Jevgjit

Jevgjit është një term që përdoret për një grup kulturore në Shqipëri i cili konsiderohet i ngjashëm me romët nga shumë persona, por vetë jevgjit hamendesojne se kanë prejardhje nga Egjipti dhe nuk pranojnë të identifikohen me romët të cilët kanë ardhur nga India.

Emra të tjerë

Jevgjit është një term që përdoret më shumë në Shqipërinë e jugut dhe të mesme, ku gjithashtu thirren dhe evgjit. Në Shqipërinë e veriut dhe Kosovë, jevgjit thirren magjypë ose magjupë. Vetë jevgjit apo magjypët, së fundmi e thërrasin veten egjiptianë, egjyptianë apo egjiptas.

Historia

Prejardhja e saktë e jevgjve nuk dihet. Nëse studimet gjenetike do t'i nxirrnin të përafërt me romët, atëherë prejardhja e tyre do të ishte India. Por jevgjit e kundërshtojnë këtë teori, duke këmbëngulur se janë me prejardhje nga Egjipti dhe disa të tjerë të quajtur Ashkalij, thonë se kanë prejardhjen nga Persia. Jevgjit, magjypët, egjiptianët dhe ashkalijtë, flasin vetëm shqip si gjuhë amtare, kurse romët flasin gjuhën rome, ose gabelishte. Jevgjit konsiderojnë se nuk kanë asnjë prejardhje të përbashkët me romët.

Ka dy teori mbi prejardhjen e jevgjeve në Shqipëri :

• 1)mendohet se kanë ardhur në Shqipëri fillimisht në shek. III-II para e.s. si ushtare (ishin farkëtare, kovaç dhe kujdeseshin për armët; zanat ky që është ruajtur deri në kohet e fundit) dhe më pas rreth shek. II te e.s. si mërgimtare nga Persia ose Egjipti.
• 2) Janë romë të asimiluar.

Pika nr. 3 është një nga hipotezat më mirë të pranuara nga shoqëria shqiptare, edhe pse vetë dy etnitë (egjiptiane dhe ajo rom) shprehen se janë dy etni të veçanta pra me origjinë të ndryshme, dhe pika më në favor të këtij pohimi mbetet gjuha që tek romët mbetet akoma, ndërsa tek etnia egjiptiane ka humbur tërësisht. Pas kësaj vijnë edhe gjëra të tjera siç është filozofia e jetës (endacake për romët dhe sedentare për jevgjit), etj. Autoritet shqiptare i kanë raportuar Komitetit të Kombeve të Bashkuara për Eliminimin e Diskriminimit Racial (CERD) që komuniteti egjiptian në Shqipëri është integruar plotësisht në shoqërinë shqiptare (UN 11 Gusht 2003, para. 8), dhe në bazë të realitetit shqiptarë ku ka varfëri dhe kualitet jete të ulët të përgjithshëm ky pohim nuk është larg realitetit. Megjithatë shoqëria shqiptare konsideron jevgjit si "të ndryshëm" dhe "jo te barabartë" (CEDIME-SE Gusht 2000, 14).

Qëndrimi i Egjiptit

Shteti shqiptar e cilëson si komunitet, edhe pse ka vite që liderët e Shoqatës së Egjyptianëve ("Bashkimi i Egjyptianëve të Shqipërisë") i kanë kërkur institucioneve më të larta të shtetit, si dhe organizatave ndërkombëtare, që t'ua njohin statusin e minoritetit. Jevgjit pretendojnë se kanë origjinën nga Egjipti, duke e konsideruar atë si atdheun e tyre. Por Ambasada Egjiptiane në Tiranë ka lëshuar një deklaratë, sipas së cilës ajo nuk e njeh minoritetin egjyptian në Shqipëri dhe se ata nuk kanë lidhje me egjiptianët në Egjipt.

Shpërndarja

Komuniteti egjyptian është i përhapur në tërë Shqipërinë. Një pjesë e vogël jeton në vendet rurale, kurse pjesa më e madhe është e vendosur në zonat urbane, me lagjet me emra të vacantë, të njohura historikisht nga të gjithë si lagje egjyptiane të Tiranës, por ngjashëm me Tiranën, egjyptianët gjenden pothuajse gjithkund: në Kavajë, Lushnjë, Cërrik, Elbasan, Gjirokastër, Vlorë, Korçë, Delvinë, Përmet, Këlcyrë, Berat, Shkodër, etc. ata njihen si njerëz paqësor, kjo është edhe arsyeja se nuk njihet ndonjë rast tipik kriminaliteti nga ky komunitet.

Lidhje të jashtme

Burimet

• Alb Muzika [in Albanian]. 15 February 2004. Donika Anxhaku and Zenel Anxhaku. "Serenatat Korçare: Si Linden ne Vitet '30 dhe Kush i Kendoe." <http://www.albmuzika.com/serenatat_korcare.htm> [Accessed 16 Mar. 2004]
• Center for Documentation and Information on Minorities in Europe - Southeast Europe (CEDIME-SE). August 2000. "Minorities in Southeast Europe: Roma of Albania." (Greek Helsinki) <http://www.greekhelsinki.gr/pdf/cedime-se-albania-roma.doc> [Accessed 24 Feb. 2004]
• European Commission Against Racism and Intolerance (ECRI). 3 April 2001. Second Report on Albania: Adopted 16 June 2000 . (CRI [2001] 2) <http://www.eumap.org/library/datab/Documents/1056120862.91/albania.pdf> [Accessed 24 Feb. 2004]
• European Roma Rights Center (ERRC). 2002. Roma Rights No. 1. Hermine De Soto and Ilir Gedeshi. "Dimensions of Romani Poverty in Albania." <http://www.errc.org/rr_nr1_2002/noteb3.shtml> [Accessed 24 Feb. 2004]
• _____. June 1997. No Record of the Case: Roma in Albania . <http://www.errc.org/publications/reports/albania.pdf> [Accessed 16 Mar. 2004]
• International Women Shield (IWS), Daphne Initiative [in Italian]. 1997. Elsa Ballansi et al. La Prostituzione: la societa'in dilemma: Progetto dell'Associazione "In aiuto della donna albanese" finanziato da BE, programma phare democrazia. <http://www.euproject.it/daphne/ricerca.PDF>
• United Nations (UN). 11 August 2003. Committee on the Elimination of Racial Discrimination. Consideration of Reports, Comments and Information Submitted by States Parties Under Article 9 of the Convention. Initial Report and Second, Third and Fourth Periodic Reports of Albania . (CERD/C/SR.1585) <http://www.unhchr.ch/tbs/doc.nsf/0/be68fc5b7556d2dfc1256d8700275db6/$FILE/G0343452.doc> [Accessed 24 Feb. 2004]