Azoti

Azoti u zbulua në vitin 1772 nga kimisti dhe fizikanti Danjell Rateford . Emri azot rrjedh nga Lavoiser, që do të thotë "pa jetë". Azoti eshtë element kimik i grupit të 15-të sistemit periodik, me simbol N dhe numër atomik 7. Azoti gjendet i lirë në natyrë si pjesë përbërëse e ajrit me pjesëmarrje vëllimore 78%.Ai eshte gaz pa ngjyre, pa shije dhe pa ere. Ai perdoret edhe per zhvillimin e bimeve . Jane dy llojeve te bimeve qe e marrin azotin : Bimet qe e marrin azotin direkt nga ajri qe quhen bimet leguminoze sic jane : jonxha , fasulja , bizelja Bimet e marrin azotin direkt nga toka.

Zbulimi

Lidhjet e Azotit si salpeteri ishin të njohura edhe ne kohen e lashtë. Kimistët e njihnin acidin e salpetërit si "aqua fortis". Perbërja e acidit të salpetërit dhe acidit të kripës ishte e njohur nën emrin "aqua regia", uji i mbretit, sepse ishte ne gjendje për ta shkrirë edhe arin. Zbulimi i vetë elementit kthehet në kohën e Daniel Rutherfordit në 1772. Ai e quante "noxious air", ajër dëmtues, sepse zjarri ndalej në të. Rreth kësaj kohe edhe Carl Wilhelm Scheele, Henry Cavendish en Joseph Priestley studionin azotin nën emrin "ajër i djegur" dhe "ajër i deflogistizuar".

Përfitimi i Azotit ne industri behët ne dy menyra. Sipas menyres se parë Azoti perfitohet nese bejmë nxemjen e nitritit te amonit ${\ce {NH4NO2}}$ . Sipas menyres se dytë Azoti perfitohet nese bejmë sintezen e komponimeve qe kanë azot me hidrogjen. Ate e gjejme poashtu tek komponimet qe permbajne, azot siç jane:nitrati i natriumit ose shalitra e kilit( ${\ce {NaNO3}}$ ) dhe ne kripra amoniakore.

Emri Latin i Azotit është Nitrogenium

Në mungesë të ndonjërit prej tyre bimët nuk mund të zhvillohen normalisht.
Azoti, në temperaturë dhome është gaz pa ngjyrë, pa erë dhe pa shije.
Azoti nuk është helmues, ai nuk digjet as nuk e ndihmon djegjen.
Pak me i lehte se ajri, tretet pak në ujë, ne temperaturen 195, 8 gradë celsius kalon ne lëng, kurse ne 209, 8 g. c. kalon ne gjendje kristalore.

Azoti është perbërës i shumë komponimeve të cilat luajnë rol të rëndësishëm në zhvillimin e jetes, ai është perbërës edhe i shumë konponimeve të tjera, siç janë: oksidet e azotit, amoniaku, acidi nitrik, plehërat azotike dhe i shumë konponimeve organike. Keto i formon në gjendje atomike kurse kur është në gjendje molekulare është si gaz inert sepse lidhjës trefishe per me u shkeputë i nevojitet kohë e gjatë dhe energji e madhe.

Nese azoti eshte ne forme atomike, ai bashkevepron me shume elemente te tjera duke i formuar komponimet perkatese:

me hidrogjenin formon hidrure ( ${\ce {NH3}}$ , ${\ce {N2H4}}$ )
me oksigjenin formon okside ( ${\ce {N2O}}$ , ${\ce {NO}}$ , ${\ce {NO2}}$ , ${\ce {N2O3}}$ , ${\ce {N2O5}}$ )
me elemente halogjene formon halogjenure ( ${\ce {NH4Cl}}$ )
me metale formon nitrure ( ${\ce {Mg3N2}}$ )
PERDORIMI-Azoti perdoret per te krijuar mjedis inert gjate transportimit te lendeve pelcitese, per prodhimin e qelikut te pa oksidueshem, per majtjen e ushqimit te fresket gjate transportimit, per perfitimin e amoniakut, acidit nitrik, pleherave azotike, eksploziveve, gjate prodhimit te pjeseve elektronike, transistoreve, diodave etj.

Fjala azot rrjedh nga fjala greke qe thotë pa jete. Këtë emër e ka marrë per shkak qe në atmosferën me azot nuk mund të jetohet. Emri tjeter "nitrogjen" rrjedh gjithashtu nga greqishtja nitro-gene qe do te thotë formues i shalites. Pra është perberes i komponimit Nitrati i natriumit ( shalitra e Kilit-NaNO3).: KOMPONIMET: Amoniaku( ${\ce {NH3}}$ ) është komponim i azotit i cili në natyrë gjindet ne gazrat e vullkanëve dhe ne ato vendet ku bëhët shpartallimi i substancave organike.

Perfitohet:

1. Nëse ne klorurin e amonit veprojmë me baza te forta siç jane : ${\ce {NaOH}}$ , ${\ce {Ca(OH)2}}$ etj.

2. Sipas menyres se dytë perfitohet nëse bëjmë sintezen e azotit me hidrogjen sipas reaksionit: ${\ce {N2 + 3H2 <=> 2 NH3}}$ , procesi zhvillohet ne temperature 400-500 gradë Celcius dhe shtypje 20M Pa, ne prani te katalizatorëve.

Lende te para kryesore per perfitimin e amoniakut jane gazi natyror, avulli i ujit dhe ajri. Amoniaku është gaz pa ngjyrë me erë karakteristike therese, ne atmosfere me amoniak na lotojnë sytë, me i lehte se ajri. Tretet shume në ujë dhe formon acidin nitrik, nje vellim uje tret 700 vellime amoniak. Perdoret në industri per mbushjen e

Sistemi periodik i elementeve

H

He

Li

Be

B

C

N

O

F

Ne

Na

Mg

Al

Si

P

S

Cl

Ar

K

Ca

Sc

Ti

V

Cr

Mn

Fe

Co

Ni

Cu

Zn

Ga

Ge

As

Se

Br

Kr

Rb

Sr

Y

Zr

Nb

Mo

Tc

Ru

Rh

Pd

Ag

Cd

In

Sn

Sb

Te

I

Xe

Cs

Ba

La

Ce

Pr

Nd

Pm

Sm

Eu

Gd

Tb

Dy

Ho

Er

Tm

Yb

Lu

Hf

Ta

W

Re

Os

Ir

Pt

Au

Hg

Tl

Pb

Bi

Po

At

Rn

Fr

Ra

Ac

Th

Pa

U

Np

Pu

Am

Cm

Bk

Cf

Es

Fm

Md

No

Lr

Rf

Db

Sg

Bh

Hs

Mt

Ds

Rg

Cn

Nh

Fl

Mc

Lv

Ts

Og

Metalet alkaline

Metalet alkaline tokësore

Metalet tjera

Jometale tjera

Ac | Ag | Al | Am | Ar | As | At | Au | B | Ba | Be | Bh | Bi | Bk | Br | C | Ca | Cd | Ce | Cf | Cl | Cm | Cn | Co | Cr | Cs | Cu | Db | Ds | Dy | Er | Es | Eu | F | Fe | Fl | Fm | Fr | Ga | Gd | Ge | H | He | Hf | Hg | Ho | Hs | I | In | Ir | K | | Kr | La | Li | Lr | Lu | Lv | Mc | Md | Mg | Mn | Mo | Mt | N | Na | Nb | Nd | Ne | Nh | Ni | No | Np | O | Og | Os | P | Pa | Pb | Pd | Pm | Po | Pr | Pt | Pu | Ra | Rb | Re | Rf | Rg | Rh | Rn | Ru | S | Sb | Sc | Se | Sg | Si | Sm | Sn | Sr | Ta | Tb | Tc | Te | Th | Ti | Tl | Tm | Ts | U | V | W | Xe | Y | Yb | Zn | Zr

Ky artikull nga Kimia është i cunguar. Ti mund të ndihmosh Wikipedian duke e përmirësuar këtë artikull.