Kërceni tek përmbajtja

Islami në Shqipëri

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Xhamia e Et'hem Beut në Tiranë.

IslamiShqipëri është feja më e përhapur në vend, ku sipas censusit të vitit 2023, rreth 50% e popullsisë së Shqipërisë u deklaruan myslimanë. [1] Shumica e myslimanëve të Shqipërisë janë synitë, ndërsa ekziston edhe një pakicë bektashiane.

Gjatë sundimit osman në Shqipëri pas vitit 1389, shumica e shqiptarëve u konvertuan në myslimanë. Megjithatë, dekadat e ateizmit shtetëror, i cili përfundoi në vitin 1991 sjelli një rënie të praktikimit të të gjitha feve. Sot, praktika e fesë (përfshirë myslimanët) është përgjithësisht e ulët dhe kur pyeten për fenë, njerëzit zakonisht i referohen trashëgimisë fetare të familjes së tyre dhe jo zgjedhjes së tyre personale të besimit.[2][3][4][5]

Sipas regjistrimeve të popullsisë, që nga viti viti 1942 deri në 2023, identifikimi me Islamin në Shqipëri ka pësuar rënie. Myslimanët (kryesisht sunitë) janë ulur nga 54.2% në 45.86%, ndërsa Bektashinjtë kanë rënë nga 14.7% në 4.81%. Besimet e tjera tradicionale (ortodokse dhe katolike) gjithashtu kanë pësuar rënie dhe ky ndryshim ka ardhur si pasojë e rritjes së ateistëve dhe besimtarët pa përkatësi fetare, që kanë kontribuar në ndryshimin e përbërjes fetare të popullsisë.

Periudha paraosmane dhe osmane

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Gjatë shekujve 9 dhe 10 filloi përhapja e Islamit në trojet shqipetare dhe ballkanike ne përgjithesi kjo përhapje ishte nepermjet tregetarëve mysliman arab te cilet madje edhe ndërtuan xhami të vogla ose mesxhide me pas Islami u përhap me ardhjen e myslimaneve qe sherbenin si mercenar të mbretërve anzhuin dhe norman në ketë kohë pati edhe sdhe mysliman te njohur qe e vizituan Shqipërine si gjeografi i njohur mysliman Idrisi etj me pas në shekullin e 13 e të 14 nepermjet disa thirresve predikuesve te Islamit por megjithatë myslimanët vazhdonin te ishin minoritët fetar. Ndersa sundimit OsmaneShqipërisë (1385 deri me 1912), shumica e shqiptarëve konvertua në Islam. Fillimisht osmanët u ftuan nga vetë princerit shqiptar si Karl Topia i cilli kërkoi ndihmen e tij për ta marrëserisht Durrësin nga rivali i tij Balsha II me pas osmanët arriten një fitore te madhe në Betejën e Kosovës me 1389 kunder Aleances Ballkanike me pas osmanët vazhduan zgjerimin e tyre por u ndalen me humbjen në Betejën e Ankarasë me 1402 por u riforcuan me ribashkimin e Perandorise me 1913 me pas Perandoria Osmane u përball me kryengritjet e princerve të Shqiperise si Gjon Kastrioti dhe Gjergj Arianiti ndërkohe qe pati edhe princer qe e pranuan Islamin si per shembull Jakup Shpata, pasardhës i Gjin Bua Shpatës. Ndërkohe nga viti 1443 e deri me 1480 Perandoria Osmane u përball me rezistencën e Skënderbeut dhe Lekë Dukagjinit me pas vazhdoi sundimi Osman. Në ketë kohë te Shqiptarët u rrit pranimi i fesë Islame sidomos neper qytete. Perandoria Osmane nuk detyronte njerezit me dhune te pranonin islamin por është shembull i tolerancës. Gjatë kësaj kohë pati edhe zhvillim të Arkitektures Orientale si ndertimi nepër qytete i hanëve, hamame, rrugëve me kalldrëm e tjerë. Ndërkohë ne ndërtimin e xhamive shumicën i ndërtuan vetë shqiptarët mysliman madje u shfaq stili i xhamive qe i perngjanin kullave shqipetare me qati te e jo me kupole kemi. Për shembull Xhamine e Ethem Beut gjithashtu nën sundimin Osman. Shqipetarët kishin shume privilegje ata ishin kryeminstra, vezir, pashallare e vali apo qeveritar në shtetin Osman. Madje rektori i parë i universitetit te Stambollit ishte një shqiptar Hasan Tahsini. Ndërkohe në periudhen Osmane në Shqiperi u përhapen mejtepet dhe medresete, shkolla islame ku nuk mësohej vetëm feja por edhe shkencat ekzakte e shumë lloje te tjera te diturive. Në shekullin e 18 shqiptarët kaluan masivisht ne Islam dhe vazhduan te jetonin paqesisht me popujt e tjere në Perandorinë Osmane.

Pamje nga Shkodër (1917)

Gjatë kesaj kohe filloi edhe Rilindja Kombëtare Shqipetare 1845 deri me 1912 por prej gjysmes së dytë te shekullit 19 filluan trazirat në Ballkan. Kjo u ndikua edhe nga reformat e Tanzimatit por megjithatë trazirat vazhduan. Kështu qe u formua shteti i pavarur grek, serb, bullgar dhe ai rumun ndërkohe qe perandoria Austro-Hungareze pushtoi Bosnjen kështu në vitin 1878. Shqiptarët ishin i vetmi popull Ballkanik nën udheheqjen Osmane dhe në bazë të ketyre rrethanave me 10 qershor 1878 u mbaj kuvendi i Lidhjes se Prizrenit i cili u mbajt në Xhamine Bajraklie të Prizrenit. Në Lidhjen e Prizerenit morren pjesë shumë figura fetare Islame. Qëndrimet fillestare të lidhjes, në krye të komitetit qendror të së cilës ishte Iljaz pashë Çoku, u parashtruan në Kararname. Në këtë dokument prijësit shqiptarë theksonin synimin e tyre që të ruanin dhe mbanin integritetin e territoreve të Perandorisë Osmane në Ballkan në mbështetje të Portës. Megjithatë qëndrimet dhe projekti i Lidhjes përvijoi ndryshe duke përshfaqur rrymat e brendshme. Me pas me 1899 u mbajt Lidhja e Pejës ndersa me 1908 deri me 1912 kryengritjet qe quan ne shkeputjen e Shqipërisë nga sundimi 500 vjeqar Osman sëbashku. Me këto kryengritje u mbajt edhe kongresi i Manastirit ku u vendos qe alfabeti i gjuhes shqipe te ishte me shkronja latine e jo me shkronja Arabe (Elifbaja shqip).[6]

Shqipëria fitoi pavarësinë e saj nga Perandoria Osmane në vitin 1912. Mbas vitit 1912 myslimanët në trojet shqiptare do ta kishin të veshtire ndarjen nga sundimi Osman. Pas parimet Rilindjes Kombëtare dhe mungesa e përgjithshme e bindjeve fetare. Gjatë shekullit të 20-të regjimet demokratik, monarkik dhe (më vonë) regjimi komuniste kanë ndjekur kombin dhe kulturën kombëtare. Për shkak të kësaj politike, si të gjitha besimet e tjera në vend, Islami ka pësuar ndryshime radikale.

Xhamia e Iljaz Mirahorit në Korçë (1465)

Përbërja e saktë e traditave fetare në Shqipëri është varion në bazë të studimit. Sipas Censit të 2023, të kryer nga INSTAT, 1,101,718 (45.86%) e banorëve në Shqipëri janë myslimanë, 201,530 (8.38%) katolikë, 173,645 (7.22%) ortodoksë, 115,644 (4.81%) bektashinj, 9,658 (0.4%) ungjillorë, 3,670 (0.15%) besimtarë që i perkasin besimeve të tjera, 332,155 (13.82%) Besimtarë pa përkatësi fetare, 85,311 (3.55%) ateistë dhe 378,782 (15.76%) të padeklaruar.[1]

Një sondazh i dhjetorit 2024 nga Fondacioni Konrad Adenauer (KAS) zbuloi se 41.5% e shqiptarëve besojnë në Zot pa ndjekur një fe specifike (33.8%) ose identifikohen si ateistë ose agnostikë (7.2%). Myslimanët sunitë përbëjnë 36.0% të popullsisë, ndërsa 17.2% janë të krishterë (7.9% katolikë, 8.0% ortodoksë dhe 1.3% protestantë ose denominacione të tjera të krishtera). Për më tepër, 5.7% ndjekin bektashizmin 5.2% ose tarikate të tjera shiite 0.5%. [7]

Sipas sondazhit të vitit 2024 nga Fondacioni Konrad Adenauer (KAS) [7] në lidhje me Ramazanin:

  • 16.4% agjërojnë rregullisht gjatë Ramazanit
  • 21.1% agjërojnë herë pas here gjatë Ramazanit
  • 62.1% nuk agjërojnë gjatë Ramazanit

Lidhje të jashtme

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ a b "Të dhënat e Censit 2023" (PDF). 28 Qershor 2024. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 28 Qershor 2024. Marrë më 28 Qershor 2024. {{cite web}}: Shiko vlerat e datave në: |access-date=, |date=, dhe |archive-date= (Ndihmë!)
  2. ^ "Revelations from the Russian Archives: ANTI-RELIGIOUS CAMPAIGNS". Library of Congress. US Government. Marrë më 2 maj 2016. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ Kowalewski, David (tetor 1980). "Protest for Religious Rights in the USSR: Characteristics and Consequences". Russian Review. 39 (4): 426–441. doi:10.2307/128810. JSTOR 128810. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ Ramet, Sabrina Petra., red. (1993). Religious Policy in the Soviet Union. Cambridge University Press. fq. 4. ISBN 9780521416436. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ Anderson, John (1994). Religion, State and Politics in the Soviet Union and Successor States. Cambridge, England: Cambridge University Press. fq. 3. ISBN 0-521-46784-5. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ John Hutchinson, Anthony D. Smith, "Nationalism: Critical Concepts in Political Science"
  7. ^ a b "Studim Statistikor mbi Besimin Fetar në Shqipëri". Zyra e Fondacionit në Shqipëri. 2025-01-07. Marrë më 2025-03-18.