Kërceni tek përmbajtja

Candide

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Candide
Faqja kopertinë e botimit të vitit 1759 nga Cramer në Gjenevë, që lexon, "'Candide, ose Optimizmi, përkthyer nga gjermanishtja prej Dr. Ralfit."[1]
AutorVoltaire
Titulli origjinalCandide, ou l'Optimisme
ShtetiFranca
GjuhaFrëngjisht
Zhanri
Botoi1759: Cramer, Marc-Michel Rey, Jean Nourse, Lambert, etj.
Data e botimit
1759

Candide (frëngjisht: Candide, ou l'Optimisme) është një satirë franceze e shkruar nga Volteri, një filozof i Epokës së Iluminizmit,[2] botuar për herë të parë në vitin 1759. Kjo novelë është përkthyer gjerësisht në shumë gjuhë dhe në versionet angleze titullohet "Candide: or, All for the Best" (1759), "Candide: or, The Optimist" (1762) dhe "Candide: Optimism" (1947).[3]

Vështrim

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Historia e veprës ndjek jetën e një të riu të quajtur Candide, i cili rritet në një mjedis idilik dhe të mbrojtur, një lloj parajse tokësore, ku mëson nga mentori i tij, profesori Pangloss,[4] doktrinën e optimizmit leibnizian — idenë se ne jetojmë në botën më të mirë të mundshme dhe se gjithçka që ndodh është për më të mirën.

Kjo jetë e qetë dhe naive përmbyset papritmas, kur Candide përballet me një sërë fatkeqësish dhe mizorish të botës reale. Udhëtimi i tij bëhet një kalvar vuajtjesh dhe zhgënjimesh të dhimbshme, duke e çuar atë në një transformim të brendshëm dhe një humbje graduale të besimit në optimizmin e verbër të Pangloss-it. Në fund të veprës, Voltaire nuk e refuzon në mënyrë të drejtpërdrejtë optimizmin leibnizian, por ofron një zgjidhje më praktike dhe të thjeshtë: “Duhet të kultivojmë kopshtin tonë”, një thirrje për veprim dhe përgjegjësi personale në vend të pritjes pasive se gjithçka ndodh për një arsye hyjnore.

Novela dallohet për tonin e saj ironik dhe për një rrëfim të vrullshëm, plot kthesa të papritura dhe elemente fantastike. Edhe pse përmban elemente të një romani picaresk dhe të një romani formimi, Candide parodizon klishetë e aventurës dhe të romancës, shpesh me një ton të thatë dhe të ashpër. Shumë prej ngjarjeve të përshkruara janë të frymëzuara nga ndodhi historike të kohës, duke përfshirë katastrofa natyrore, luftëra dhe persekutime fetare. Në këtë mënyrë, Voltaire angazhohet me problemin filozofik të së keqes, duke e trajtuar atë në mënyrë më të drejtpërdrejtë dhe të hidhur përmes humorit të zi dhe groteskut.

Nëpërmjet Candide, Voltaire sulmon besimet dogmatike dhe institucionet e korruptuara. Ai kritikon fenë dhe klerikët, qeveritë dhe ushtritë, filozofitë dhe filozofët — duke bërë një sulm të hapur ndaj optimizmit naiv të Leibniz-it. Vepra u bë objekt skandali që në momentin e publikimit të saj në mënyrë të fshehtë. Ajo u ndalua menjëherë në disa vende për shkak të blasfemisë fetare, rebelimit politik dhe qasjes intelektuale sfiduese që fshihej nën një maskë thjeshtësie dhe naiviteti.

Megjithatë, pavarësisht ndalimeve dhe polemikave, Candide gjeti një audiencë të gjerë dhe vijoi të ndikojë brez pas brezi lexuesish, shkrimtarësh dhe artistësh. Me zgjuarsinë e tij të mprehtë dhe analizën e thellë të natyrës njerëzore, ky roman u bë vepra më e njohur e Voltaire-it dhe sot konsiderohet si kryevepra e tij. Candide është pjesë e kanonit letrar perëndimor dhe mbetet një nga veprat më të studiuara në letërsinë franceze. Madje, Martin Seymour-Smith e ka renditur atë si një nga 100 librat më me ndikim që janë shkruar ndonjëherë, duke dëshmuar kështu rëndësinë dhe aktualitetin e përjetshëm të veprës.

Shih edhe

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Literatura

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  • Adorno, Theodor W. (1970). Redmond, Dennis (red.). Negative Dialectics. Frankfurt am Main: Suhrkamp Verlag. ISBN 0-7456-3510-5. Marrë më 28 korrik 2007. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Betts, C. J. (1985). "On the Beginning and Ending of Candide". The Modern Language Review. 80 (2): 283–292. doi:10.2307/3728661. JSTOR 3728661. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Cates, David Allan. "Comparing Candide and X Out of Wonderland" (PDF). XOutofWonderland.com. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 16 shkurt 2008. Marrë më 6 janar 2008. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Gullace, Giovanni (1985). Il Candide nel pensiero di Voltaire. Napoli: Società editrice napoletana. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Gullette, Cameron C. (1934). "Fanfluche – Cousin of Candide". The French Review. 8 (2): 93–107. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Henry, Patrick (1977). "Travel in Candide: Moving On But Going Nowhere". Papers on Language & Literature. 13 (2): 193–197. ISSN 0031-1294. EBSCO Accession Number 7728974. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Henry, Patrick (1977). "Time in Candide". Studies in Short Fiction. 14 (1): 86–88. ISSN 0039-3789. EBSCO Accession Number 7150968. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Henry, Patrick (1977). "Working in Candide's Garden". Studies in Short Fiction. 14 (2): 183–184. ISSN 0039-3789. EBSCO Accession Number 7153217. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Henry, Patrick (1987). "Contre Barthes". Studies on Voltaire and the Eighteenth Century. 249. Arkivuar nga origjinali më 28 shtator 2007. Marrë më 19 korrik 2007. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Howells, R. J. (1985). "'Cette Boucherie Héroïque': Candide as Carnival". The Modern Language Review. 80 (2): 293–303. doi:10.2307/3728662. JSTOR 3728662. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Kirby, David (1993). "The new Candide or what I learned in the theory wars". Virginia Quarterly Review. 69 (3): 393–407. ISSN 0042-675X. EBSCO Accession Number 9308316577. Arkivuar nga origjinali më 5 qershor 2013. Marrë më 25 shkurt 2025. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Lynch, James J. (1985). "Romance Conventions in Voltaire's Candide". South Atlantic Review. 50 (1): 35–46. doi:10.2307/3199529. JSTOR 3199529. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Marsh, Leonard (2004). "Voltaire's Candide". Explicator. 62 (3): 144–146. doi:10.1080/00144940409597202. ISSN 0014-4940. S2CID 162339127. EBSCO Accession Number 13275608. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Oake, Roger B.; Wade, Ira O. (1961). "Review of "Voltaire and Candide"". Comparative Literature. 13 (2): 176–178. doi:10.2307/1768579. JSTOR 1768579. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Scherr, Arthur (2001). "Voltaire's Candide". Explicator. 59 (2): 74–76. doi:10.1080/00144940109597087. S2CID 162381012. EBSCO Accession Number 4423176. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Sturm, Mary J.; Parsell, David B. (2001). Critical Survey of Short Fiction (bot. Second Revised). Salem Press, Inc. ISBN 0-89356-006-5. EBSCO Accession Number MOL0120000549. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  1. ^ Wootton (2000), p. 1
  2. ^ Candide, ou L'optimisme, traduit de l'allemand de M. le docteur Ralph (në frëngjisht) (bot. 1). 1759. Marrë më 27 maj 2015. përmes Gallica
  3. ^ Aldridge, Alfred Owen (1975). Voltaire and the Century of Light (në anglisht). Princeton, NJ: Princeton University Press. ISBN 0-691-06287-0.
  4. ^ "Pangloss" (në anglisht). Merriam-Webster.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Candide&oldid=2787628"