Hamdi Bushati

Lindur më	1896
Lindur në	Shkodër, Perandoria Osmane
Vdiq më	1983
Vdiq në	Shkodër, Republika Popullore e Shqipërisë
Kombësia	shqiptar
Profesioni	mësues, publicist, historian, përkthyes
Mirënjohje
Mësues i Popullit

Hamdi Bushati (Shkodër, 1896 - 10 mars 1983) ka qenë një arsimtar, përkthyes dhe hulumtues i folklorit, toponimisë dhe historisë. Vepra e tij Shkodra dhe motet në tre vëllime, mundëson informacion të dendur mbi vendlindjen, u botua pas vdekjes. Ka përkthyer disa vepra xhepi të Sami Frashërit nga turqishtja në shqipe, të botuara më 2004; shumë përkthime të tjera që ka bërë nga turqishtja në shqip janë ende dorëshkrim.

Biografia

U lind në Shkodër më 1896, djali i tretë i Mehmet Reshit beut të oxhakut të kapidanit të kalasë nga familja e Bushatlijve dhe nip i familjes Gjylbegu. Mbeti jetim që kur ishte 3 vjeç dhe u rrit nga daja i tij, kryetari i ardhshëm i beledijes së Shkodrës, Muharrem Gjylbegu.

Gjatë viteve 1902-1912 ndoqi shkollën fillore e më vonë në gjimnazin civil Ruzhdie, që u mbyll për shkak të rrethimit. Në vitet 1914-16 plotësoi shkollimin në në Shkollën Tregtare Italiane deri kur u mbyll dhe më tej në Kolegjin Saverian. Në vitin 1917, me thirrjen që ua drejtoi të rinjve, Drejtori i Përgjithshëm i Arsimit, Luigj Gurakuqi, ndoqi kursin e shpejtë pedagogjik për përgatitjen e mësuesve, që drejtohej nga Gaspër Beltoja. Qe sekretar i dytë pranë shtabit të forcave vullnetare në Luftën e Koplikut në gusht të 1920 si dhe një qëndrim disamujor në Vienë për arsye shëndetësore. Deri më 1921 dha mësim në shkollën fillore të lagjes Rus-Haslikej, pastaj vazhdoi në shkollën e Parrucës me drejtor Abaz Golemin. Në vitin 1922-1923 nisi të ndiqte një kurs pedagogjik në institutin "Scuole riunite" në Romë për ngritjen profesionale dhe shkencore. Më tej kontribuoi në drejtimin e shkollës së mbrëmjes dhe shoqatës "Drita" pranë shkollës së Parrucës, ku mësuan të shkruajnë dhe lexojnë dhjetëra nxënës punëtorë e shegertë.

Më 1925 ngarkohet të japë mësim në një shkollë plotore në Tiranë, duke dhënë njëkohësisht dhe frëngjishten në Medresenë e Lartë. U diplomua si nga instituti i Romës dhe ndoqi kurse të mëtejshme me korrespondencë në Ecole Supériore në Paris, ku u diplomua më 1929. Ndërkohë më 1927 e la mësimdhënien për të punuar në Zyrën e Vakufit si sekretar e mbikëqyrës i Bibliotekës së Pazarit dhe më vonë në Dhomën e Tregtisë, po në vendlindje, ku pati mundësi t'i kushtohej punëve intelektuale dhe përkthimeve të dokumenteve të bibliotekës nga osmanishtja.

Më 6 gusht 1940 qe zv/sekretar federal i Sekretariatit të Federatës së Fasheve në Shkodër dhe më 1942 ishte sekretar federal regjent i Partisë Fashiste Shqiptare po në vendlindje. U rikthye në lëmin e mësimdhënies në periudhën 1940-44 dhe u caktua drejtor i shkollës fillore të lagjes Perash të Shkodrës. Pas marrjes së pushtetit nga komunistët, u arrestua më 1945 në bazë të akuzave të pathemelta, por gjyqi i dha pafajësinë. Më 1946-50 u largua nga qyteti dhe banoi në fshat, më 1951-54 qe punëtor krahu dhe më 1955-60 pësoi internim politik në kampet e Kuçit, Shtyllasit dhe Gradishtës. Në vitet 1960-83 vijoi punët studimore dhe pensioni iu mohua, ndërroi jetë më 10 mars 1983. Në vitet '70 iu afrua tarikatit Tixhani në kushte fshehtësie të plotë.

Dhjetë vjet pas vdekjes së tij dhe rënies së diktaturës, më 7 mars 1993 iu dha titulli "Mësues i Popullit".

Vepra

Shtypi

Në fillim të viteve '20 qe ftuar nga Dom Ndoc Nikaj për të marrë pjesë në kolegiumin që do të drejtonte gazetën "Besa Shqiptare". Gjatë viteve 1925-44 bashkëpunoi me organet e shtypit të kohës si "Kalendari Kombiar", "Dituria" dhe "Leka", duke qenë gjithashtu korrespondent i gazetave "Besa" dhe "Tomorri". Botoi artikuj të rëndësishëm historikë në të përkohshmet "Kalendari Kombiar" dhe "Dituria" e Lumo Skëndos, për të cilën edhe e propagandoi në Shkodër në 1927-28. Nga 1933 deri më 1939 botoi në revistën "Leka" artikuj mbi toponamistikën e fshatrave të rrethinave të Shkodrës, si Bushati, Melgushi, Kosmaçi, duke botuar afro 400 toponime që tërhoqën edhe vëmendjen e Joklit dhe Taliavinit.

Kopertina e vëllimit ë parë të "Shkodra dhe motet"

Historia

Më 1927 botoi artikujt e parë me interes për historikun e familjes dhe më 1930 nisi hartimin e monografisë Bushatlijtë e Shkodrës, të cilën e përfundoi më 1950 dhe e ripunoi sërish në vitet '70. Mblodhi lëndë etnofolklorike të bollshme për trevën e Shkodrës, të cilën e mblodhi në një dorëshkrim prej më shumë se 1,000 faqesh që e titulloi Materiale ndihmëse etnografike, toponamistike, historike, folklorike e të tjera të ndryshme të qytetit të Shkodrës, të mbledhura gjatë viteve 1960-1968.

Përkthime

Hapi i parë në këtë drejtim qe përkthimi i dokumentave zyrtare apo private, regjistra të ndryshëm, korrespondencë e çdo tipi, ditare, mbishkrime në objektet e kultit, etj. nga gjuha burimore osmane. Krhas këtyre, qëmtoi botime të karakterit historiografik me referencë ndaj Shqipërisë, duke përfshirë libra, enciklopedi, revista e gazeta, salname - vjetare. Përveç temës së parapëlqyer të Bushatlijve, përktheu pjesë nga çështje të gjerësishme rreth historisë shqiptare, si Jetëshkrimi i 30 vezirëve të mëdhenj shqiptarë në Turqi, Jetëshkrimi i veçantë i Abedin P. Dinos dhe ish-ministrit të Luftës, Rexhep P. Matja, materiale të panjohura për Pashko Vasën dhe Ismail Qemalin, Ngjarjet në Prizren, Shkaqet e ngjarjeve të Lumës, Kryengritja e malësorëve të Shkodrës, dokumente mbi luftën e Ulqinit, kapituj të librit Mbrojtja e Shkodrës, 1912-1913 të ushtarakëve Nazif e Kirametin, shkrime të Hasan Prishtinës e të Dervish Himës, etj. Të rrafshit të kulturës së përgjithshme përktheu nga veprimtaria e Sami Frashërit pjesët etnografike dhe gjeografike kushtuar Shqipërisë në fjalorin enciklopedik Kamus al-Alam; si dhe broshurat e divulgimit shkencore "Gratë", "Njeriu", "Qytetërimi Islam", "Mithet", "Qielli", "Toka". Materiale që kanë të bëjnë me jetëshkrimin e Hoxha Hasan Tahsinit dhe filozofit shqiptaro-turk Riza Teufik, si dhe veprën "Psikologjia" të Hasan Tahsinit. Në lëminë juridike, përktheu Kanunin e Xhibalit (Maleve) ashtu si zbatohej nga Komisioni i Xhibalit.

Materiali kushtuar vezirëve u botua në një rubrikë më të veçantë në të përditshmen "Tomorri", dhe u përfshi në një antologji të Ministrisë së Arsimit.