Karakalpakstani
Page Stampa:Infobox political division/styles.css has no content.
Republic of Karakalpakstan Qaraqalpaqstan Respublikası / Қарақалпақстан Республикасы (Karakalpak) Qoraqalpogʻiston Respublikasi / Қорақалпоғистон Республикаси (Uzbekisht) | |
|---|---|
| Motto: Jayxun jaģasında ósken bayterek (Karakalpak) Jayxun yoqasida o’sgan boyterak (Uzbekisht) | |
| Himni: Qaraqalpaqstan Respublikasınıń Mámleketlik Gimn (Karakalpak) Qoraqalpog’iston Respublikasining Madhiyasi (Uzbekisht) "Himni Shtetëror i Republikës së Karakalpakstanit" | |
 Karakalpakstan në Uzbekistan | |
| Shteti sovran | Uzbekistani |
| Kryeqyteti | Nukus |
| Gjuhët zyrtare | |
| Grupet etnike (2021[1]) |
|
| Government | |
• Kryetari i Këshillit të Lartë | Amanbai Orynbaev |
• Kryetari i Këshillit të Ministrave | Farkhat Ermanov |
| Legjislativi | Këshilli i Lartë Karakalpakstan |
| Area | |
• Gjithsej | 166,590 km2 (64,320 sq mi) |
| Population | |
• 2024[2] estimate | 2,015,000 |
• Dendësia | 12.06/km2 (31.2/sq mi) |
| PBB (PPP) | estimate |
• Gjithsej | 15.2 Bln $ |
| GDP (nominal) | 2024 estimate |
• Total | 4.5 Bln $ |
| HDI (2022) | .725 high |
| Monedha | Som uzbek (UZS) |
| Time zone | UTC+5:00 (Ora Standarde e Uzbekistanit) |
| ISO 3166 code | UZ-QR |
Karakalpakstan,[a] zyrtarisht Republika e Karakalpakstanit,[b] është një republikë autonome e Uzbekistanit. Shtrihet në pjesën veriperëndimore të Uzbekistanit. Kryeqyteti i saj është Nukus (Nókis / Нөкис). Karakalpakstani ka një sipërfaqe prej 166,590 km2, dhe ka një popullsi prej rreth 2 milionë banorësh. Territori i saj mbulon tokën klasike të Khwarazm.
Gjeografia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Karakalpakstani tani është kryesisht shkretëtirë dhe ndodhet në Uzbekistanin perëndimor pranë Detit Aral, në pjesën më të ulët të pellgut Amu Darya.[3] Shkretëtira Kyzylkum ndodhet në lindje dhe Shkretëtira Karakum ndodhet në jug. Një pllajë shkëmbore shtrihet në perëndim deri në Detin Kaspik.[4]
Ekonomia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Ekonomia e rajonit dikur varej shumë nga peshkimi në Detin Aral. Tani mbështetet nga {{pambuku]], orizi dhe frutat, të tilla si kumbullat, dardhat, rrushi dhe kajsitë, përveç të gjitha llojeve të shalqinjve. [[Hidroelektriciteti|Energjia hidroelektrike vjen nga një stacion i madh i ndërtuar nga sovjetikët në Amu Darya, i cili dikur ishte shumë i populluar dhe mbështeste bujqësinë e gjerë të bazuar në ujitje për mijëra vjet. Nën sundimin e Khorezmit, zona arriti fuqi dhe prosperitet të konsiderueshëm.
Megjithatë, ndryshimi i klimës gjatë shekujve, i përshpejtuar nga avullimi i shkaktuar nga njeriu i Detit Aral në fund të shekullit të 20-të, ka krijuar një skenë të shkretë në rajon. Oazet e lashta të lumenjve, liqeneve, kënetave me kallamishte, pyjeve dhe fermave po thahen dhe po helmohen nga kripa e përhapur nga era dhe nga mbetjet e plehrave dhe pesticideve nga shtrati i tharë i Detit Aral. Temperaturat e verës janë rritur me 10 °C (18 °F) dhe temperaturat e dimrit janë ulur me 10 °C (18 °F). Shkalla e incidencës së anemisë, sëmundjeve të frymëmarrjes dhe problemeve të tjera shëndetësore është rritur ndjeshëm.[5]
Ndarje administrative
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Republika autonome e Karakalpakstanit përbëhet nga 16 distrikte (të listuara më poshtë) dhe një qytet në nivel distrikti: Nukus.[6]
Shënime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ↑
- Karakalpak: Qaraqalpaqistan / Қарақалпақстан
- Uzbekisht: Qoraqalpogʻiston / Қорақалпоғистон
- ↑
- Karakalpak: Qaraqalpaqstan Respublikası / Қарақалпақстан Республикасы
- Uzbekisht: Qoraqalpogʻiston Respublikasi / Қорақалпоғистон Республикаси
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ↑ "Permanent population by national and / or ethnic group, urban / rural place of residence" (në anglisht). Open Data Portal. Marrë më 14 prill 2022.
- ↑ "Demographic Situation in the Republic of Uzbekistan" (PDF) (në anglisht). Statistics Agency under the President of the Republic of Uzbekistan.
- ↑ Batalden, Stephen K.; Batalden, Sandra L. (1997). The newly independent states of Eurasia: handbook of former Soviet republics (në anglisht). Greenwood Publishing Group. fq. 187. ISBN 0-89774-940-5. Arkivuar nga origjinali më 16 prill 2021. Marrë më 3 mars 2012.
- ↑ Bolton, Roy (2009). Russian Orientalism: Central Asia and the Caucasus (në anglisht). Sphinx Fine Art. fq. 54. ISBN 978-1-907200-00-7. Arkivuar nga origjinali më 16 prill 2021. Marrë më 3 mars 2012.
- ↑ Pearce, Fred (2007). When the Rivers Run Dry: Water, the Defining Crisis of the Twenty-first Century (në anglisht). Beacon Press. fq. 211. ISBN 978-0-8070-8573-8. Arkivuar nga origjinali më 16 prill 2021. Marrë më 28 nëntor 2020.
- ↑ "Oʻzbekiston Respublikasining maʼmuriy-hududiy boʻlinishi" [Administrative-territorial division of the Republic of Uzbekistan] (në uzbekisht). The State Committee of the Republic of Uzbekistan on statistics. korrik 2021. Arkivuar nga origjinali më 4 shkurt 2022.