Shihni burimin për Gjermania Lindore

{{KUTIAGjermaniaLindore}}
'''Republika Demokratike Gjermane''' ('''RDG''' [[Gjuha gjermane|gjermanisht]] ''Deutsche Demokratische Republik'', ''DDR'') apo '''Gjermania Lindore''' ishte një vend që ekzistonte nga viti 1949 deri më 1990, periudha kur [[Shtetet e reja të Gjermanisë|pjesa lindore]] e [[Gjermania|Gjermanisë]] ishte pjesë e [[Blloku Lindor|Bllokut Lindor]] gjatë [[Lufta e ftohtë|Luftës së Ftohtë]]. Ajo përbëhej nga territori që administrohej dhe pushtohej nga forcat [[Bashkimi Sovjetik|sovjetike]] pas përfundimit të [[Lufta e Dytë Botërore|Luftës së Dytë Botërore]] - [[Zona okupuese sovjetike|zona okupuese sovjetike]] e [[Marrëveshja e Potsdamit|Marrëveshjes së Potsdamit]], e kufizuar në lindje nga [[Linja Oder-Neisse|linja Oder–Neisse]]. Zona sovjetike rrethoi [[Berlini Perëndimor|Berlinin Perëndimor]] por nuk e përfshiu atë dhe Berlini Perëndimor mbeti jashtë juridiksionit të RDG-së.

Gjeografikisht, RDG kufizohej me [[Deti Baltik|Detin Baltik]] në veri, [[Republika Popullore Polake|Poloninë]] në lindje, [[Çekosllovakia|Çekosllovakinë]] në juglindje dhe [[Gjermania Perëndimore|Gjermaninë Perëndimore]] në jugperëndim dhe perëndim. Brenda saj, RDG kufizohej gjithashtu me sektorin sovjetik të Berlinit të okupuar nga Aleatët, i njohur si [[Berlini Lindor]], i cili administrohej gjithashtu si kryeqyteti ''de facto'' i shtetit. Ai gjithashtu kufizohej me tre sektorët e pushtuar nga [[Shtetet e Bashkuara]], [[Mbretëria e Bashkuar]] dhe [[Franca]] të njohur së bashku si Berlini Perëndimor. Të tre sektorët e pushtuar nga kombet perëndimore u mbyllën nga RDG nga [[Muri i Berlinit]] nga ndërtimi i tij në vitin 1961 derisa u shemb në vitin 1989. RDG u shpërbë dhe u [[Ribashkimi gjerman|ribashkua]] me Gjermaninë Perëndimore në 3 Tetor 1990, duke u bërë një shtet plotësisht sovran në [[Gjermania|Republikën Federale të Gjermanisë]] të ribashkuar.

== Historia ==
{{Kryesor|Historia e Gjermanisë Lindore}}

== Politika ==
{{Kryesor|Politika e Gjermanisë Lindore}}
[[Skeda:SED Logo.svg|majtas|parapamje|upright|Shtrëngimi i duarve mes [[Wilhelm Pieck]] dhe [[Otto Grotewohl]], duke themeluar SED në vitin 1946]]
[[Skeda:Bundesarchiv Bild 183-M0925-406, New York, Fahnen vor dem UNO-Gebäude.jpg|majtas|parapamje|upright|Flamuri i RDG-së në selinë e Kombeve të Bashkuara, New York City, 1973]]
Gjermania Lindore kishte katër periudha në historinë politike. Këto përfshinin: 1949–61, që panë ndërtimin e socializmit; 1961–1970 pasi Muri i Berlinit mbylli arratisjen ishte një periudhë stabiliteti dhe konsolidimi; 1971–85 u quajt Epola e [[Erich Honecker|Honecker]] dhe pa lidhje më të ngushta me Gjermaninë Perëndimore; dhe 1985–89 panë rënien dhe zhdukjen e Gjermanisë Lindore.

=== Organizata ===
Partia politike në pushtet në Gjermaninë Lindore ishte [[Partia Socialiste e Bashkimit të Gjermanisë]] (Gjermanisht: ''Sozialistische Einheitspartei Deutschlands'', SED). Ajo u krijua në vitin 1946 përmes bashkimit të drejtuar nga Sovjetikët e [[Partia Komuniste e Gjermanisë|Partisë Komuniste të Gjermanisë]] (KPD) dhe [[Partia Socialdemokrate e Gjermanisë|Partisë Social Demokrate të Gjermanisë]] (SPD) në zonën e kontrolluar nga sovjetikët. Sidoqoftë, SED u shndërrua shpejt në një parti të plotë komuniste ndërsa Social Demokratët me mendje më të pavarur u dëbuan.<ref name="ReferenceB">Eric D. Weitz, ''Creating German Communism, 1890–1990: From Popular Protests to Socialist State''. Princeton, NJ: Princeton University Press, 1997</ref>

[[Marrëveshja e Potsdamit]] angazhoi sovjetikët për të mbështetur një formë demokratike të qeverisjes në Gjermani, megjithëse kuptimi i sovjetikëve për demokracinë ishte rrënjësisht i ndryshëm nga ai i Perëndimit. Ashtu si në vendet e tjera të bllokut sovjetik, partitë politike jo-komuniste u lejuan. Sidoqoftë, çdo parti politike në RDG u detyrua të bashkohej me [[Fronti Kombëtar i Republikës Demokratike së Gjermanisë|Frontin Kombëtar të Gjermanisë Demokratike]], një koalicion i gjerë partish dhe organizatash politike masive, duke përfshirë:

* ''Christlich-Demokratische Union Deutschlands'' ([[Bashkimi Demokratik e Krishterë (Gjermania Lindore)|Bashkimi Demokratik Krishterë i Gjermanisë]], CDU), e cila u bashkua me [[Bashkimi Demokratik e Krishterë të Gjermanisë|CDU]]-në e Gjermaninë Perëndimore pas ribashkimit
* ''Demokratische Bauernpartei Deutschlands'' ([[Partia e Fermerëve Demokrat të Gjermanisë]], DBD). Partia u bashkua me [[Bashkimi Demokratik e Krishterë të Gjermanisë|CDU]]-në e Gjermaninë Perëndimore pas ribashkimit
* ''Liberal-Demokratische Partei Deutschlands'' ([[Partia Demokratike Liberale e Gjermanisë]], LDPD), e cila u bashkua me [[Freie Demokratische Partei|FDP]]-në e Gjermaninë Perëndimore pas ribashkimit
* ''Nationaldemokratische Partei Deutschlands'' ([[Partia Demokratike Kombëtare e Gjermanisë (Gjermania Lindore)|Partia Demokratike Kombëtare e Gjermanisë]] NDPD), e cila u bashkua me [[Freie Demokratische Partei|FDP]]-në e Gjermaninë Perëndimore pas ribashkimit.<ref name="ReferenceB"/>

[[Skeda:Berlin, Palast der Republik -- um 1990 -- 2.jpg|parapamje|[[Pallati i Republikës (Berlin)|Palast der Republik]], selia e [[Volkskammer]]]]

Partitë anëtare ishin pothuajse plotësisht nënshtruese të SED dhe u duhej të pranonin "rolin udhëheqës" të tij si kusht i ekzistencës së tyre. Sidoqoftë, palët patën përfaqësim në Volkskammer dhe morën disa poste në qeveri.

Volkskammer gjithashtu përfshiu përfaqësues nga organizatat masive si [[Rinia e Lirë Gjermane]] (''Freie Deutsche Jugend'' ose FDJ), ose [[Federata e Sindikatës së Lirë Gjermane]]. Kishte gjithashtu një [[Lidhja e Grave Demokratike të Gjermanisë|Federatë të Grave Demokratike të Gjermanisë]], me vende në Volkskammer.

Organizata të rëndësishme masive jo parlamentare në shoqërinë e Gjermanisë Lindore përfshinin Shoqatën Gjimnastike dhe Sporteve Gjermane (''Deutscher Turn- und Sportbund'' ose [[Gjermania Lindore në Olimpiadë|DTSB]]) dhe [[Solidariteti i Popullit|Solidaritetin e Popullit]](Volkssolidarität), një organizatë për të moshuarit. Një shoqëri tjetër e rëndësishme ishte [[Shoqëria për Miqësinë Gjermane-Sovjetike]].

Pas rënies së komunizmit, SED u quajt "[[Partia e Socializmit Demokratike (Gjermania)|Partia e Socializmit Demokratik]]" (PDS) e cila vazhdoi për një dekadë pas ribashkimit përpara se të bashkohej me [[Puna dhe Drejtësia Sociale - Alternativa Zgjedhore|WASG]] të Gjermanisë Perëndimore për të formuar [[Partia e Majtë (Gjermani)|Partinë e Majtë]] (Die Linke). Partia e Majtë vazhdon të jetë një forcë politike në shumë pjesë të Gjermanisë, megjithëse në mënyrë drastike më pak të fuqishme se SED.

== Popullsia ==
{{Historical populations
|type =
|footnote = Source: [[Zyra Federale e Statistikave e Gjermanisë|DESTATIS]]
|1950 | 18,388,000
|1960 | 17,188,000
|1970 | 17,068,000
|1980 | 16,740,000
|1990 | 16,028,000
}}

Popullsia e Gjermanisë Lindore ra me tre milion njerëz gjatë historisë së saj dyzet e një vjeçare, nga 19 milion më 1948 në 16 milion më 1990; nga popullsia e vitit 1948, rreth 4 milion [[Përndjekja e gjermanëve pas Luftës së Dytë Botërore|u dëbuan]] nga tokat në lindje të [[Linja Oder-Neisse|linjës Oder-Neisse]], gjë që e bëri shtëpinë e miliona gjermanëve pjesë të Polonisë dhe Bashkimit Sovjetik. Ky ishte një kontrast i fortë nga Polonia, e cila u rrit gjatë asaj kohe; nga 24 milion në vitin 1950 (pak më shumë se Gjermania Lindore) në 38 milion (më shumë se dy herë e popullsisë së Gjermanisë Lindore). Kjo ishte kryesisht një rezultat i emigracionit - rreth një e katërta e gjermanëve lindorë u larguan nga vendi para se Muri i Berlinit të përfundonte në vitin 1961, dhe pas asaj kohe, Gjermania Lindore kishte norma shumë të ulta të lindjeve, përveç një rikuperimi në vitet 1980 kur norma e lindjeve në Gjermaninë Lindore ishte dukshëm më e lartë se në Gjermaninë Perëndimore.

=== Qytetet e mëdha ===
(1988 populations)
* [[Berlini Lindor]] (1,200,000)
* [[Lajpcigu]]<ref>{{Cite web|url=https://www.macrotrends.net/cities/204439/leipzig/population|title=Leipzig, Germany Population 1950-2019|website=www.macrotrends.net|language=en|access-date=28 shtator 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190928224946/https://www.macrotrends.net/cities/204439/leipzig/population|archive-date=28 shtator 2019|url-status=live}}</ref> (556,000)
* [[Dresdeni]]<ref>{{Cite web|url=https://www.macrotrends.net/cities/204437/dresden/population|title=Dresden, Germany Population 1950-2019|website=www.macrotrends.net|language=en|access-date=28 shtator 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190928224947/https://www.macrotrends.net/cities/204437/dresden/population|archive-date=28 shtator 2019|url-status=live}}</ref> (520,000)
* [[Chemnitz|Karl-Marx-Stadt]]<ref name=":0">{{Cite book|last=Paxton|first=J.|url=https://books.google.com/books?id=DMjDDQAAQBAJ&q=karl+marx+stadt+population+1988&pg=PA526|title=The Statesman's Year-Book 1990-91|date=20 dhjetor 2016|publisher=Springer|isbn=978-0-230-27119-7|language=en}}</ref> (314,437) (qyteti u njoh si Karl-Max-Stadt nga viti 1953 deri më 1990)
* [[Magdeburgu]]<ref name=":0" /> (290,579)
* [[Rostoku]]<ref name=":0" /> (253,990)
* [[Hale (Sale)]]<ref name=":0" /> (236,044)
* [[Erfurt]]<ref name=":0" /> (220,016)
* [[Potsdam]]<ref name=":0" /> (142,862)
* [[Gera]]<ref name=":0" /> (134,834)
* [[Schwerin]]<ref name=":0" /> (130,685)
* [[Cottbus]]<ref name=":0" /> (128,639)
* [[Zwickau]]<ref name=":0" /> (121,749)
* [[Jena]]<ref name=":0" /> (108,010)
* [[Dessau]]<ref name=":0" /> (103,867)

== Distriktet administrative ==
{{Kryesor|Ndarjet administrative të Gjermanisë Lindore}}
[[Skeda:DDR Verwaltungsbezirke farbig.svg|parapamje|upright=1.35|Distriktet e Republikës Demokratike Gjermane më 1952]]
Deri në vitin 1952, Gjermania Lindore përbëhej nga kryeqyteti, [[Berlini Lindor]] (megjithëse ligjërisht nuk ishte plotësisht pjesë e territorit të RDGJ) dhe pesë [[Shtetet e Gjermanisë|shtetet gjermane]] të [[Mecklenburg-Vorpommern]] (në vitin 1947 u riemërua Mecklenburg), [[Brandenburg]], [[Saksonia Anhalt]], [[Thuringia]], dhe [[Saksonia]], demarkacionet e tyre territoriale të pasluftës që përafrojnë demarkacionet gjermane të paraluftës të ''Länder'' (shtete) të [[Gjermania Qendrore (zona kulturore)|Gjermanisë së Mesme]] dhe ''Provinzen'' ([[provincat e Prusisë]]). Pjesët perëndimore të dy provincave, [[Provinca e Pomeranisë (1815–1945)|Pomeranisë]] dhe [[Silesia e Poshtme|Silesisë së Poshtme]], pjesa e mbetur e të cilave u aneksua nga Polonia, mbetën në RDGJ dhe iu bashkëngjitën përkatësisht Meklenburgut dhe Saksonisë.

[[Ndarjet administrative të Gjermanisë Lindore|Reforma Administrative e Gjermanisë Lindore]] e vitit 1952 krijoi 14 ''Bezirke'' (rrethe) dhe ''de facto'' shpërbëu pesë ''Länder''. ''Bezirke'' e re, të emërtuar sipas qendrave të tyre të rretheve, ishin si më poshtë: (i) [[Rostock]], (ii) [[Neubrandenburg]], dhe (iii) [[Schwerin]] krijuar nga Landi i Meklenburgut; (iv) [[Potsdam]], (v) [[Frankfurt (Oder)]], dhe (vii) [[Cottbus]] nga Brandenburg; (vi) [[Magdeburg]] dhe (viii) [[Halle, Saksonia Anhalt|Halle]] nga Saksonia Anhalt; (ix) [[Leipzig]], (xi) [[Dresden]], dhe (xii) [[Karl-Marx-Stadt]] (Chemnitz deri më 1953 dhe përsëri nga viti 1990) nga Saksonia; dhe (x) [[Erfurt]], (xiii) [[Gera]], dhe (xiv) [[Suhl]] nga Thuringia.

Berlini Lindor u bë ''Bezirk'' i 15-të i vendit në vitin 1961, por ruajti statusin e veçantë ligjor deri në vitin 1968, kur banorët miratuan (projekt) kushtetutën e re. Pavarësisht se qyteti në tërësi ishte ligjërisht nën kontrollin e Këshillit të Kontrollit Aleat dhe kundërshtimeve diplomatike të qeverive aleate, RDGJ administronte ''Bezirk'' e Berlinit si pjesë të territorit të saj.

== Ushtria ==
Qeveria e Gjermanisë Lindore kishte kontroll mbi një numër të madh organizatash ushtarake dhe paraushtarake nëpërmjet ministrive të ndryshme. Kryesorja mes tyre ishte Ministria e Mbrojtjes Kombëtare. Për shkak të afërsisë së Gjermanisë Lindore me Perëndimin gjatë [[Lufta e ftohtë|Luftës së Ftohtë]] (1945–1992), forcat e saj ushtarake ishin ndër më të avancuarat e [[Pakti i Varshavës|Paktit të Varshavës]]. Përcaktimi se çfarë ishte një forcë ushtarake dhe çfarë jo është një çështje e disa mosmarrëveshjeve.

=== Ushtria Popullore Kombëtare ===
{{Kryesore|Ushtria Popullore Kombëtare}}
''Nationale Volksarmee'' (NVA) ishte organizata më e madhe ushtarake në Gjermaninë Lindore. Ajo u formua në vitin 1956 nga ''[[Kasernierte Volkspolizei]]'' (Policia Popullore e Barakuar), njësitë ushtarake të policisë së rregullt (''Volkspolizei''), kur Gjermania Lindore iu bashkua Paktit të Varshavës. Që nga krijimi i tij, ai kontrollohej nga [[Ministria e Mbrojtjes Kombëtare (Gjermania Lindore)]]. Ishte një forcë tërësisht vullnetare derisa u fut në vitin 1962 një periudhë rekrutimi tetëmbëdhjetë mujore.<ref>{{cite book |last1=Smith |first1=Tom |title=Comrades in Arms: Military Masculinities in East German Culture |date=3 shkurt 2020 |publisher=Berghahn Books |location=New York and Oxford |language=en |isbn=9781789205558 |page=8 |url=https://www.google.com/books/edition/Comrades_in_Arms/_8irDwAAQBAJ?hl=en&gbpv=0 |access-date=10 gusht 2021}}</ref><ref>{{Cite book|last=Solsten|first=Eric|url=https://www.loc.gov/item/96020927/|title=Germany: A country study|collaboration=Library Of Congress. Federal Research Division|publisher=Library of Congress. Federal Research Division|year=1996|location=Washington, DC: Federal Research Division, Library of Congress|language=en|pages=169–170}}</ref> Ajo u konsiderua nga oficerët e NATO-s si ushtria më e mirë në Paktin e Varshavës.<ref name="auto">{{cite news |last=Trainor |first=Bernard E. |title=East German Military: Warsaw Pact's Finest |url=https://www.nytimes.com/1988/11/08/world/east-german-military-warsaw-pact-s-finest.html |url-status=live |newspaper=The New York Times |language=en |date=8 nëntor 1988 |access-date=31 korrik 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180801003742/https://www.nytimes.com/1988/11/08/world/east-german-military-warsaw-pact-s-finest.html |archive-date=1 gusht 2018}}</ref> NVA përbëhej nga degët e mëposhtme:

*[[Forcat Tokësore të Ushtrisë Popullore Kombëtare]]
*[[Volksmarine]] - Marina Popullore
*[[Forcat Ajrore të Ushtrisë Popullore Kombëtare]]

=== Kundërshtimi i ndërgjegjes ===
{{Kryesor|Kundërshtimi i ndërgjegjes në Gjermaninë Lindore}}
Çdo njeri duhej të shërbente tetëmbëdhjetë muaj shërbim të detyrueshëm ushtarak; për kundërshtarin e pakualifikuar mjekësor dhe me ndërgjegje, kishte [[Kundërshtimi i ndërgjegjes në Gjermaninë Lindore#Baueinheiten|Baueinheiten]] (njësi ndërtimi) ose Volkshygienedienst (shërbimi i higjienës popullore) të themeluara në vitin 1964, dy vjet pas futjes së rekrutimit, në përgjigje të presionit politik të Kishës Protestante Luterane kombëtare mbi Qeveria e RDGJ. Në vitet 1970, udhëheqësit e Gjermanisë Lindore pranuan se ish-[[Ushtari i ndërtimit|ushtarët e ndërtimit]] dhe ushtarët e shërbimit sanitar ishin në disavantazh kur iu bashkuan sferës civile.

== Referime ==
{{reflist}}

[[Kategoria:Shtete të shuara në Evropë]]
[[Kategoria:Gjermania Lindore| ]]
[[Kategoria:Ndarja e Gjermanise]]