Fisi Boga
| Fiset shqiptare |
|---|
 |
Boga është një krahinë dhe ish-bajrak (njësi ushtarako-administrative) e Kelmendit, një fis historik shqiptar dhe krahinë etnografike që ndodhet në Malësi, në veri të Shqipërisë.
Emri[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Toponimi Boga dëshmohet në hartën e vitit 1688 të hartografit venedikas Francesco Maria Coronelli dhe në hartën e vitit 1689 të hartografit italian Giacomo Cantelli da Vignola si Bogu.[1] Debatohet për etimologjinë e Bogës. Një teori pohon se rrjedh nga bokë, që do të thotë "tokë bujqësore djerrë/shkëmbore" ose "ana e malit". Një tjetër pikëpamje argumenton se mund rrjedh nga fjala sllave bog ("zot").[2]
Gjeografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Boga ndodhet në luginën e sipërme të Përroit të Thatë në Shqipërinë veriore. Ajo përbën pjesën më të lartë të luginës në rrugën nga Kopliku që të çon mbi male në Theth, në territorin e Shalës. Aktualisht është pjesë administrative e Komunës së Shkrelit. Bajraku i Bogës ishte territori më jugor i Kelmendit dhe fqinjësonte Kastratin në perëndim, Shalën në lindje dhe Shkrelin dhe Planin në jug. Vendbanimi kryesor i fisit të vogël është fshati Bogë, i cili ndodhet në lartësinë 950 m në lartësi.[3]
Origjina[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Sipas një tradite gojore të kelmendasve të regjistruar nga antropologu jugosllav Andrija Joviçeviq, shumica dërrmuese e vëllazërive nga Boga e kanë origjinën e tyre që nga figura e Bogit; një djalë i të parët të Kelmendit, Amati. Ai gjithashtu vuri në dukje se zona fillimisht ishte e banuar nga Shkreli, të cilët u dëbuan nga Bogi dhe djemtë e tij pas zgjerimit të tyre drejt jugut nga Kelmendi.[4] Në komunitet u përfshinë edhe vëllazëritë indigjene anas, siç është rasti me Ndrejajtë.[5] Megjithatë, sipas Noel Malcolm, kjo traditë gojore mund të jetë trilluar nga kelmendasit në shekullin e nëntëmbëdhjetë pasi ata kohët e fundit e kishin përfshirë zonën si bajrakun e katërt të saj rreth vitit 1897, dhe legjendat me prejardhje të përbashkët do të lejonin strehim më të mirë. Edhe pse, Malcolm pranon se nuk ka gjasa që këto legjenda të prejardhjes së përbashkët patrilineale të ishin thjesht konstruksione pasi këto tradita ishin jetike shoqërore për shkak të tabuve të forta kundër martesës me kushërinjtë që lidhen përmes linjës mashkullore dhe rëndësisë së identitetit fisnor.[6]
Boga mbante lidhje dhe raporte të ngushta me Shalën dhe Shkrelin, megjithatë ata u rreshtuan në anën e Kelmendit më të fuqishëm që i mbronte dhe me të cilin kishin lidhje farefisnore patrilineale.[1]
Popullsia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Në udhëtimin e Karl Steinmetz, ai arriti në përfundimin se ato përbëheshin nga 75 familje katolike, të cilat jetonin në 9 fshatra: Gjokaj, Preçaj, Malej, Gegaj, Mihaj, Leshaj, Mikaj, Ulgjekaj dhe Nrej.[7]
Në regjistrimin e parë të besueshëm të bërë në Shqipëri në vitin 1918 nën administrimin austro-hungarez, statistikat e popullsisë së fisit Boga jepeshin si më poshtë: 34 familje me gjithsej 228 banorë. Kjo përfshinte vendbanimet dhe rrethinat e: Kolajt dhe Preçajt.[1]
Kultura[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Fisi Boga është katolik dhe feston festën e Shën Mëhillit më 29 shtator, me therjen dhe pjekjen e deleve në hell.[1] Boga ushqehej kryesisht nga kopetë e tyre, të cilat kullosnin në kullotat e pasura malore gjatë verës. Në periudhën e dimrit, ata i çonin kafshët e tyre deri në rajonin e Mamurrasit, në jug të Lezhës, ku burrat merreshin edhe me tregtinë e lëndës drusore, duke prerë pyjet e dendura të asaj kohe të zonës.[8] Fshati Bogë në rajonin e Rugovës, në Kosovën perëndimore, u themelua nga fisnikë kelmendas nga Boga.[9]
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ a b c d Elsie 2015, f. 100.
- ^ Ylli, Xhelal (2000). Das slavische Lehngut im Albanischen. Teil 2: Ortsnamen (në gjermanisht). Bern: Peter Lang International Academic Publishers. fq. 93.
- ^ Elsie 2015, f. 99.
- ^ "Kelmendi në kapërcejt e shekujve". Zani i Malsisë. Arkivuar nga origjinali më 18 qershor 2022. Marrë më 18 qershor 2022.
- ^ Valentini, Giuseppe (1956). Il Diritto delle Comunità - Nella Tradizione Giuridica Albanese (në italisht). Florence: Vallecchi Editore. fq. 244.
- ^ Malcolm, Noel (2020). Rebels, Believers, Survivors : Studies in the History of the Albanians (në anglisht) (bot. First). Oxford, United Kingdom: Oxford University Press. fq. 27. ISBN 9780198857297.
- ^ Elsie 2015, f. 100-101.
- ^ Elsie 2015, f. 101.
- ^ Valentini 1956, f. 245.
Bibliografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Elsie, Robert (2015). The Tribes of Albania: History, Society and Culture (në anglisht). I.B.Tauris. ISBN 978-1-78453-401-1.