Jugonostalgjia

Flamuri jugosllav gjatë një karnavali në Ptuj, Slloveni, në 2013

Flamuri jugosllav në një rrugë në Mostar, Bosnje dhe Hercegovinë, në 2009

Jugonostalgjia (sllovenisht, maqedonisht dhe serbo-kroatisht: jugonostalgija, југоносталгија) është një fenomen politik dhe kulturor që gjendet në popullatat e ish-Jugosllavisë. Termi i referohet një mall emocional për një kohë të kaluar kur shtetet e copëtuara ishin pjesë e një vendi, pikëllimit për luftën që e copëtoi atë dhe një dëshirë për t'u bashkuar përsëri. "Jugonostalgjikët" e vetë-përshkruar mund të pohojnë pikëllimin e tyre se dashuria vëllazërore, bashkimi dhe bashkëjetesa dështuan, ndërsa ndarja dhe nacionalizmi fituan, ose mund të pohojnë se cilësia e jetës së tyre ishte më e mirë.

Ndërsa aspektet e tij antropologjike dhe sociologjike nuk janë studiuar gjerësisht, ai mund të përdoret gjithashtu negativisht dhe etnocentralisht për të denigruar dikë zakonisht me të njëjtin prejardhje etnike, i cili shpreh simpatinë ose deklaratën e mbështetjes për çdo aspekt të Jugosllavisë kundër zeitgeistit mbizotërues nacionalist.

Manifestimet e tanishme kulturore dhe ekonomike të jugonostalgjisë përfshijnë grupe muzikore me ikonografi retro jugosllave ose titiste, vepra arti, filma, shfaqje teatrale dhe shumë turne të organizuara me tematikë në qytetet kryesore të ish-republikave jugosllave. Nocioni i jugonostalgjisë nuk duhet të ngatërrohet me jugosllavizmin që është ideologjia e bashkimit të kombeve sllave të jugut. Konceptet kanë disa mbivendosje, por jugonostalgjia feston periudhën e para 1991, ndërsa jugosllavizmi dhe ribashkimi jugosllav (si një degë e pansllavizmit) janë një mentalitet i vazhdueshëm po aq i mundshëm do të tërheqë personat e lindur pas shpërbërjes së Jugosllavisë që mendojnë se interesat e tyre kombëtare mund të shërbehen më së miri nga bashkimi.

Sipas një sondazhi të Gallup nga viti 2017, 81% e serbëve mendojnë se shpërbërja e Jugosllavisë e dëmtoi vendin e tyre, ndërsa 77% e boshnjakëve dhe hercegovinasve, 65% e malazezëve dhe 61% e maqedonasve pajtohen. Vetëm 4% e serbëve mendojnë se shpërbërja e Jugosllavisë ishte e dobishme për vendin e tyre, ndërsa vetëm 6% e boshnjakëve dhe 15% e malazezëve ndihen pozitivë për ndarjen. Në Kroaci, 55% e të anketuarve e panë ndarjen si të dobishme dhe vetëm 23% si të dëmshme. Në Slloveni, 41% e shohin ndarjen si të dobishme, ndërsa 45% mendojnë se ishte e dëmshme. Numri më i madh i të anketuarve që mirëpritën shpërbërjen e Jugosllavisë ishin në Kosovë e cila shpalli pavarësinë në vitin 2008, ku 75% thanë se ndarja ishte e dobishme dhe vetëm 10% u penduan për këtë.

Ndjenja pozitive

Bluza në vendlindjen e Titos, Kumrovec, Kroaci, në vitin 2012

Në kuptimin e saj pozitiv, jugonostalgjia i referohet një lidhje emocionale nostalgjike si për aspektet subjektive ashtu edhe për ato objektivisht të dëshirueshme të RSFJ-së. Këto përshkruhen si një ose më shumë nga: siguria ekonomike, ndjenja e solidaritetit, ideologjia socialiste, multikulturalizmi, ndërkombëtarizmi dhe non-alignment, historia, zakonet dhe traditat dhe mënyra më shpërblyese e jetesës. Siç argumenton Halligan, një nostalgji e tillë në mënyrë efektive "rimerr" artefaktet kulturore të para vitit 1989, madje edhe filmat propagandistikë. Këto aspekte pozitive, megjithatë, janë kundër gabimeve të perceptuara të vendeve pasardhëse, shumë prej të cilave janë ende të ngarkuara nga pasojat e luftërave jugosllave dhe janë në faza të ndryshme të tranzicionit ekonomik dhe politik. Gabimet identifikohen në mënyra të ndryshme si parochialism, jingoism, korrupsioni në politikë dhe biznes, zhdukja e rrjetit të sigurisë sociale, vështirësitë ekonomike, pabarazitë e të ardhurave, nivelet më të larta të krimit, si dhe një rrëmujë e përgjithshme në institucionet administrative dhe institucionet e tjera shtetërore.

Ndjenja negative

Në kuptimin negativ, epiteti është përdorur nga mbështetësit e regjimeve të reja pas shpërbërjes për t'i portretizuar kritikët e tyre si anakronikë, jorealistë, jopatriotikë dhe tradhtarë të mundshëm. Në veçanti, gjatë dhe pas luftërave jugosllave, mbiemri është përdorur nga zyrtarët shtetërorë dhe mediat e disa vendeve pasardhëse për të shmangur kritikat dhe për të diskredituar disa rrugë të debatit politik. Në fakt, ka të ngjarë që termi jugonostalgjik të jetë krijuar fillimisht pikërisht për këtë qëllim, duke u shfaqur si një etiketë poshtëruese e motivuar politikisht në mediat e kontrolluara nga qeveria, për shembull në Kroaci, shumë shpejt pas shpërbërjes së RSFJ-së.

Sipas Dubravka Ugreshiq termi jugonostalgjik përdoret për të diskredituar një person si armik publik dhe "tradhtar".

Ribashkimi jugosllav

Ribashkimi jugosllav i referohet një ideje të ribashkimit të disa ose të gjitha ish republikave. Pavarësisht nga një thirrje bazë në të gjithë territorin e mëparshëm, ithtarët e tij janë të dorëzuar ndaj nocionit se një shtet i tillë nuk ka gjasa të realizohet pasi regjimet pasardhëse kanë çimentuar me vendosmëri angazhimin e tyre për një ekzistencë të pavarur, duke krijuar institucionet e tyre dhe duke zgjedhur drejtimet e tyre përkatëse.