Arsimi në Shkup
Arsimi në Shkup përfshin një rrjet të gjerë institucionesh arsimore që mbulojnë arsimin fillor, të mesëm dhe të lartë. Qyteti shquhet për një nivel më të lartë arsimimi krahasuar me pjesën tjetër të vendit, me 16% të banorëve që kanë përfunduar arsimin universitar, në krahasim me 10% në nivel kombëtar. Gjithashtu, 80% e qytetarëve të Maqedonisë së Veriut që mbajnë titullin PhD jetojnë në Shkup.[1]
Historiku
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Arsimi në Shkup ka rrënjë të thella historike që shtrihen në kohën e Perandorisë Osmane, kur qyteti ishte një qendër e rëndësishme administrative dhe kulturore në Ballkan. Që në shekullin XIX, në kuadër të reformave osmane (Tanzimati), u hapën shkolla fillore dhe të mesme në gjuhën osmane, arabe dhe persiane, ndërsa komunitetet fetare si ai ortodoks, mysliman dhe hebre, zhvillonin shkollat e tyre me karakter fetar dhe kombëtar. Në fund të shekullit XIX dhe fillim të shekullit XX, lëvizjet kombëtare të popujve të Ballkanit sollën me vete edhe përpjekje për hapjen e shkollave në gjuhët amtare, përfshirë gjuhën shqipe, bullgare, serbe dhe më vonë maqedonase.
Në historikun e zhvillimit të arsimit në Shkup, një vend të veçantë zë Shkolla Normale Darulmualimin, e themeluar në fund të shekullit XIX gjatë kohës së Perandorisë Osmane. Kjo shkollë ishte një institucion i rëndësishëm për përgatitjen e mësuesve në gjuhën osmane dhe luajti një rol thelbësor në përhapjen e arsimit modern në qytet dhe më gjerë në rajon. Darulmualimini shërbeu si qendër arsimore ku formoheshin kuadro të rinj, jo vetëm për sistemin osman, por më vonë edhe për strukturat arsimore që u krijuan pas rënies së perandorisë. Kjo shkollë mbetet një nga shembujt më të hershëm të përpjekjes për institucionalizimin e edukimit pedagogjik në Shkup.
Një tjetër institucion i rëndësishëm në historinë arsimore të qytetit ishte Medreseja e Madhe e Mbretit Aleksandër (Mbreti Aleksandër i Jugosllavisë), e cila u themelua në kohën e Mbretërisë Serbo-Kroato-Sllovene. Kjo medrese kishte karakter fetar-islam, por përfshinte edhe lëndë laike dhe përpiqej të formonte kuadro të reja të komunitetit mysliman. Ajo ishte një nga medresetë më të rëndësishme në territoret e Mbretërisë së Jugosllavisë dhe mblidhte nxënës nga gjithë vendi. Në këtë institucion u arsimuan shumë figura të njohura të komunitetit shqiptar dhe boshnjak, duke shërbyer si një urë lidhëse mes traditës fetare dhe arsimit modern.
Menjëherë pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, në kuadër të përpjekjeve për afirmimin e arsimit në gjuhën shqipe, u themelua Shkolla Normale "Zef Lush Marku" në Shkup, e cila ka luajtur një rol thelbësor në përgatitjen e mësuesve shqiptarë në Maqedoninë e Veriut. Kjo shkollë, emërtuar me emrin e një mësuesi dhe poeti të shquar shqiptar, u bë vatër e dijes dhe identitetit kulturor shqiptar në kryeqytetin maqedonas. Nëpërmjet saj, dhjetëra breza mësuesish u përgatitën për të kontribuar në shkollat fillore dhe të mesme me mësim në gjuhën shqipe, në një kohë kur nevoja për kuadro të arsimuar ishte jetike për komunitetin shqiptar në Maqedoni.
Po ashtu në periudhën e pas Luftës së Dytë Botërore dhe themelimit të Republikës Socialiste të Maqedonisë brenda Jugosllavisë, arsimi në Shkup përjetoi një reformim të thellë. U ndërtuan shkolla të reja, u bë arsimimi i detyrueshëm dhe falas, dhe u themelua Universiteti "Shën Kirili dhe Metodi", që do të bëhej qendra kryesore e arsimit të lartë në vend. Gjatë kësaj periudhe, arsimi në gjuhën shqipe dhe të komuniteteve të tjera u lejua dhe institucionalizua në disa nivele, megjithëse jo pa sfida. Me shpalljen e pavarësisë së Maqedonisë së Veriut në vitin 1991, sistemi arsimor u përshtat me modelet perëndimore, duke u decentralizuar dhe duke lejuar më shumë hapësirë për arsimin në gjuhët e komuniteteve etnike, përfshirë edhe shqiptarët që përbëjnë një pjesë të konsiderueshme të popullsisë së Shkupit.
Arsimi fillor
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Në Shkup, arsimi fillor është i detyrueshëm dhe zgjat nëntë vjet, sipas sistemit arsimor të Maqedonisë së Veriut. Ai zhvillohet në dy cikle: cikli i parë përfshin klasat 1–5 dhe cikli i dytë klasat 6–9. Në qytet funksionojnë dhjetëra shkolla fillore publike, ku mësimi ofrohet kryesisht në gjuhën maqedonase, por gjithashtu edhe në gjuhën shqipe, turke dhe boshnjake, në varësi të përbërjes etnike të lagjeve apo komunave. Arsimi fillor është i decentralizuar dhe menaxhohet nga komunat përkatëse, që mbulojnë pagat e mësuesve dhe mirëmbajtjen e objekteve shkollore.
Shkollat fillore në Shkup janë të pajisura me laboratorë, biblioteka dhe mjete teknologjike, megjithëse cilësia dhe infrastruktura mund të ndryshojnë nga njëra komunë në tjetrën. Edukimi i hershëm dhe përfshirja e fëmijëve në arsimin parashkollor është gjithashtu një prioritet, sidomos në zonat urbane.
Arsimi i Mesëm
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Në Shkup funksionojnë 21 shkolla të mesme, 5 nga të cilat janë gjimnaze ndërsa 16 janë shkolla të mesme profesionale që ofrojnë arsim në fusha të ndryshme teknike dhe praktike.[2] Gjimnazet më të njohura në Shkup janë:
- Gjimnazi "Nikola Karev"
- Gjimnazi "Josip Broz Tito"
- Gjimnazi "Rade Jovchevski - Korchagin"[3]
Arsimi i Lartë
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Shkupi është qendra kryesore e arsimit të lartë në Maqedoninë e Veriut, me disa universitete të rëndësishme:
- Universiteti Kirili dhe Metodi në Shkup: Universiteti më i vjetër dhe më i madh publik në vend, i themeluar më 24 prill 1949. Ka rreth 25,220 studentë dhe 2,390 staf akademik. Ofron mësim në gjuhën maqedonase, por edhe në anglisht, gjermanisht, frëngjisht, italisht dhe shqip.[4]
- Universiteti "Nënë Tereza" në Shkup: Universitet publik i themeluar në vitin 2016, me mësim në gjuhën shqipe dhe maqedonase. Ka rreth 3,500 studentë dhe pesë fakultete që mbulojnë shkencat natyrore dhe shoqërore .([Wikipedia][3])
- Universiteti Evropian i Shkupit: Universitet privat i themeluar në vitin 2005, me shtatë fakultete që përfshijnë ekonominë, informatikën, drejtësinë dhe dizajnin. Ka rreth 504 studentë.[5]
- Kolegji Universitar Amerikan në Shkup: Universitet privat i themeluar në vitin 2005, me gjashtë shkolla që përfshijnë administrimin e biznesit, shkencat politike, drejtësinë, informatikën, arkitekturën dhe gjuhët e huaja. Ka rreth 10,000 studentë dhe 101 staf akademik.
- Universiteti Amerikan i Evropës - FON: Universitet privat i themeluar në vitin 2003, me pesë fakultete që përfshijnë drejtësinë, ekonominë, sigurinë, teknologjinë e informacionit dhe dizajnin. Ka rreth 863 studentë.[6]
Këto institucione ofrojnë një gamë të gjerë programesh akademike dhe kontribuojnë në zhvillimin arsimor dhe profesional të studentëve në Shkup dhe më gjerë.
Shih edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ "Strategy for Local Economic Development of the City of Skopje for the period 2006 – 2009" (PDF). City of Skopje. 2006. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 14 prill 2010. Marrë më 12 korrik 2010.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Средни училишта". City of Skopje. 2009. Arkivuar nga origjinali më 12 maj 2009. Marrë më 18 nëntor 2012.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "City of Skopje - Official portal". skopje.gov.mk. Marrë më 2025-05-31.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Ss. Cyril and Methodius University in Skopje". Ss. Cyril and Methodius University of Skopje. 2008. Arkivuar nga origjinali më 8 tetor 2018. Marrë më 18 nëntor 2012.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Faculties". European University. 2009. Arkivuar nga origjinali më 18 mars 2013. Marrë më 18 nëntor 2012.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "FON University". FON University. 2012. Marrë më 18 nëntor 2012.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)