Dhanil Adam Haxhiu

Fjalori katërgjuhësor i katër gjuhëve ballkanike (gjuha greke, gjuha arumune, gjuha bullgare dhe gjuha shqipe) shkruajtur nga Dhanil Voskopojari

Dhanil Voskopojari^[1] ose Danieli i Voskopojës (1754–1825; vllahisht: Daniil Moscopoleanu^[2] ose Moscopoleanlu;^[3] greqisht: Δανιήλ Μοσχοπολίτης), i njohur gjithashtu si Dhanil Adam Haxhiu, ishte një studiues voskopojar dhe student i Teodor Kavalioti, një profesor i shekullit të 18/19 dhe drejtor i Akademisë së Re të Voskopojës.

Publikimet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Dhanili ishte një voskopojar^[4]^[5] që është përshkruar si i helenizuar.^[6] Në këtë periudhë, Voskopoja ishte një qytet i rëndësishëm ballkanik, qendra kulturore dhe tregtare e arumunëve dhe vendi i shtypshkronjës së parë që punonte në Ballkan.

Dhanili, në veprën e tij Εισαγωγική Διδασκαλία ("Mësim hyrës"), përpiloi një fjalor të kombinuar të gjuhës shqipe (alvanitika), greqishtes (Romaika), gjuhës arumune (vlachika) dhe bullgarishtes (vulgarika). Dhanili ftoi folësit jogrekë me këtë fjalor për të mësuar gjuhën greke:

Shqiptarë, vllehë, bullgarë, folës të gjuhëve të tjera, gëzohuni dhe përgatituni të gjithë të bëheni grekë (Romioi), duke lënë gjuhën, zërin dhe zakonet barbare, që pasardhësve tuaj do t'ju duken si mite.^[7]

Pavarësisht promovimit të gjuhës greke, gjuha arumune ishte gjuha amtare e Dhanilit. Për më tepër, sipas studiuesit bullgar Aleksandër Niçev, ai nuk e dinte shumë mirë greqishten.^[8]

Në vitin 1802^[8] ai botoi në Venecia një fjalor për katër gjuhë moderne ballkanike (gjuha shqipe, gjuha greke, gjuha arumune dhe gjuha bullgare). Shumë autorë të mëvonshëm i botuan veprat e tij në shqip, greqisht dhe në gjuhën arumune me alfabetin grek. Me veprën e tij leksikografike, Dhanili shpresonte të bindte shqiptarët, arumunët dhe bullgarët që të braktisnin gjuhët e tyre "barbare"^[9] dhe të mësonin greqishten, "nënën e dijes". Libri u ribotua në vitin 1802 në Dubrovnik^[10] ose në Venecia.^[11]

Shih edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Lidhjet e jashtme[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Εισαγωγική Διδασκαλία (Mësim hyrës), 1802

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

^ Voskopojari, Dhanil (1802). Mësim hyrës. Përkthyer nga Demiraj, Bardhyl (bot. Botimi Berk). Berk (publikuar 2022). ISBN 978-9928-368-03-4.
^ Piceava, Dumitru, red. (2004). "Dimândarea pârinteascâ". Bana Armâneascâ (në vllahisht). Vëll. 37–38 no. 3–4. fq. 14. shi hilji di zârtsinâ armâneascâca cumù eara Daniil Moscopoleanu...
^ Piceava, Dumitru, red. (2005). "Mass-media armâneascâ". Bana Armâneascâ (në vllahisht). Vëll. 39–40 no. 1–2. fq. 2. Daniil Moscopoleanlu tsi scoasicartea "Nvitsâturâ introducãtoari".
^ Korkmaz, Ramazan; Doğan, Gürkan, red. (2016). Endangered Languages of the Caucasus and Beyond (në anglisht). BRILL. fq. 84. ISBN 978-9004328693.
^ Lindstedt, Jouko (2016). "Multilingualism in the Central Balkans in late Ottoman times" [Shumëgjuhësia në Ballkanin Qëndror në kohët e vona Osmane]. përmbledhur nga Makartsev, Maxim; Wahlström, Max (red.). In search of the center and periphery: Linguistic attitudes, minorities, and landscapes in the Central Balkans [Në kërkim të qendrës dhe periferisë: Qëndrimet gjuhësore, minoritetet dhe peisazhet në Ballkanin Qendror]. Slavica Helsingiensia (në anglisht). Vëll. 49. Universiteti i Helsinkit. fq. 62. ISBN 9789515125200.
^ Clogg, Richard (1996). Anatolica: Studies in the Greek East in the 18th and 19th Centuries (në anglisht). Variorum. fq. 118. ISBN 978-0-86078-543-9. What is particularly interesting about this passage is that its author, Hadji Daniel, was himself a hellenized Vlach from Moschopolis (now Voskopoljë in south - east Albania)
^ Albanians, Vlachs, Bulgarians, speaker of other languages, rejoice, and prepare yourselves all of you to become Greeks (Romioi), leaving the barbarian language, voice and customs, that to your descendants will appear like myths.
^ ^a ^b Lindstedt, Jouko (2016). "Multilingualism in the Central Balkans in late Ottoman times" [Shumëgjuhësia në Ballkanin Qëndror në kohët e vona Osmane]. përmbledhur nga Makartsev, Maxim; Wahlström, Max (red.). In search of the center and periphery: Linguistic attitudes, minorities, and landscapes in the Central Balkans [Në kërkim të qendrës dhe periferisë: Qëndrimet gjuhësore, minoritetet dhe peisazhet në Ballkanin Qendror] (në anglisht). Vëll. 49. Universiteti i Helsinkit. fq. 63. ISBN 9789515125200. {{cite book}}: Parametri |work= është injoruar (Ndihmë!)
^ Nistor Bardu, “Eighteenth Century Aromanian Writers: the Enlightenment and the Awakening of National and Balkan Consciousness,” p. 94 in Philologica Jassyensia 3, no. 1 (2007): 93–102.
^ "Четириезичният речник на Даниил (гръцка и българска част). Годишник на Софийския университет. Факултет по западни филологии, т. LXX, София, 1976, стр. 5-180.
^ J. Kristophson, Das Lexikon Tetraglosson des Daniil Moschopolitis, in: Zeitschrift für Balkanologie, 10 (1974), pp. 7-128.

[1] Voskopojari, Dhanil (1802). Mësim hyrës. Përkthyer nga Demiraj, Bardhyl (bot. Botimi Berk). Berk (publikuar 2022). ISBN 978-9928-368-03-4.

[2] Piceava, Dumitru, red. (2004). "Dimândarea pârinteascâ". Bana Armâneascâ (në vllahisht). Vëll. 37–38 no. 3–4. fq. 14. shi hilji di zârtsinâ armâneascâca cumù eara Daniil Moscopoleanu...

[3] Piceava, Dumitru, red. (2005). "Mass-media armâneascâ". Bana Armâneascâ (në vllahisht). Vëll. 39–40 no. 1–2. fq. 2. Daniil Moscopoleanlu tsi scoasicartea "Nvitsâturâ introducãtoari".

[4] Korkmaz, Ramazan; Doğan, Gürkan, red. (2016). Endangered Languages of the Caucasus and Beyond (në anglisht). BRILL. fq. 84. ISBN 978-9004328693.

[5] Lindstedt, Jouko (2016). "Multilingualism in the Central Balkans in late Ottoman times" [Shumëgjuhësia në Ballkanin Qëndror në kohët e vona Osmane]. përmbledhur nga Makartsev, Maxim; Wahlström, Max (red.). In search of the center and periphery: Linguistic attitudes, minorities, and landscapes in the Central Balkans [Në kërkim të qendrës dhe periferisë: Qëndrimet gjuhësore, minoritetet dhe peisazhet në Ballkanin Qendror]. Slavica Helsingiensia (në anglisht). Vëll. 49. Universiteti i Helsinkit. fq. 62. ISBN 9789515125200.

[6] Clogg, Richard (1996). Anatolica: Studies in the Greek East in the 18th and 19th Centuries (në anglisht). Variorum. fq. 118. ISBN 978-0-86078-543-9. What is particularly interesting about this passage is that its author, Hadji Daniel, was himself a hellenized Vlach from Moschopolis (now Voskopoljë in south - east Albania)

[7] Albanians, Vlachs, Bulgarians, speaker of other languages, rejoice, and prepare yourselves all of you to become Greeks (Romioi), leaving the barbarian language, voice and customs, that to your descendants will appear like myths.

[:9-8] Lindstedt, Jouko (2016). "Multilingualism in the Central Balkans in late Ottoman times" [Shumëgjuhësia në Ballkanin Qëndror në kohët e vona Osmane]. përmbledhur nga Makartsev, Maxim; Wahlström, Max (red.). In search of the center and periphery: Linguistic attitudes, minorities, and landscapes in the Central Balkans [Në kërkim të qendrës dhe periferisë: Qëndrimet gjuhësore, minoritetet dhe peisazhet në Ballkanin Qendror] (në anglisht). Vëll. 49. Universiteti i Helsinkit. fq. 63. ISBN 9789515125200. {{cite book}}: Parametri |work= është injoruar (Ndihmë!)

[9] Nistor Bardu, “Eighteenth Century Aromanian Writers: the Enlightenment and the Awakening of National and Balkan Consciousness,” p. 94 in Philologica Jassyensia 3, no. 1 (2007): 93–102.

[10] "Четириезичният речник на Даниил (гръцка и българска част). Годишник на Софийския университет. Факултет по западни филологии, т. LXX, София, 1976, стр. 5-180.

[11] J. Kristophson, Das Lexikon Tetraglosson des Daniil Moschopolitis, in: Zeitschrift für Balkanologie, 10 (1974), pp. 7-128.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]