Kocka

Eshtrat si një sistem ndërtojnë skeletin e njeriut. Eshtrat janë materie organike ndërtohen prej indit eshtëror në hapësirat mes qelizave eshtërore.

Ndërtimi i eshtrave

Janë të ndërtuara nga: inde kockore (qeliza kockore), kripëra (kalciumi, fosfori), që të jenë të forta të cilat shtresohen vazhdimisht, proteinë (kolagjen) që të jenë elastike. Eshtrat kanë edhe një tjetër karakteristik d.m.th posedojnë inde për qarkullimin e gjakut, enë limfatike dhe fije nervore.

Qeliza dhe indet kockore

Qelizat të cilat prodhojnë eshtra quhen osteoblasete, më para këto qeliza kanë prodhuar substanca të cilat quhen materie ndërqelizore dhe është i vendosur në mes të qelizave ku ka sasi të madhe kologjeni. Materiali ndërqelizor posedon grupe qelizash të forta të quajtura osteocite. Osteocitet janë qeliza të gjalla por nuk japin ind të ri ashtëror. Ka dhe disa qeliza të tjera të cilat quhen osteoklaste të cilat janë përgjegjëse për resorbimin dhe ndërtimin e ashtit. Eshtrat në qendër të ashtit posedojnë zbraztirën e cila është diafiza dhe dy skajet jo të rregullta epifiza.

Ka dy lloje të indit ashtëror: Njëri është lloj i vërtet ose asht kompakt (kocka e fortë). Ky lloj ashti merr pjesë në ndërtimin e eshtrave të gjata dhe pjesën sipërfaqësore të eshtrave tjera.

Lloji tjetër I ashtit është indi sungjeror ku ka hapësira të zbrazta në krahasim me llojin e vërtet.

Eshtrat kanë dy lloje të palcës: palca e kuqe e cila gjendet në skaje të eshtrave të gjata dhe te eshtrat e tjera më të vogla gjendet në mes që krijojnë qelizat e kuqe të gjakut, palca e verdh e cila gjendet në mes të eshtrave të gjata në hapsirën e përbërë prej qelizave yndyrore.

Mbështjellsi i brendshëm i cili mbulon pjesën e ku ndodhet palca quhet endosterum, e cila ndihmon në rritjen dhe përtrirjen e indit ashtëror. Eshtrat nga jasht janë të mbështjellura me periost me përjashtim të mollëzave (epifiza).

Në pjesën e brendshme të ketij mbështjellësi ka osteoblaste të cilat janë të pazëvendësueshme për krijimin e ashtit, jo vetëm gjat rritjes por edhe gjatë fatkeqësive kur thyhet ashti. Enët e gjakut dhe limfatike në shtresën e periostit kanë rolin e furnizimit me ushqim ashtin, ndësa fijet nervore nevojiten atëherë kur ashti është i thyer.

Rritja dhe përtërirja e eshtrave

Ashtrimi i indeve kërcore fillon prej mesit dhe vazhdon nga skajet e ashtit. Dhe në këtë mënyrë eshtrat e gjata vazhdimisht rriten në gjatësi. Ky proces zgjat prej moshës 13-20 vjeç atëherë kur ndërpritet edhe zgjatja e eshtrave. Eshtrat tek të rinjtë e sidomos te fëmijët janë më elastike për shkak sepse kanë sasi më të madhe të kërcit dhe mund të përtërihen më shpejt, gjatë plakjes është më e dobët përtërija e eshtrave (indit ashtëror) në të gjitha llojet e trupit të ashtit. Si rezultat i kësaj eshtrat shumë dobësohen dhe janë më të thyeshëm. Me plakje gjithashtu mundet të zvogëlohet aftësia për krijimin e proteinave bazë ku shtresohen kripërat e kalciumit.

Koha që të krijohen eshtrat

Eshtrat në përgjithësi kanë një kohë të caktuar për kalimin nga kërca në asht dhe këtë kohë mund ta quajmë si ashtrim (eshtrim). Ky proces fillon prej në embrion në muajin e 3, gjat lindjes mund të shihen më shumë eshtra, eshtrat e gjata fillojnë të ashtrohen (osifikohen) në mezin e trupit. Pas lindjes ashtrimi (osifikimi) sekondar dhe qendra e tyre gjendet në skaje të eshtrave.

Gjat 12 viteve të para të jetës ashtrimi kryhet në pjesën më të madhe të skeletit.

Prej 17 - 20 vjet ashtërohen eshtrat e ekstremiteteve (gjymtyrëve), shpatullës.

Prej 18-23 eshtra e klavikulës, dhe deri në moshë 25 vjeçare ashtrimi (osifikimi) llogaritet I kryer në të gjitha eshtrat. prej 18 26 vjet eshtrat munden te riten