Kërceni tek përmbajtja

Gjeologjia detare

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Model teorik i formimit të fashave magnetike. Korja e re oqeanike, në majë të kurrizit mesoqeanik ftohet vazhdimisht, duke u bërë gjithmonë e më e vjetër pasi largohet nga maja e kreshtës, me zgjerimin e shtratit detar.

Gjeologjia detare ose oqeanografia gjeologjike është studimi i historisë dhe strukturës së shtratit oqeanik. Ajo përfshin kërkimet gjeofizike, gjeokimike, sedimentologjike dhe paleontologjike të shtratit oqeanik dhe zonave bregdetare. Gjeologjia detare ka lidhje të ngushta me gjeofizikën dhe oqeanografinë fizike.

Studimet gjeologjike detare ishin tepër të rëndësishme në mundësimin e dëshmive kritike për zgjerimin e shtratit detar dhe pllakave tektonike në vitet vijuese të Luftës së Dytë Botërore. Shtrati i thellë oqeanik është kufiri i fundit thelbësor i pa eksploruar dhe i hartografuar në mbështetje të ekonomisë (nafta dhe nxjerrjet mimerale metalike), zbutjes së katastrofave natyrore dhe objektivave akademike.

Historia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Studimi i gjeologjisë detare daton që nga fundi i 1800-ës, gjatë ekspeditës katër vjeçare të HMS Challenger. Anija HMS Challenger bujti afërsisht 250 veta, që përfshinin lundërtarë, inxhinierë, thadërtarë, detarë, oficerë dhe një skuadër prej 6 shkencëtarësh, të drejtuar nga Charles Wyville Thomson.[1] Qëllimi i shkencëtarëve ishte të provonin se në pjesët më të thella të oqeanit kishte jetë.[2] Duke përdorur sondimin me litar, të hedhur anash anijes, skuadra qe aftë të kapte sasi të mëdha të dhënash. Pjesë e zbulimeve të tyre ishte se pjesët më të thella të oqeanit nuk ishin në mes.[3] Këto të dhëna ishin disa nga rregjistrimet e para të sistemit të kurrizit mesoqeanik.

Pamje e topografisë së kurrizit mesoqeanik me dhomën e magmës poshtë, duke u ngritur dhe pllakat që largohen nga kurrizi

Para Luftës së Dytë Botërore, gjeologjia detare u zhvillua se një disiplinë shkencore. Gjatë viteve të para të shekullit të XX, u krijuan organizatata si Scripps Institution of Oceanography dhe Woods Hole Oceanographic Institution (WHOI) për të mbështetur përpjekjet në këtë fushë. Me Scripps të vendosur në bregun perëndimor të [[Amerika Veriore|Amerikës Veriore dhe WHOI në bregun lindor, studimi i gjeologjisë detare u bë më i arritshëm.[4][5]

Në vitet 1950, gjeologjia detare kishte arritur një nga zbulimet më domethënëse, sistemin e kurrizit mesoqeanik. Pasi anijet u pajisën me ndjesorë sonari, udhëtuan para dhe mbrapa përgjatë Oqeanit Atlantik, duke mbledhur vëzhgime të shtratit detar. Në vitin 1953, hartografi Marie Tharp prodhoi hartën e parë të relievit të shtratit oqeanik, që provoi se nën ujë, në mesin e Oqeanit Atlantik, ndodhej një varg-mal, bashkë me kurrizin e Mes-Atlantikut.[6] Të dhënat e vrojtimit ishin një hap i madh drejtë zbulimeve të tjera rreth gjeologjisë detare.[7]

Në vitin 1960, gjeofizikanti amerikan Harry Hammond Hess, nxori hipotezën se shtrati detar po zgjerohej nga sistemi i kurrizor mesoqeanik. Me mbështetje nga hartat e shtratit detar dhe teorisë së zhvilluar së fundi të pllakave tektonike dhe shkarjen kontinentale, Hess qe i aftë të provonte se manteli i Tokës çlironte vazhdimisht shkëmb të shkrirë nga kurrizi mesoqeanik dhe se shkëmbi i shkrirë pastaj ngurtësohej, duke shkaktuar që kufiri midis dy pllakave tektonike të zgjerohej.[8] U zhvillua një vrojtim gjeomagnetik që mbështeti këtë teori. Vrojtimi u zhvillua nga shkencëtarë që përdorën magnetometra për të matur magnetizmin e shkëmbit bazalt që ngrihej nga kurrizi mesoqeanik. Ata zbuluan se në secilin krahë të kurrizit, gjendeshin "fasha" simetrike pasi polariteti i planetit do të ndryshonte me kalimin e kohës.[7][9] Kjo provoi se zgjerimi i shtratit detar ishte i vërtetë. Në vitet e mëvonshme, teknologjia më e përparuar qe e aftë të datonte shkëmbinjtë dhe të identifikonte shkëmbinjtë më afër kurrizit ishin më të rinj sesa shkëmbinjtë afër brigjeve tokësore të hemisferave perëndimore dhe lindore.

Tashmë, gjeologjia detare përqëndrohet në rreziqet gjeologjike, kushtet mjedisore, habitatet, burimet natyrore dhe projektet energjitike dhe xehetare.[10]

Metodat

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ka metoda të shumëfishta për mbledhjen e të dhënave nga shtrati detar pa dërguar njerëz fizikisht ose makineri në fundin oqeanik.

Sonari anësor

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Një metodë e zakonshme e mbledhjes imazheri të shtratit detar është sonari anësor. Developed in the late 1960s, the purpose of the survey method is to use active sonar systems on the sea floor to detect and develop images of objects.[11] Ndjesorët fizikë të pajisjes së sonarit njihen si shndërrues i masës duke u montuar në bordin e një anijeje që dërgon pulse akustike, që pasqyrojnë shtratin detar duke u rikthyer te ndjesorët. Imazheria mund të ndihmoi në përcaktimin e shtrateve detare, pasi sendet më të forta gjenerojnë një paqyrim më të fortë dhe shfqen të errët në imazhin e rikthyer. Lëndët më të buta si rëra dhe balta nuk mund të pasqyrojnë masën e pulseve aq mirë, kështu që ato shfaqen më të çelëta në imazheri. Ky informacion mund të analizohet nga specialistët për të përcaktuar të dalat e shkëmbinjve nën sipërfaqen e ujit.[12]

Kjo metodë është më pak e kushtueshme sesa lëshimi i një mjeti për të bërë fotografi të shtratit detar, duke kërkuar edhe më pak kohë. Sonari anësor është i dobishëm për shkencëtarët pasi është një mënyrë e shpejtë dhe efiçente për mbledhjen e pamjeve të shtratit detar, por ajo nuk mund të masë faktorë të tjerë, si thellësia.[12] Kështu që sonari anësor shoqërohet me mjete të tjera sonari për matjen e thellësisë në mënyrë që të gjeneroi një vrojtim më të hollësishëm.[11]

Batimetria e tre vullkaneve nënujorë në afërsi të Ishullit Farallon de Pajaros. Të dhënat u mblodhën duke përdorur sistemin batimetrik shumë-rrezësh EM300 të montuar në bordin e anijes R/V Thompson. Madhësia e qelizës rrjetore është 35 metra. Pamja është zmadhuar dy herë vertikalisht.

Batimetria shumë-rrezëshe

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në mënyrë të ngjashme me sonarin anësor, batimetria shumë-rrezëshe përdor një masë shndërruese për të dërguar dhe marrë valë zanore në mënyrë që të dalloi sendet të vendosura në shtratin detar. Ndryshe nga sonari anësor, shkencëtarët janë të aftë të përcaktojnë lloje të shumëfishta matjesh nga rregjistrimet, duke ngritur hipoteza mbi të dhënat e mbledhura. Duke kuptuar shpejtësinë me të cilën udhëton zëri në ujë, shkencëtarët mund të llogarisin udhëtimin vajtje-ardhje nga sensori i anijes në shtratin detar dhe kthimin në anije. Përllogaritjet duhet të përcaktojnë thellësinë e shtratit detar në atë zonë.[13]

Backscatter-i është një tjetër matje e përdorur për të përcaktuar intensitetin e tingullit që rikthehet te sensorët. Ky informacion mund të ofroi analiza gjeologjike dhe sendeve të shtratit detar, ashtu dhe sende të vendosura brenda kolonës ujore. Sendet në kolonën ujore mund të përfshijnë struktura nga anijet e mbytura, biologji të dendur dhe grimca të turbullta. Rëndësia e sendeve në kolonën ujore për gjeologjinë detare është për të identifikuar veçoritë specifike pasi turbullirat grimcore mund të tregojnë praninë e burimeve hidrotermalike dhe atyre të ftohtë.[13]

Megjithatë, kjo teknikë ka kufizime. Largësia midis shtratit detar dhe sensorëve është e lidhur me rezolucionin e hartës që krijohet. Sa më afër të jenë sensorët me shtratin detar, aq më i lartë do të jetë rezolucioni dhe samë largë sensorit është shtrati i detit, aq më i ulët do të jetë rezolucioni. Në këtë mënyrë, është e zakonshme për mjetet e operuara nga largësia (remotely operated vehicles, ROV) dhe mjetet autonome nënujore (autonomous underwater vehicle, AUV) për tu pajisur me sensorë shumë-rrezësh ose për sensorët për tu tërhequr nga vetë anija. Kjo siguron se rezolucioni i të dhënave të mbledhura do të jetë i lartë mjaftueshëm për analiza të përshtatshme.[13]

Profiluesi nën-fundor

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Një profilues nën-fundor është një tjetër sistem sonar i përdorur në vrojtimet gjeofizike të shtratit detar, jo vetëm për të hartografuar thellësinë, por edhe për të hartografuar nën shtratin detar.[14] I montuar në bordin e një anijeje, sistemi lëshon pulse me frekuencë të ulët, që depërtojnë në shtratin detar dhe pasqyrohen nga sedimentet nën sipërfaqe. Disa ndjesorë mund të arrijnë mbi 1000 metra poshtë sipërfaqes së shtratit detar, duke u dhënë hidrografëve një pamje të hollësishme të mjedisit gjeologjik.[3]

Shumë profilues nën-fundorë mund të transmetojnë frekuenca të shumëfishta tingujsh për të rregjistruar të dhëna mbi një shumësi sedimentesh dhe sendesh në ose poshtë shtratit detar. Të dhënat e rikthyera mblidhen nga komputerat dhe me ndihmë nga hidrografët, mund të krijohet profilet e terrenit poshtë shtratit detar. Rezolucioni i të dhënave gjithashtu mund të ndihmoi për të identifikuar veçori gjeologjike si kreshtat vullkanike, tokat e rrëshqitura nënujore, shtratet e vjetër lumorë dhe veçori të tjera.[14]

Dobia e profiluesit nën-fundor është kapaciteti i tij për të rregjistruar informacione në sipërfaqe dhe poshtë shtratit detar. Kur shoqërohet me të dhënat gjeofizike nga sonari shumë-rrezësh dhe të dhënat fizike nga shkëmbinjtë dhe kampjonët karotikë, profilet nën-fundorë japin panorama mbi vendndodhjen dhe morfologjinë e rrëshkitjeve tokësore nënujore, identifikojnë se si gazet oqeanike udhëtojnë nën sipërfaqe, zbulojnë artifakte nga trashëgimia kulturore, kuptojnë depozitimin e sedimenteve dhe më tepër.[14]

Një magnetometër i përdorur nga Marina e Shteteve të Bashkuara në vitin 2004

Magnetometria detare

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Magnetometria është proçesi i matjes së ndryshimeve në fushën magnetike të Tokës.[15] Shtresa e jashtme e bërthamës tokësore është e lëngshme dhe e përbërë më së shumti nga hekur dhe nikel magnetik.[16] Kur Toka kthen aksin e saj, metalet çlirojnë rryma elektrike, që prodhojnë fusha magnetike.[17] These fields can then be measured to reveal geological subseafloor structures.[18] Kjo metodë është veçanërsith e dobishme në eksplorimet detare dhe gjeologji pasi ajo, jo vetëm karakterizon veçoritë gjeologjike në shtratin detar, por mund të vrojtoi anije dhe mjete ajrore të fundosur thellë nën det.[19]

Një magnetometër është pjesa kryesore e pajisjes së pozicionuar, që tipikisht tërhiqet mbrapa një mjeti lundrues ose montohet në një AUV. Ai është i aftë të masi ndryshimet në fushat e magnetizmit dhe gjeolokacionin përkatës për të krijuar harta.[20] Magnetometri vlerëson praninë magnetike përgjithësisht çdo sekondë, ose një herc, por mund të kalibrohet për të matur me shpeshtësi të ndryshme në varësi të studimit. Të dhënat do të jenë konsistente deri sa pajisja të detektoi lëndë hekurore.[21] Kjo mund të variojë nga një trup anijeje deri në bazalti hekuror në shtratin detar. Ndryshimi i papritur i magnetizmit mund të analizohet në ekranin e magnetometrit.[22]

Dobia e një magnetometri krahasuar me pajisjet sonare është aftësia e tij për të detektuar artifakte dhe veçori gjeologjike në krye dhe nën shtratin detar.[23][24] Për shkak se magnetometri është një sensor pasiv dhe nuk transmeton valë, eksplorimet e tij të thellësive detare janë të pakufizuara.[25] Megjithëse, në shumicën e studimeve, rezolucioni dhe siguria e të dhënave është e varur nga largësia nga pajisja. Sa më afër pajisja është me sendin hekurar, aq më të mira janë të dhënat e mbledhura.

Pllakat tektonike

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Harta e pllakave kryesore tektonike të Tokës
Artikulli kryesor: Pllaka tektonike

Pllakat tektonike janë një teori shkencore e zhvilluar në vitet 1960, për të shpjeguar ngjarjet madhore të formave tokësore, ssi formimi i maleve, vullkaneve, tërmeteve dhe sistemet e kurrizeve mes-oqeanike. Idea se shumica e shtresës së jashtme të Tokës, e njohur si litosferë, përbëhet nga korja dhe manteli, ndahet në pllaka të gjera shkëmbore. Këto pllaka vendosen mbi shtresën pjesërisht të shkrirë shkëmbore të njohur si astenosferë dhe zhvendosen në lidhje me njëra-tjetrën për shkak të konveksionit midis astenosferës dhe litosferës.[26] Shpejtësia me të cilën pllakat zhvendosen varion midis 2 dhe 15 centimetra në vit. Arsyeja pse kjo teori është kaq domethënëse, është se ndërveprimi midis pllakave tektonike shpjegon shumë formacione gjeologjike.[8] Në lidhje me gjeologjinë detare, zhvendosja e pllakave shpjegon zgjerimin e shtratit detar dhe sistemet e kurrizeve mes-oqeanike, zonat e nën-vendosura, vullkanizmin dhe burimet hidrotermale e të tjera.

Ka tre lloje madhore kufijsh të pllakave tektonike: kufijë divergjentë, konvergjentë dhe kufijë të transformues.[27] Kufijë divergjentë ndodhin kur pllakat tektonike zhvendosen largë nga njëra-tjetra, kufijë konvergjentë ndodhin kur dy pllaka zhvendosen drejtë njëra-tjetrës dhe kufijë transformues ndodhin kur dy pllaka rrëshkasin anash njëra-tjetrës. Secili lloj kufijsh është i lidhur me veçori të ndryshme gjeologjike detare. Pllakat divergjente janë shkaku për sistemet kurrizore mes-oqeanike, ndërsa pllakat konvergjente janë përgjegjëse për zonat e nën-vendosura dhe krijimin e [[hendeku oqeanik|hendeqeve të thella oqeanike. Kufijtë transformues shkaktojnë tërmete, zhvendosje shkëmbinjsh dhe deformime të kores.[28][8][27][26]

Sistemi kurrizor mes-oqeanik

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Pllakat divergjente janë përgjegjëse drejtpërdrejtë për varg-malet më të mëdha tokësore, të njohura si sistemi kurrizor mes-oqeanik. Afërsisht 60,000 km i gjatë, kurrizi mes-oqeanik është një varg i gjatë malesh nënujore vullkanike, që shtrihen përgjatë rruzullit. I përqëndruar në oqeane, ky formacion gjeologjik unik strehon një grumbull kreshtash, çarjet, zonat e frakturave gjeologjike dhe veçori të tjera gjeologjike.[29][30]

Kurrizi i Mes-Atlantikut është pasojë e divergjimit të pllakave të ameriano veriore dhe euro-aziatike, si dhe afrikane dhe amerikano jugore.[31] Ai filloi të formohej mbi 200 milionë vjetë më parë kur kontintet amerikane, afrikane dhe evropiane ishin akoma të lidhur, duke formuar Pangean.[32]

Pas rrëshkitjes kontinentale, sistemi kurrizor u bë më përcaktuar dhe në 75 vitet e fundit, është studiuar intensivisht. Kurrizi Mes-Atlantik është gjithashtu vendi ku u zbulua zgjerimi i shtratit detar. Pasi veprimtaritë vullkanike prodhojnë kore të re oqeanike përgjatë kurrizeve, dy pllakat divergjente nga njëra-tjera e tërheqin shtratin e ri oqeanik nga poshtë kores.[33][31][32] Përgjatë kufirit oqean kontinent të pllakave tektonike, pllakat oqeanike nën-vendosen poshtë pllakave kontinentale, duke krijuar disa nga gropat më të mëdha oqeanike të botës.

Diagrama e proçesit gjeologjik të nën-vendosjes

Zonat e nën-vendosura

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Zonat nën-vendosëse shkaktohen kur pllakat tektonike konvergjojnë me njëra-tjetrën dhe njëra prej tyre vendoset poshtë tjetrës.[34] Në një sistem detar, kjo ndodh në mënyrë tipike kur korja oqeanike tërheq poshtë koren kontinentale, duke shkaktuar veprimtari vullkanike dhe zhvillimin e trasheve të thella oqeanike.[35] Gjeologjia detare përqëndrohet në hartografimin dhe kuptimin se si funksionojnë këto proçese. Veçori të shquara gjeologjike të krijuara nëpërmjet zonave të nën-vendosura përfshijnë Trashenë Mariana dhe Unazën e Zjarrtë.[36][37]

Trasheja Mariana

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Trasheja Mariana është trasheja më e thellë nënujore dhe vendi më i thellë në vetë Koren e Tokës. Është një zonë nën-vendosjeje, vendi ku Pllaka e Paqëorit nën-vendoset poshtë Pllakës Mariana. Në pikën më të thellë, trasheja ështtë afërsisht 11,000 metra e thellë (pothuajse 36,000 këmbë).[38][2] Kjo është më poshtë nivelit të detit sesa lartësia e Malit Everest mbi nivelin e detit, me mbi 2 kilometra.

Harqet vullkanike dhe trashetë oqeanike duke qarkuar pjesërisht formën e Basenit Paqësor, të ashtuquajturën Unazë të Zjarrtë Paqësore, një zonë me tërmete dhe shpërthime të shpeshta vullkanike.

Unaza e Zjarrtë

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Shiko gjithashtu: Unaza e Zjarrit

Unaza e Zjarrit është e vendosur përreth Oqeanit Paqësor, e krijuar nga kufij të shumtë konvergjentë pllakash.[39] Vullkanizmi i saj intensiv dhe veprimtaria sizmike përbën një kërcënim madhor për tërmete katastrofikë, cunami dhe shpërthime vullkanike.[40] Çdo sistem i hershëm paralajmërues dhe teknikat zbutjes së këtyre ndodhive katastrofike do të kërkonte gjeologjinë detare të brigjeve dhe mjediseve qark ishullore për të parashikuar ndodhitë.[41]

Përfitimet ekonomike

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Shfrytëzimi i burimeve

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Gjeologjia detare ka mjaft metoda për të dalluar veçori gjeologjike poshtë detit.[3][13][14][15] Një nga përfitimet ekonomike të vrojtimit gjeologjik të shtratit detar është përcaktimi i burimeve të çmuara që mund të nxiren.[42] Dy burimet madhore të nxjerra të detit përfshijnë naftën dhe mineralet. Përgjatë 30 viteve të fundit, nxjerrjet nga thellësia detare ka prodhuar midis $9 -$11 miliardë dollarë amerikanë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.[43][44] Megjithëse ky sektor duket fitimprurës, ka një risk të lartë, industria me shpërblime të larta me shumë ndikime të dëmshme mjedisore.[45]

Nodule manganike në shtratin detar të zonës Clarion–Clipperton

Disa nga mineralet më të rëndësishme të nxjera nga deti përfshijnë nikelin, bakrin, kobaltin, manganin, zinkun, arin dhe metale të tjera.[46] Këto minerale formohen zakonisht rreth veprimtarive vullkanike, më specifikisht burimet hidrotermale dhe nodulet polimetalike.[47][48] Këto burime nxjerin volume të mëdha super të nxehura, flukse metalesh të lëngët që ngrihen dhe ftohen nxitimthi kur përzihen me ujin e ftohtë të detit. Reaksioni kimik bën që sulfuri dhe mineralet të precipitojnë dhe nga oxhakët, kullat dhe depozitat e pasura me minerale në shtratin detar.[49] Nodulet polimetalike, të njohura edhe si nodulet manganike, janë xeherorë të rrumbullakët të formuar përgjatë miliona vjetëve nga precipitimi i metaleve nga uji i detit dhe uji i poreve sedimentare. They are typically found unattached, spread across the abyssal seafloor and contain metals crucial for building batteries and touch screens, including cobalt, nickel, copper, and manganese.[50]

Një zonë popullore për nxjerje të thellësive detare, e vendosur në Oqeanin Paqësor, është Zona Clarion–Clipperton. Ajo është afërsisht 4,500,000 kilometra katrorë e formuar prej zonave të ndryshme të frakturimit nëndetar.[51] Ajo është ndarë në 16 pretendime nxjerrëse dhe 9 seksione kushtuar konservimit.[52] Sipas Autoritetit Ndërkombëtar të Shtratit Detar (International Seabed Authority, ISA), vlerësohet se ka 21 miliardë tonë (Bt) nodule; 5.95 Bt mangani, 0.27 Bt nikeli, 0.23 Bt bakri dhe 0.05 Bt kobalti. Është një zonë shumë e kërkuar për nxjerje si rrjedhojë e pranisë së madhe xeherore që ajo ka.[53][54]

Zhvillimi i energjisë detare

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Gjeologjia detare ka gjithashtu shumë zbatime në fushën e zhvillimit të energjisë detare.[55] Energjia detare është prodhimi i elektricitetit duke përdorur burime me bazë oqeanike. Ajo përfshin përdorimin e erës, nxehtësinë, dallgëve dhe baticat për ta shndërruar në energji.[56] Duke kuptuar shtratin detar dhe veçoritë gjeologjike mund të ndihmojë në zhvillimin e infrastrukturës për të mbështetur këto burime të ripërtëritshme energjitike.[57] Veçoritë gjeologjike nënujore mund të diktojnë vetitë oqeanike, si rrymat dhe temperaturat, të cilat janë thelbësore për vendosjen e infrastrukturë së nevojshme për të prodhuar energji.[58]

Qëndrueshmëria e shtratit detar është e rëndësishme për krijimin e turbinave eolike.[59] Shumica e turbinave janë siguruar në shtratin detar duke përdorur kolona, nëse thellësia e ujit është më e madhe se 15 metra. Ato duhet të futen në zona që nuk janë në rrezik depozitimi sedimentesh, erozioni, ose veprimtarisë teltonike. Duke vrojtuar zonën gjeologjike para zhvillimit nevojitet të sigurohet mbështetja e duhur e turbinave dhe forcave të ushtruar te to.[60] Një tjetër shembull pse gjeologjia detare nevojitet në projektet e ardhshme energjitike, është për të kuptuar modelet e valëve dhe rrymave.[61] Duke analizuar efektet që shtrati detar ka në qarkullimin e ujit, mund të ndihmojë në mbështetjen e planifikimit dhe zgjedhjen e vendit për gjeneratorët detarë dhe prodhimin optimal energjitik.[62]

Ndikimi mjedisor dhe zbutja

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Hartografimi i habitateve dhe konservimi

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Gjeologjia detare ka një rol kyç në hartografimin e habitateve dhe konservim. Me ngjarjet globale që shkaktojnë dëmtimet potenciale të parekuperueshme ndaj habitateve detare, siç janë xehtaria e thellë detare dhe peshkimi me rrjeta të tërhequra në fundin e detit, gjeologjia detare mund të ndihmojë në studimin dhe zbutjen e efekteve të këtyre veprimtarive.[63]

Zona Clarion–Clipperton është vrojtuar dhe hartografuar për të përcaktuar zonat specifike për nxjerjen e mineraleve dhe konservim. Uatoritet Ndërkombëtar i Shtratit Detar ka caktuar afërsisht 160,000 kilometra katrorë të shtratit detar brenda kësaj zone, pasi zona është e pasur me biodiversitetin dhe habitatet.[51] Zona strehon mbi 5,000 specie, duke përfshirë tranguj deti, korale, gaforre, karkaleca deti, sfungjerë qelqi dhe anëtarë të familjes së merimangave, gjithashtu ka qenë një zonë ku janë zbuluar specie të reja krimbash detarë.[53] Për më tepër, 90% e specieve janë akoma për tu identifikuar.[64] Teknika të përshtatshme vrojtimi detar kanë mbrojtur mijëra habitate dhe specie duke iu kushtuar konservimit të tyre.

Peshkimi me rrjeta tërheqjeje përbën gjithashtu një efekt dëmtues për detin dhe përdorimi i teknikave të gjeologjisë detare mund të ndihmojë në zbutjen e tyre.[65] Peshkimi me rrjetë tërheqëse, përgjithësisht një teknikë peshkimi komercial, përfshin tërheqjen e një rrjete të madhe që grumbullon dhe kap një specie target, si peshqit ose gaforret.[66] Gjatë këtij proçesi, rrjeta dëmton shtratin detar duke e gërvishtur dhe hequr faunën dhe bimësinë që jeton në shtratin detar, duke përfshirë barrierën koralore, peshkaqenët dhe breshkat e detit.[67] Ajo mund të shkatërroi sistemin rrënjor dhe strehët e kafshëve, që mund të preken drejtpërdrejtë shpërndarjen sedimentare.[68] Kjo mund të çoi në ndryshimin e niveleve kimike dhe të ushqyesëve në ujin e detit.[69] Gjeologjia detare mund të përcaktojë zonat që janë dëmtuar për të përdorur teknikat e rekuperimit të habitatit. Ajo mund të ndihmojë edhe në përcaktimin e zonave që nuk janë prekur nga rrjeta tërheqëse dhe të përdor mbrojtje konservuese.

Bartja e sedimenteve dhe erozioni bregdetar

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Transportimi i sedimenteve dhe erozioni bregdetar janë një subjekt kompleks, të nevojshme për të kuptuar mbrojtjen e infrastrukturës dhe mjedisit.[70] Erozioni bregdetar është proçesi i gërryerjes së sedimenteve dhe lëndëve si dhe transportimi si rrjedhojë e efekteve të detit.[71] Kjo mund të çoi në shkatërrimin e habitateve të kafshëve, industrisë së peshkimit dhe infrastrukturës.[72] Në [[ShBA|Shtetet e Bashkuara, dëmtimet e pronave dhe infrastrukturës shkaktojnë $500 milionë dollarë në vit dhe $150 milionë dollarë në vit shtesë i kushtohet zbutjes nga Qeveria Federale e Shteteve të Bashkuara të Amerikës.[73] Gjeologjia detare mbështet studimin e llojeve të sedimenteve, modelet e rrymave dhe topografinë oqeanike, për të parashikuar prirjet erozive që të mund ti mbrojë këto mjedise.[74]

Model i epiqendrës së tërmetit dhe shtrirjes së cunamit të tërmetit të vitit 2004 në Oqeanin Indian

Vlerësimi i kërcënimeve natyrore

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Tërmetet janë një nga fatkeqësitë natyrore më të zakonshme.[75] Për më tepër, ata mund të shkaktojnë katastrofa të tjera, siç janë cunamit dhe rrëshkitjet e tokave, si tërmeti nënujor në Oqeanin Indian me magnitudën 9.1 , që pastaj shkaktoi një cunami që shkaktoi valë që arritën një lartësi prej të paktën 30 ft (9.1 m), duke vrarë afërsisht 230,000 veta në 13 vende të ndryshme.[76][77] Gjeologjia detare dhe kuptimi i kufijve të pllakave mbështet zhvillimin e sistemeve të paralajmërimit të hershëm dhe teknika të tjera zbutëse për të mbrojtur njerëzit dhe mjedisin, që mund të jenë të prekkshëm nga katastrofat natyrore.[78] Shumë sisteme paralajmëruese të hershme tërmetesh (earthquake early warning systems, EEWS) janë vendosur dhe të tjerë po zhvillohen.[79][80]

Studime të të ardhmes

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Hartografimi dhe batimetria e shtratit detar

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Shumë pjesë të oqeaneve janë vazhdimisht në errësirë, me temperatura të ulta dhe nën trysni të skajshme, duke i bërë ato të vështira për tu vrojtuar.[81] Sipas National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA), vetëm 23% e shtratit detar është hedhur imtësisht në hartë dhe një nga projektet kryesore në eksplorim, është zhvillimi i hartave me rezolucion të lartë të shtratit detar. Okeanos Explorer, një mjet lundrues i zotëruar nga NOAA, tashmë ka hedhur në hartë mbi 2 milionë km2 të shtratit detar duke përdorur sonar shumë-rrezësh që nga viti 2008, por kjo teknikë rezulton shumë kohë konsumuese.[82]

Rëndësia e hartografimit të shtratit detar është njohet nga qeveritë dhe shkencëtarët. Si rrjedhojë e kësaj, u zhvillua një përpjekje bashkëpunimi ndërkombëtar për të krijuar një hartë me definicion të lartë të të gjithë shtratit detar, e quajtur Nippon Foundation-GEBCO Seabed 2030 Project. Ky komitet ka vendosur qëllimin për ta përfunduar projektin deri në vitin [[[2030]]. Për të arritur qëllimin e tyre, ata po pajisin mjete të vjetra e të reja, si dhe mjete autonome me sonari, sensorë dhe teknologji të tjera të bazuara te GIS.[82]

Shiko edhe

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ Heckel, Jodi (10 shkurt 2023). "Exploring the deep with the HMS Challenger". las.illinois.edu (në anglisht). College of Liberal Arts & Sciences at Illinois. Marrë më 19 shkurt 2024.
  2. ^ a b "HMS Challenger Expedition | History of a Scientific Trailblazer". rmg.co.uk (në anglisht). Marrë më 19 shkurt 2024.
  3. ^ a b c Board, National Research Council (US) Ocean Studies (2000), "Achievements in Marine Geology and Geophysics", 50 Years of Ocean Discovery: National Science Foundation 1950—2000 (në anglisht), National Academies Press (US), marrë më 19 shkurt 2024
  4. ^ "Who We Are - Woods Hole Oceanographic Institution". whoi.edu/ (në anglishte amerikane). Marrë më 19 shkurt 2024.
  5. ^ "About Scripps Oceanography". scripps.ucsd.edu (në anglisht). Marrë më 19 shkurt 2024.
  6. ^ Blakemore, Erin (30 gusht 2016). "Seeing Is Believing: How Marie Tharp Changed Geology Forever". Smithsonian Magazine (në anglisht). Marrë më 17 prill 2024.
  7. ^ a b "Seafloor spreading | Evidence & Process | Britannica". britannica.com (në anglisht). Marrë më 19 shkurt 2024.
  8. ^ a b c "Plate Tectonics". education.nationalgeographic.org (në anglisht). Marrë më 19 shkurt 2024.
  9. ^ "Seafloor Spreading". education.nationalgeographic.org (në anglisht). Marrë më 19 shkurt 2024.
  10. ^ "marine geology research: Topics by Science.gov". science.gov (në anglisht). Marrë më 19 shkurt 2024.
  11. ^ a b Johnson, Paul; Helferty (1990). "The geological interpretation of side-scan sonar" (PDF). Reviews of Geophysics (në anglisht). 28 (4): 357–380. Bibcode:1990RvGeo..28..357J. doi:10.1029/RG028i004p00357.
  12. ^ a b "Exploration Tools: Side-Scan Sonar: NOAA Office of Ocean Exploration and Research". oceanexplorer.noaa.gov (në anglishte amerikane). Marrë më 19 shkurt 2024.
  13. ^ a b c d "Exploration Tools: Multibeam Sonar: NOAA Office of Ocean Exploration and Research". oceanexplorer.noaa.gov (në anglishte amerikane). Marrë më 19 shkurt 2024.
  14. ^ a b c d "Exploration Tools: Sub-Bottom Profiler: NOAA Office of Ocean Exploration and Research". oceanexplorer.noaa.gov (në anglishte amerikane). Marrë më 19 shkurt 2024.
  15. ^ a b Zhang, Wentao; Huang, Wenzhu; Luo, Yingbo; Li, Fang (maj 2019). "Simultaneous detection of deep-sea earthquake and magnetic field using three-axis fiber optic accelerometer-magnetometer". 2019 IEEE International Instrumentation and Measurement Technology Conference (I2MTC) (në anglisht). IEEE. fq. 1–5. doi:10.1109/i2mtc.2019.8826972. ISBN 978-1-5386-3460-8.
  16. ^ Loper, David E. (janar 2000). "A model of the dynamical structure of Earth's outer core". Physics of the Earth and Planetary Interiors (në anglisht). 117 (1–4): 179–196. Bibcode:2000PEPI..117..179L. doi:10.1016/s0031-9201(99)00096-5. ISSN 0031-9201.
  17. ^ Roberto Lanza; Antonio Meloni (2006). "The Earth's Magnetic Field". The Earth’s Magnetism: An Introduction for Geologists (në anglisht). Springer Berlin Heidelberg. fq. 1–66. doi:10.1007/978-3-540-27980-8_1. ISBN 978-3-540-27979-2. Marrë më 11 prill 2024.
  18. ^ P. J. Hood (1966). Geophysical reconnaissance of Hudson Bay Part I Sea-magnetometer Survey Part Ii Subbottom Depth Recorder Survey (Reportazh) (në anglisht). Natural Resources Canada / CMSS / Information Management. doi:10.4095/100974.
  19. ^ M. Talwani (tetor 1973). "Geomagnetism in marine geology". Marine Geology (në anglisht). 15 (3): 212–213. Bibcode:1973MGeol..15..212T. doi:10.1016/0025-3227(73)90069-8. ISSN 0025-3227.
  20. ^ Kostenko, Vladimir V.; Tolstonogov, Anton Yu.; Mokeeva, Irina G. (prill 2019). "The Combined AUV Motion Control with Towed Magnetometer". 2019 IEEE Underwater Technology (UT) (në anglisht). IEEE. fq. 1–7. doi:10.1109/ut.2019.8734468. ISBN 978-1-5386-4188-0.
  21. ^ "Exploration Tools: Magnetometer: NOAA Office of Ocean Exploration and Research". oceanexplorer.noaa.gov (në anglishte amerikane). Marrë më 11 prill 2024.
  22. ^ D. Robbes (maj 2006). "Highly sensitive magnetometers—a review". Sensors and Actuators A: Physical (në anglisht). 129 (1–2): 86–93. Bibcode:2006SeAcA.129...86R. doi:10.1016/j.sna.2005.11.023. ISSN 0924-4247.
  23. ^ Deans, Cameron; Marmugi, Luca; Renzoni, Ferruccio (22 mars 2018). "Active underwater detection with an array of atomic magnetometers". Applied Optics (në anglisht). 57 (10): 2346–2351. arXiv:1803.07846. Bibcode:2018ApOpt..57.2346D. doi:10.1364/ao.57.002346. ISSN 1559-128X. PMID 29714214.
  24. ^ Clausen, Carl J.; Arnold, J. Barto (maj 1976). "The magnetometer and underwater archaeology". International Journal of Nautical Archaeology (në anglisht). 5 (2): 159–169. Bibcode:1976IJNAr...5..159C. doi:10.1111/j.1095-9270.1976.tb00953.x. ISSN 1057-2414.
  25. ^ Li, Xiaochen; Luo, Xianhu; Deng, Ming; Qiu, Ning; Sun, Zhen; Chen, Kai (mars 2023). "Low-noise, low-power-consumption seafloor vector magnetometer". Journal of Oceanology and Limnology (në anglisht). 41 (2): 804–815. Bibcode:2023JOL....41..804L. doi:10.1007/s00343-022-2105-2. ISSN 2096-5508.
  26. ^ a b Condie, Kent C. (1997). "Plate tectonics". Plate Tectonics and Crustal Evolution (në anglisht). Elsevier. fq. 1–35. doi:10.1016/b978-075063386-4/50001-x. ISBN 978-0-7506-3386-4. Marrë më 11 prill 2024.
  27. ^ a b Frisch, Wolfgang; Meschede, Martin; Blakey, Ronald (2 nëntor 2010). "Plate tectonics and mountain building". Plate Tectonics (në anglisht). Springer Berlin Heidelberg. fq. 149–158. doi:10.1007/978-3-540-76504-2_11. ISBN 978-3-540-76503-5. Marrë më 11 prill 2024.
  28. ^ Silver, Eli A.; Cox, Allan; Hart, Robert Brian (dhjetor 1986). "Plate Tectonics: How It Works". PALAIOS (në anglisht). 1 (6): 615. Bibcode:1986Palai...1..615S. doi:10.2307/3514713. ISSN 0883-1351. JSTOR 3514713.
  29. ^ R. C. Searle; J. Escartín (19 mars 2013). "The Rheology and Morphology of Oceanic Lithosphere and Mid-Ocean Ridges". Mid-Ocean Ridges. Geophysical Monograph Series (në anglisht). Washington, D. C.: American Geophysical Union. fq. 63–93. doi:10.1029/148gm03. ISBN 978-1-118-66587-9. Marrë më 11 prill 2024.
  30. ^ US Department of Commerce, National Oceanic and Atmospheric Administration. "What is the mid-ocean ridge?: Ocean Exploration Facts: NOAA Ocean Exploration". oceanexplorer.noaa.gov (në anglishte amerikane). Marrë më 11 prill 2024.
  31. ^ a b Smith, Deborah K.; Cann, Johnson R. (tetor 1993). "Building the crust at the Mid-Atlantic Ridge". Nature (në anglisht). 365 (6448): 707–715. Bibcode:1993Natur.365..707S. doi:10.1038/365707a0. ISSN 0028-0836.
  32. ^ a b Fujiwara, Toshiya; Lin, Jian; Matsumoto, Takeshi; Kelemen, Peter B.; Tucholke, Brian E.; Casey, John F. (mars 2003). "Crustal Evolution of the Mid-Atlantic Ridge near the Fifteen-Twenty Fracture Zone in the last 5 Ma". Geochemistry, Geophysics, Geosystems (në anglisht). 4 (3): 1024. Bibcode:2003GGG.....4.1024F. doi:10.1029/2002gc000364. hdl:1912/5774. ISSN 1525-2027.
  33. ^ D. E. Bird; S. A. Hall; K. Burke; J. F. Casey; D. S. Sawyer (2007). "Early Central Atlantic Ocean seafloor spreading history". Geosphere (në anglisht). 3 (5): 282. Bibcode:2007Geosp...3..282B. doi:10.1130/ges00047.1. ISSN 1553-040X.
  34. ^ 10.1007/978-90-481-8702-7_149
  35. ^ Grevemeyer, Ingo; Ranero, Cesar R.; Ivandic, Monika (12 janar 2018). "Structure of oceanic crust and serpentinization at subduction trenches". Geosphere (në anglisht). 14 (2): 395–418. Bibcode:2018Geosp..14..395G. doi:10.1130/ges01537.1. hdl:10261/164536. ISSN 1553-040X.
  36. ^ Zhang, Jiangyang; Zhang, Fan; Lin, Jian; Yang, Hongfeng (shtator 2021). "Yield failure of the subducting plate at the Mariana Trench". Tectonophysics (në anglisht). 814: 228944. Bibcode:2021Tectp.81428944Z. doi:10.1016/j.tecto.2021.228944. ISSN 0040-1951.
  37. ^ Billen, Magali I. (2023). "Lithosphere–Mantle Interactions in Subduction Zones". Dynamics of Plate Tectonics and Mantle Convection (në anglisht). Elsevier. fq. 385–405. doi:10.1016/b978-0-323-85733-8.00014-7. ISBN 978-0-323-85733-8. Marrë më 11 prill 2024.
  38. ^ Gardner, James V.; Armstrong, Andrew A.; Calder, Brian R.; Beaudoin, Jonathan (2 janar 2014). "So, How Deep Is the Mariana Trench?". Marine Geodesy (në anglisht). 37 (1): 1–13. Bibcode:2014MarGe..37....1G. doi:10.1080/01490419.2013.837849. ISSN 0149-0419.
  39. ^ Embley, Robert; Baker, Edward; Butterfield, David; Chadwick, William; Lupton, John; etj. (1 dhjetor 2007). "Exploring the Submarine Ring of Fire: Mariana Arc - Western Pacific". Oceanography (në anglisht). 20 (4): 68–79. doi:10.5670/oceanog.2007.07. ISSN 1042-8275.
  40. ^ "Ring of Fire". education.nationalgeographic.org (në anglisht). Marrë më 11 prill 2024.
  41. ^ Tupper, Andrew; Carn, Simon; Davey, Jason; Kamada, Yasuhiro; Potts, Rodney; Prata, Fred; Tokuno, Masami (maj 2004). "An evaluation of volcanic cloud detection techniques during recent significant eruptions in the western 'Ring of Fire'". Remote Sensing of Environment (në anglisht). 91 (1): 27–46. Bibcode:2004RSEnv..91...27T. doi:10.1016/j.rse.2004.02.004. ISSN 0034-4257.
  42. ^ Petersen, Sven; Hannington, Mark; Krätschell, Anne (3 janar 2017). "Technology developments in the exploration and evaluation of deep-sea mineral resources". Annales des Mines - Responsabilité et environnement (në anglisht). 85 (1): 14–18. doi:10.3917/re1.085.0014. ISSN 1268-4783.
  43. ^ ""Who stands to benefit?" To engage in deep-sea mining or not. Not, say international scientists". oceans.ubc.ca (në anglisht). Institute for the Oceans and Fisheries. Marrë më 11 prill 2024.
  44. ^ Sharma, Rahul (1 shtator 2011). "Deep-Sea Mining: Economic, Technical, Technological, and Environmental Considerations for Sustainable Development". Marine Technology Society Journal (në anglisht). 45 (5): 28–41. doi:10.4031/mtsj.45.5.2. ISSN 0025-3324.
  45. ^ Peacock, Thomas; Alford, Matthew H. (17 prill 2018). "Is Deep-Sea Mining Worth It?". Scientific American (në anglisht). 318 (5): 72–77. Bibcode:2018SciAm.318e..72P. doi:10.1038/scientificamerican0518-72. ISSN 0036-8733. PMID 29672491.
  46. ^ Rolf Dick (1985). "Deep-Sea Mining versus Land-Based Mining: A Cost Comparison". The Economics of Deep-Sea Mining (në anglisht). Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg. fq. 2–60. doi:10.1007/978-3-642-70252-5_1. ISBN 978-3-642-70254-9. Marrë më 11 prill 2024.
  47. ^ C. L. Van Dover; S. Arnaud-Haond; M. Gianni; S. Helmreich; J. A. Huber; A. L. Jaeckel; etj. (prill 2018). "Scientific rationale and international obligations for protection of active hydrothermal vent ecosystems from deep-sea mining". Marine Policy (në anglisht). 90: 20–28. Bibcode:2018MarPo..90...20V. doi:10.1016/j.marpol.2018.01.020. hdl:1721.1/134956.2. ISSN 0308-597X.
  48. ^ Kang, Yajuan; Liu, Shaojun (14 tetor 2021). "The Development History and Latest Progress of Deep-Sea Polymetallic Nodule Mining Technology". Minerals (në anglisht). 11 (10): 1132. Bibcode:2021Mine...11.1132K. doi:10.3390/min11101132. ISSN 2075-163X.
  49. ^ Sindy Lee Van Dover (9 nëntor 2021). "Hydrothermal Systems and the Origin of Life". The Ecology of Deep-Sea Hydrothermal Vents (në anglisht). Princeton University Press. fq. 397–412. doi:10.2307/j.ctv1zm2v35.17. Marrë më 11 prill 2024.
  50. ^ Hein, James R.; Koschinsky, Andrea; Kuhn, Thomas (24 shkurt 2020). "Deep-ocean polymetallic nodules as a resource for critical materials". Nature Reviews Earth & Environment (në anglisht). 1 (3): 158–169. Bibcode:2020NRvEE...1..158H. doi:10.1038/s43017-020-0027-0. ISSN 2662-138X.
  51. ^ a b Parianos, John; O’Sullivan, Anthony; Madureira, Pedro (2 mars 2022). "Geology of parts of the central and eastern Clarion Clipperton Zone". Journal of Maps (në anglisht). 18 (2): 232–245. Bibcode:2022JMaps..18..232P. doi:10.1080/17445647.2022.2035267. ISSN 1744-5647.
  52. ^ Lodge, Michael; Johnson, David; Le Gurun, Gwenaëlle; Wengler, Markus; Weaver, Phil; Gunn, Vikki (nëntor 2014). "Seabed mining: International Seabed Authority environmental management plan for the Clarion–Clipperton Zone. A partnership approach". Marine Policy (në anglisht). 49: 66–72. Bibcode:2014MarPo..49...66L. doi:10.1016/j.marpol.2014.04.006. ISSN 0308-597X.
  53. ^ a b US Department of Commerce, National Oceanic and Atmospheric Administration. "DeepCCZ: Deep-sea Mining Interests in the Clarion–Clipperton Zone: NOAA Office of Ocean Exploration and Research". oceanexplorer.noaa.gov (në anglishte amerikane). Marrë më 11 prill 2024.
  54. ^ "Polymetallic Nodules" (në anglisht). International Seabed Authority. 17 mars 2022. Marrë më 11 prill 2024.
  55. ^ Clayton Starr (2022). The Role of Federalism in Initiating Offshore Wind Development in the United States and Europe (Tezë) (në anglisht). University of Rhode Island. doi:10.23860/thesis-starr-clayton-2022.
  56. ^ Shouwei, Zhou; Qingping, Li; Haishan, Zhu; Houhe, Zhang; Qiang, Fu; Li, Zhang (2016). "The Current State and Future of Offshore Energy Exploration and Development Technology". Chinese Journal of Engineering Science (në anglisht). 18 (2): 19. doi:10.15302/j-sscae-2016.02.003. ISSN 1009-1742.
  57. ^ J. Guinan; C. McKeon; E. O'Keeffe; X. Monteys; F. Sacchetti; M. Coughlan; C. Nic Aonghusa (9 shtator 2020). "INFOMAR data supports offshore energy development and marine spatial planning in the Irish offshore via the EMODnet Geology portal". Quarterly Journal of Engineering Geology and Hydrogeology (në anglisht). 54 (1). doi:10.1144/qjegh2020-033. ISSN 1470-9236.
  58. ^ Yang, Xu; Bai, Ke (nëntor 2010). "Development and prospects of offshore wind power". 2010 World Non-Grid-Connected Wind Power and Energy Conference (në anglisht). IEEE. fq. 1–4. doi:10.1109/wnwec.2010.5673138. ISBN 978-1-4244-8920-6.
  59. ^ Coughlan, Mark; Long, Mike; Doherty, Paul (3 qershor 2020). "Geological and geotechnical constraints in the Irish Sea for offshore renewable energy". Journal of Maps (në anglisht). 16 (2): 420–431. Bibcode:2020JMaps..16..420C. doi:10.1080/17445647.2020.1758811. ISSN 1744-5647.
  60. ^ Alsharedah, Yazeed; Naggar, M. Hesham El; Newson, Timothy (2023). A Compliance Model for Monopiles for Offshore Wind Turbines (në anglisht). Elsevier. doi:10.2139/ssrn.4445231. Marrë më 11 prill 2024.
  61. ^ Nobre, Ana; Pacheco, Miguel; Jorge, Raquel; M. F. P. Lopes; L. M. C. Gato (janar 2009). "Geo-spatial multi-criteria analysis for wave energy conversion system deployment". Renewable Energy (në anglisht). 34 (1): 97–111. Bibcode:2009REne...34...97N. doi:10.1016/j.renene.2008.03.002. ISSN 0960-1481.
  62. ^ Bent Sorensen, red. (14 dhjetor 2018). "Wave Energy Utilization in Europe: Current Status and Perspectives". Renewable Energy (në anglisht). Routledge. fq. 487–500. doi:10.4324/9781315793245-115. ISBN 978-1-315-79324-5. Marrë më 11 prill 2024.
  63. ^ Sharma, Rahul (2017). "Development of Environmental Management Plan for Deep-Sea Mining". Deep-Sea Mining (në anglisht). Cham: Springer International Publishing. fq. 483–506. doi:10.1007/978-3-319-52557-0_17. ISBN 978-3-319-52556-3. Marrë më 11 prill 2024.
  64. ^ "These deep-sea animals are new to science—and already at risk". Animals (në anglisht). 11 prill 2024. Marrë më 11 prill 2024.
  65. ^ Olsgard, Frode; Schaanning, Morten T.; Widdicombe, Stephen; Kendall, Mike A.; Austen, Melanie C. (nëntor 2008). "Effects of bottom trawling on ecosystem functioning". Journal of Experimental Marine Biology and Ecology (në anglisht). 366 (1–2): 123–133. Bibcode:2008JEMBE.366..123O. doi:10.1016/j.jembe.2008.07.036. ISSN 0022-0981.
  66. ^ F. Althaus; A. Williams; T. A. Schlacher; R. J. Kloser; M. A. Green; B. A. Barker; N. J. Bax; P. Brodie; M. A. Hoenlinger-Schlacher (17 dhjetor 2009). "Impacts of bottom trawling on deep-coral ecosystems of seamounts are long-lasting". Marine Ecology Progress Series (në anglisht). 397: 279–294. Bibcode:2009MEPS..397..279A. doi:10.3354/meps08248. ISSN 0171-8630.
  67. ^ S. J. de Groot (shtator 1984). "The impact of bottom trawling on benthic fauna of the North Sea". Ocean Management (në anglisht). 9 (3–4): 177–190. Bibcode:1984OcMan...9..177D. doi:10.1016/0302-184x(84)90002-7. ISSN 0302-184X.
  68. ^ Oberle, Ferdinand K. J.; Storlazzi, Curt D.; Hanebuth, Till J. J. (korrik 2016). "What a drag: Quantifying the global impact of chronic bottom trawling on continental shelf sediment". Journal of Marine Systems (në anglisht). 159: 109–119. Bibcode:2016JMS...159..109O. doi:10.1016/j.jmarsys.2015.12.007. ISSN 0924-7963.
  69. ^ Oberle, Ferdinand K. J.; Swarzenski, Peter W.; Reddy, Christopher M.; Nelson, Robert K.; Baasch, Benjamin; Hanebuth, Till J. J. (korrik 2016). "Deciphering the lithological consequences of bottom trawling to sedimentary habitats on the shelf". Journal of Marine Systems (në anglisht). 159: 120–131. Bibcode:2016JMS...159..120O. doi:10.1016/j.jmarsys.2015.12.008. ISSN 0924-7963.
  70. ^ Thomas Devlin, Adam; Pan, Jiayi (25 mars 2020). "Tidal Evolution Related to Changing Sea Level; Worldwide and Regional Surveys, and the Impact to Estuaries and Other Coastal Zones". Estuaries and Coastal Zones - Dynamics and Response to Environmental Changes (në anglisht). IntechOpen. doi:10.5772/intechopen.91061. ISBN 978-1-78985-579-1.
  71. ^ Swift, Donald J. P. (korrik 1968). "Coastal Erosion and Transgressive Stratigraphy". The Journal of Geology (në anglisht). 76 (4): 444–456. Bibcode:1968JG.....76..444S. doi:10.1086/627342. ISSN 0022-1376.
  72. ^ Haj-Amor, Zied; Bouri, Salem (22 janar 2020). "Climate Change and Coastal Erosion". Climate Change Impacts on Coastal Soil and Water Management (në anglisht). Boca Raton, FL: CRC Press / Taylor & Francis Group. fq. 115–123. doi:10.1201/9780429356667-10. ISBN 978-0-429-35666-7. Marrë më 11 prill 2024.
  73. ^ "Coastal Erosion | U.S. Climate Resilience Toolkit". toolkit.climate.gov (në anglisht). Marrë më 11 prill 2024.
  74. ^ Paul D. Komar (6 shkurt 2018) [1983]. Handbook of Coastal Processes and Erosion (në anglisht). CRC Press. doi:10.1201/9781351072908. ISBN 978-1-351-07290-8.
  75. ^ "Large earthquakes may trigger more earthquakes". Physics Today (në anglisht) (4): 3634. 2013. Bibcode:2013PhT..2013d3634.. doi:10.1063/pt.5.026947. ISSN 1945-0699.
  76. ^ C. P. Rajendran; K. Rajendran; R. Anu; A. Earnest; T. Machado; P. M. Mohan; J. Freymueller (1 janar 2007). "Crustal Deformation and Seismic History Associated with the 2004 Indian Ocean Earthquake: A Perspective from the Andaman-Nicobar Islands". Bulletin of the Seismological Society of America (në anglisht). 97 (1A): S174–S191. Bibcode:2007BuSSA..97S.174R. doi:10.1785/0120050630. ISSN 0037-1106.
  77. ^ Reid, Kathryn (25 shtator 2023). "2004 Indian Ocean Earthquake and Tsunami: Facts and FAQs". World Vision (në anglishte amerikane). Arkivuar nga origjinali më 28 mars 2024. Marrë më 11 prill 2024.
  78. ^ J. Šepić; I. Vilibić (5 janar 2011). "The development and implementation of a real-time meteotsunami warning network for the Adriatic Sea". Natural Hazards and Earth System Sciences (në anglisht). 11 (1): 83–91. Bibcode:2011NHESS..11...83S. doi:10.5194/nhess-11-83-2011. ISSN 1684-9981.
  79. ^ Schlesinger, Angela; Kukovica, Jacob; Rosenberger, Andreas; Heesemann, Martin; Pirenne, Benoît; Robinson, Jessica; Morley, Michael (4 gusht 2021). "An Earthquake Early Warning System for Southwestern British Columbia". Frontiers in Earth Science (në anglisht). 9: 657. Bibcode:2021FrEaS...9..657S. doi:10.3389/feart.2021.684084. ISSN 2296-6463.
  80. ^ Cremen, Gemma; Bozzoni, Francesca; Pistorio, Silvia; Galasso, Carmine (shkurt 2022). "Developing a risk-informed decision-support system for earthquake early warning at a critical seaport". Reliability Engineering & System Safety (në anglisht). 218: 108035. doi:10.1016/j.ress.2021.108035. ISSN 0951-8320.
  81. ^ "Boldly Explore Where No One Has Explored Before". boem.gov (në anglisht). Bureau of Ocean Energy Management. Marrë më 11 prill 2024.
  82. ^ a b "Seafloor Mapping". oceanexplorer.noaa.gov (në anglishte amerikane). Marrë më 11 prill 2024.

Biobliografia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Lidhje të jashtme

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Gjeologjia_detare&oldid=2801188"