Deizmi
Deizmi[1] (që rrjedh nga termi latin deus, që do të thotë "zot") është pozicioni filozofik dhe teologjia racionaliste që në përgjithësi e refuzon zbulesën si një burim të njohurive hyjnore dhe pohon se arsyeja empirike dhe vëzhgimi i botës natyrore janë ekskluzivisht logjike, të besueshme dhe të mjaftueshme për të përcaktuar ekzistencën e një Qenieje Supreme si krijuesi i universit. E thënë më thjesht, Deizmi është besimi në ekzistencën e Zotit - shpesh, por jo domosdoshmërisht, një Zot i papërcaktuar dhe i pakuptueshëm që nuk ndërhyn në univers pasi e krijoi atë, bazuar vetëm në mendimin racional pa ndonjë mbështetje në fetë e shpallura apo autoritetin fetar. Deizmi thekson konceptin e teologjisë natyrore - domethënë ekzistenca e Zotit zbulohet përmes natyrës.[2][3]
Që nga shekulli i 17-të dhe gjatë epokës së iluminizmit, veçanërisht në Anglinë, Francën dhe Amerikën e Veriut të shekullit të 18-të, filozofë dhe teologë të ndryshëm perëndimorë formuluan një refuzim kritik të disa teksteve fetare që u përkisnin shumë feve të organizuara dhe filluan t'u drejtoheshin vetëm të vërtetave që ata mendonin se mund të vendoseshin nga arsyeja si burim ekskluziv i njohurive hyjnore. Filozofë dhe teologë të tillë quheshin "Deistë", dhe pozicioni filozofik/teologjik që ata mbrojtën quhet "Deizëm".
Deizmi si një lëvizje e veçantë filozofike dhe intelektuale ra në fund të shekullit të 18-të, por pati një ringjallje në fillim të shekullit të 19-të. Disa nga parimet e tij vazhduan si pjesë e lëvizjeve të tjera intelektuale dhe shpirtërore, si Unitarizmi,[4] dhe Deizmi vazhdon të ketë mbrojtës sot, duke përfshirë variantet moderne si deizmi i krishterë dhe pandeizmi.
Shiko edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Fjalori etimologjik i gjuhës shqipe
- ^ "Fjalorthi". fjalorthi.com (në anglisht). Marrë më 2025-03-04.
- ^ Smith, Merril D. (2015-08-28). The World of the American Revolution: A Daily Life Encyclopedia [2 volumes]: A Daily Life Encyclopedia (në anglisht). ABC-CLIO. ISBN 978-1-4408-3028-0.
- ^ Harper, Leland (2020-05-28). Multiverse Deism: Shifting Perspectives of God and the World (në anglisht). Rowman & Littlefield. ISBN 978-1-7936-1476-6.
- ^ Diller, Jeanine; Kasher, Asa (2013-06-13). Models of God and Alternative Ultimate Realities (në anglisht). Springer Science & Business Media. ISBN 978-94-007-5219-1.