas pretendimeve, në fillim të historisë, ato japin përshtypjen se mitet vetë duhet të vijnë nga origjina shumë primitive, por miti i përmbytjes globale që shkatërron të gjithë jetën fillon të duket vetëm në periudhën e Babilonit të Vjetër (shekujt 20-16 p.e.s.). Arsyeja për këtë lindje të mitit mesopotamik të përmbytjes mund të jetë lidhur me rrethanat e veçanta të fundit të Dinastisë së Tretë të Ur-it rreth vitit 2004 p.e.s. dhe rikthimin e rendit nga Dinastia e Parë e Isin-it.[8] Njëzet e gjashtë versione të historisë mesopotamike të përmbytjes janë të njohura, secila më ose pak të adaptuar nga një version më i vjetër. Në versionin më të vjetër, i shkruar në qytetin sumerian Nippur rreth vitit 1600 p.e.s., heroi është Mbreti Ziusudra. Ky tregim, miti i përmbytjes sumeriane, mbase vjen nga një version më i vjetër. Versioni i Ziusudra tregon se si ai ndërtonte një barkë dhe shpëtonte jetën kur perënditë vendosën ta shkatërronin atë. Kjo përcaktim bazë është i zakonshëm në disa histori të përmbytjes të mëvonshme dhe heronj, duke përfshirë Noen/Nuhun. Emri sumerian i Ziusudra-s do të thotë "Ai i jetës së gjatë." Në versionet babilonike, emri i tij është Atrahasis, por kuptimi është i njëjtë. Në versionin e Atrahasis-it, përmbytja është një përmbytje lumë.[9] Versioni më i afërt me historinë biblike të Noes/Nuhut, si dhe burimi më i mundshëm i saj, është ai i Utnapishtimit në Epikën e Gilgameshit.[10] Teksti i plotë i historisë së Utnapishtimit është një tabletë guri që daton nga shekulli i shtati p.e.s., por fragmente të historisë janë gjetur që prej periudhës së 19-të e.q.s. Versioni i fundit i njohur i historisë mesopotamike të përmbytjes u shkrua në greqisht në shekullin e tretë p.e.s. nga një prift babilonas i quajtur Berossus. Nga fragmentet që mbijetojnë, duket se ka ndryshuar pak nga versionet e 2000 viteve më parë.[11] Paralelet gjuhësore midis barkave të Noes dhe Atrahasis-it gjithashtu janë vënë në dukje. Fjala e përdorur për "smolë" (asfalt për mbyllje ose rezinë) në Gjenezën nuk është fjala e zakonshme hebraike, por është ngjashëm e lidhur me fjalën e përdorur në historinë babilonase.[12] Po ashtu, fjala hebraike për "barkë" (tevah) është pothuajse identike me fjalen babilonase për një barkë oblonge (ṭubbû), sidomos duke qenë se "v" dhe "b" janë të njëjta shkronjë në hebraisht: bet (ב). Megjithatë, shkaqet për Zotin ose perënditë për t’i dërguar përmbytjen ndryshojnë në historitë e ndryshme. Në mitin hebraik, përmbytja shkakton gjykimin e Zotit mbi njerëzimin e ligë. Epika babilonase e Gilgameshit nuk jep arsye, dhe përmbytja duket si rezultat i kapricës hyjnore. Në versionin babilonas të Atrahasis-it, përmbytja dërgohet për të reduktuar shumësinë njerëzore, dhe pas përmbytjes, u hodhën në përdorim masa të tjera për të kufizuar njerëzimin.[13][14][15]
Shiko edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Bailey 1990, f. 63.
- ^ Chen, Y.S. (2013), The Primeval Flood Catastrophe: Origins and Early Development in Mesopotamian Traditions, OUP Oxford, ISBN 9780199676200
- ^ Cline, Eric H. (2009). Biblical Archaeology: A Very Short Introduction. Oxford University Press. fq. 71–75. ISBN 978-0199741076.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Lorence G. Collins (2009). "Yes, Noah's Flood May Have Happened, But Not Over the Whole Earth". NCSE (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 2018-06-26. Marrë më 2018-08-22.
- ^ Moore, Robert A. (1983). "The Impossible Voyage of Noah's Ark". Creation Evolution Journal. 4 (1): 1–43. Arkivuar nga origjinali më 2016-07-17. Marrë më 2016-07-10.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Ryan, W. B. F.; Pitman, W. C.; Major, C. O.; Shimkus, K.; Moskalenko, V.; Jones, G. A.; Dimitrov, P.; Gorür, N.; Sakinç, M. (1997). "An abrupt drowning of the Black Sea shelf" (PDF). Marine Geology. 138 (1–2): 119–126. Bibcode:1997MGeol.138..119R. CiteSeerX 10.1.1.598.2866. doi:10.1016/s0025-3227(97)00007-8. S2CID 129316719. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 2016-03-04. Marrë më 2014-12-23.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Ryan, W. B.; Major, C. O.; Lericolais, G.; Goldstein, S. L. (2003). "Catastrophic flooding of the Black Sea". Annual Review of Earth and Planetary Sciences. 31 (1): 525−554. Bibcode:2003AREPS..31..525R. doi:10.1146/annurev.earth.31.100901.141249.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Chen 2013, f. 253.
- ^ Cline, Eric H. (2007). From Eden to Exile: Unraveling Mysteries of the Bible. National Geographic. ISBN 978-1-4262-0084-7.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Nigosian 2004, f. 40.
- ^ Finkel 2014, f. 89-101.
- ^ McKeown 2008, f. 55.
- ^ Stephanie Dalley, red. (2000). Myths from Mesopotamia: Creation, The Flood, Gilgamesh, and Others. OUP Oxford. fq. 5–8. ISBN 978-0-19-953836-2. Arkivuar nga origjinali më 2016-04-24.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Alan Dundes, ed., The Flood Myth Arkivuar 2016-05-14 tek Wayback Machine, pp. 61–71.
- ^ J. David Pleins, When the Great Abyss Opened: Classic and Contemporary Readings of Noah's Flood Arkivuar 2016-06-24 tek Wayback Machine, pp. 102–103.