Kalorësia e devesë
Kalorësia e devesë është një emërtim i përgjithshëm për forcat e armatosura që përdorin devetë si mjet transporti. Ndonjëherë luftëtarët apo ushtarët e këtij lloji luftonin edhe nga deveja me shtiza, harqe apo pushkë.
Kalorësia e devesë ishte një element i zakonshëm në luftën e shkretëtirës gjatë historisë në Lindjen e Mesme, pjesërisht për shkak të nivelit të lartë të përshtatshmërisë së kafshës. Ata siguruan një element të lëvizshëm më të përshtatshëm për të punuar dhe mbijetuar në një mjedis të thatë dhe pa ujë sesa kuajt e kalorësisë konvencionale. Era e devesë, sipas [[[Herodoti]]t, alarmoi dhe çorientoi kuajt, duke i bërë devetë një armë efektive kundër kalorësisë kur u përdorën nga Persianët Achaemenid në Betejën e Timbrës.[1][2]
Historia e hershme[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Përdorimi i parë i regjistruar i devesë si kafshë ushtarake ishte nga mbreti arab Gindibu, i cili pretendohet se kishte punësuar deri në 1000 deve në Betejën e Karkarit në vitin 853 p.e.s. Një shembull i mëvonshëm ndodhi në Betejën e Timbrës në vitin 547 pes, që u luftua midis Kirit të Madh të Persisë dhe Croesus të Lidias. Sipas Ksenofonit, kalorësia e Kirit ishte më e madhe se gjashtë me një. Duke vepruar sipas informacionit të një prej gjeneralëve të tij se kuajt lidianë u shmangeshin deveve, Kiri i formoi devetë nga treni i bagazheve të tij në një trupë deveje ad hoc me kalorës të armatosur që zëvendësonin tufat. Edhe pse teknikisht nuk përdorej si kalorës, aroma dhe pamja e deveve ishte vendimtare në panikimin e kalorësisë lidiane dhe për ta kthyer betejën në favor të Kirit.[3]
Më shumë se gjashtëdhjetë vjet më vonë, mbreti persian Xerxes I rekrutoi një numër të madh mercenarësh arabë në ushtrinë e tij masive gjatë pushtimit të dytë persian të Greqisë, të gjithë të pajisur me harqe dhe të hipur mbi deve. Herodoti vuri në dukje se deveja arabe, duke përfshirë një forcë masive karrocierësh libianë, numëronte deri në njëzet mijë njerëz në fuqinë totale. Të punësuar kundër fiseve nomade të Arabisë dhe Sirisë, mercenarët e hipur në deve në shërbimin persianë luftuan si harkëtarë përleshjeje, ndonjëherë duke hipur dy te një deve.[4]
Sipas Herodianit, mbreti partian Artabanus IV përdori një njësi të përbërë nga ushtarë të armatosur rëndë të pajisur me shtiza (kontos) dhe të hipur mbi deve.[5]
Perandoria Romake përdori kalorës deve të regjistruar në nivel lokal përgjatë kufirit arab gjatë shekullit të 2-të.[6] E para prej tyre ishte Ala I Ulpia Dromoedariorum Palmyrenorum, e rekrutuar nën Perandorin Trajan nga Palmira. Trupat arabe të deveve ose dromedarii u përdorën gjatë Perandorisë së vonëshme romake për detyra përcjelljeje, policie në shkretëtirë dhe skautizëm.[7]
Periudha paraislame dhe pushtimet islame[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Deveja u përdor si një kafshë ushtarake nga qytetërimet paraislamike në Gadishullin Arabik.[8] Qysh në shekullin e 1 e.r., ushtritë Nabateane dhe Palmirene përdorën këmbësorinë me deve dhe harkëtarët e rekrutuar nga fise nomade me prejardhje arabe.[9] Në mënyrë tipike, tarifat e tilla do të zbresin dhe do të luftojnë në këmbë dhe jo nga deveja.[10] Devetë u përdorën gjerësisht gjatë fushatave fillestare të Muhamedit dhe pasuesve të tij.[11] Më pas, arabët përdorën këmbësorinë me deve për të manovruar armiqtë e tyre sasanidë dhe bizantinë gjatë pushtimeve myslimane.[12]
Epoka moderne[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
_for_a_Camel_MET_DP169744.jpg)
Napoleoni punësoi një trupë devesh për fushatën e tij franceze në Egjipt dhe Siri. Gjatë fundit të shekullit të 19-të dhe në pjesën më të madhe të shekullit të 20-të, trupat e deveve u përdorën për policimin e shkretëtirës dhe punën e patrullimit në ushtritë koloniale britanike, franceze, gjermane, spanjolle dhe italiane.
Pasardhësit e njësive të tilla janë ende pjesë e ushtrive moderne marokene, egjiptiane dhe paraushtrisë indiane.
Trupat e deveve egjiptiane me oficerë britanikë luajtën një rol të rëndësishëm në Betejën e Omdurman të vitit 1898;[13] një nga rastet e pakta gjatë kësaj periudhe kur kjo klasë e trupave mori pjesë në një numër të konsiderueshëm në një betejë të caktuar. Ushtria Osmane mbajti kompanitë e deveve si pjesë e trupave të saj të Jemenit dhe Hexhazit, si para ashtu edhe gjatë Luftës së Parë Botërore.
Italianët përdorën trupat e deveve të Dubatit në Somalia Italiana, kryesisht për patrullimin kufitar gjatë viteve 1920 dhe 1930. Këta Dubat morën pjesë në pushtimin italian të Ogadenit etiopian në vitet 1935-1936 gjatë Luftës së Dytë Italo-Etiopiane.
Autoritetet koloniale në Marokun spanjoll përdorën trupa deve të rekrutuara në vend në pjesën e tyre veriore të Marokut, kryesisht për punën e patrullimit kufitar nga vitet 1930 deri në vitin 1956. Duke qenë pjesë e Tropas Nomades del Sahara, këto njësi me deve kishin një rol të kufizuar lokal në Luftën Civile Spanjolle gjatë viteve 1936-1939;[14]
Bikaner Camel Corps të Forcave të Sigurisë Kufitare të Indisë gjithashtu mbajnë deve dhe i përdorin ato për të patrulluar kufijtë.
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ Herodotus (440 BC). The History of Herodotus (në anglisht). Rawlinson, George (trans.). Marrë më 4 dhjetor 2012.
He collected together all the camels that had come in the train of his army to carry the provisions and the baggage, and taking off their loads, he mounted riders upon them accoutred as horsemen. These he commanded to advance in front of his other troops against the Lydian horse; behind them were to follow the foot soldiers, and last of all the cavalry. When his arrangements were complete, he gave his troops orders to slay all the other Lydians who came in their way without mercy, but to spare Croesus and not kill him, even if he should be seized and offer resistance. The reason why Cyrus opposed his camels to the enemy's horse was because the horse has a natural dread of the camel, and cannot abide either the sight or the smell of that animal. By this stratagem he hoped to make Croesus's horse useless to him, the horse being what he chiefly depended on for victory. The two armies then joined battle, and immediately the Lydian war-horses, seeing and smelling the camels, turned round and galloped off; and so it came to pass that all Croesus' hopes withered away.
{{cite book}}: Mirëmbajtja CS1: Emra shifrorë: lista e autorëve (lidhja) - ^ "Cameliers and camels at war". New Zealand History online (në anglisht). History Group of the New Zealand Ministry for Culture and Heritage. 30 gusht 2009. Marrë më 5 dhjetor 2012.
- ^ Jim Hicks, page 21 "The Persians", Time-Life Books, 1975
- ^ Cassin-Scott, Jack (qershor 1977). The Greek and Persian Wars 500-323 BC (në anglisht). fq. 34. ISBN 0-85045-271-6.
- ^ Herodian of Antioch, History of the Roman Empire (1961) pp.108-134. Book 4. CHAPTER XIV
- ^ D'Amato, Rafaele (23 maj 2017). Roman Army Units in the Eastern Provinces (1) (në anglisht). fq. 41. ISBN 978-1-4728-2176-8.
- ^ Esposito, Gabriele (3 maj 2016). The Late Roman Army (në anglisht). fq. 85. ISBN 978-0-9963657-9-6.
- ^ Nicolle, David (26 mars 1991). Rome's Enemies 5. The Desert Frontier (në anglisht). fq. 20 & 21. ISBN 1-85532-166-1.
- ^ Rocca, Samuel (24 nëntor 2009). The Army of Herod the Great (në anglisht). fq. 46. ISBN 978-1-84603-206-6.
- ^ Nicolle, David (26 mars 1991). Rome's Enemies 5. The Desert Frontier (në anglisht). fq. 34 & 37. ISBN 1-85532-166-1.
- ^ Mubarakpuri, Saifur Rahman Al (2005), The sealed nectar: biography of the Noble Prophet (në anglisht), Darussalam Publications, fq. 246, ISBN 978-9960-899-55-8
- ^ Nicolle, David (1982). The Armies of Islam 7th-11thm Centuries (në anglisht). fq. 11. ISBN 085045-448-4.
- ^ Tauris, I. B. (28 prill 2016). Kitchener. Hero and Anti-Hero (në anglisht). fq. 84–85. ISBN 978-1-78453-350-2.
- ^ Jose M. Bueno, pages 155-156, Uniformes Militares de la Guerra Civil Espanola, Liberia Editorial San Martin, Madrid 1971