Kërceni tek përmbajtja

Maria Edgeworth

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë

Maria Edgeworth (1 janar 1768 - 22 maj 1849) ishte një romanciere anglo-irlandeze e letërsisë për të rritur dhe fëmijë. Ajo ishte një nga shkrimtaret e para realiste në letërsinë për fëmijë dhe një figurë domethënëse në evolucionin e romanit në Evropë. [1] Ajo mbajti pikëpamje kritike mbi menaxhimin e pasurive, politikën dhe arsimin, dhe korrespondonte me disa nga shkrimtarët kryesorë letrarë dhe ekonomikë, duke përfshirë Sir Walter Scott dhe David Ricardo . Gjatë dekadës së parë të shekullit të 19-të ajo ishte një nga romancieret më të lexuara në Britani dhe Irlandë. Emri i saj sot lidhet më së shumti me Castle Rackrent, romanin e saj të parë, në të cilin ajo adoptoi një zë katolik irlandez për të rrëfyer shpërndarjen dhe rënien e një familjeje nga klasa e saj anglo-irlandeze .

Biografia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Maria Edgeworth ka lindur në Black Bourton, Oxfordshire. Ajo ishte fëmija i dytë i Richard Lovell Edgeworth (i cili përfundimisht lindi njëzet e dy fëmijë të mbijetuar nga katër gra) dhe Anna Maria Edgeworth ( e mbiquajtur Elers); Maria ishte kështu halla e Francis Ysidro Edgeworth . [2] Ajo i kaloi vitet e para me familjen e nënës së saj në Angli, duke jetuar në The Limes (tani i njohur si Edgeworth House) në Northchurch, nga Berkhamsted në Hertfordshire . [3] Nëna e saj vdiq kur Maria ishte pesë vjeç, dhe kur babai i saj u martua me gruan e tij të dytë Honora Sneyd në 1773, ajo shkoi me të në pronën e tij, Edgeworthstown, në County Longford, Irlandë. [4]

Maria u dërgua në shkollën e zonjës Lattafière në Derbi pasi Honora u sëmur në 1775. Pasi Honora vdiq në 1780, babai i Maria u martua me motrën e Honorës, Elizabeth (atëherë e papranuar nga shoqëria dhe e ndaluar ligjërisht nga 1833 deri në Aktin e Martesës së Motrës së Gruas së Vdekur 1907 ). Maria u transferua në shkollën e zonjës Devis në Londër. Vëmendja e babait të saj u përqendrua plotësisht tek ajo në 1781 kur ajo pothuajse humbi shikimin nga një infeksion i syve. [5] Duke u kthyer në shtëpi në moshën 14-vjeçare, ajo mori përgjegjësinë për vëllezërit e motrat e saj më të vogla [6] dhe u diplomua në shtëpi për drejtësi, ekonomi dhe politikë irlandeze, shkencë dhe letërsi nga babai i saj. Ajo gjithashtu filloi korrespondencën e saj të përjetshme me njerëz të ditur, kryesisht anëtarë të Shoqërisë Lunar .

Ajo u bë asistentja e babait të saj në menaxhimin e pasurisë Edgeworthstown, e cila ishte shkatërruar gjatë mungesës së familjes 1777–1782; ajo do të jetonte dhe do të shkruante atje për pjesën tjetër të jetës së saj. Me lidhjen e tyre të forcuar, Maria dhe babai i saj filluan një bashkëpunim akademik të përjetshëm "nga i cili ajo ishte mendja më e aftë dhe më e shkathët". [5] I pranishëm në Edgeworthstown ishte një familje e gjerë, shërbëtorë dhe qiramarrës. Ajo vëzhgoi dhe regjistroi detajet e jetës së përditshme irlandeze, duke u mbështetur më vonë në këtë përvojë për romanet e saj për irlandezët. Ajo u përzie gjithashtu me zotërinë anglo-irlandeze, veçanërisht me Kitty Pakenham (më vonë gruaja e Arthur Wellesley, Duka i Parë i Wellington ), Lady Moira dhe halla e saj Margaret Ruxton nga Blackcastle . [7] Margaret e furnizoi atë me romanet e Ann Radcliffe dhe William Godwin dhe e inkurajoi atë në shkrimin e saj. [8]

Në 1798 Richard u martua me Frances Beaufort, vajzën e Daniel Augustus Beaufort, i cili nxiti idenë për të udhëtuar në Angli dhe në kontinentin evropian. Frances, një vit më e vogël se Maria, u bë e besuara e saj gjatë gjithë jetës. Familja udhëtoi së pari në Londër në 1800. 

Në 1802 Edgeworths vizitoi Midlands . Më pas ata udhëtuan në Francën Kontinentale, së pari në Bruksel dhe më pas në Francë (gjatë Paqes së Amiens, një qetësi e shkurtër në Luftërat Revolucionare Franceze dhe Napoleonike ). Ata takuan të gjithë të njohurit dhe Maria mori një propozim martese nga një oborrtar suedez, Abraham Niclas Edelcrantz . Letra e saj mbi këtë temë duket shumë e lezetshme, por njerka e saj na siguron në Augustus Hare Life and Letters se Maria e donte shumë atë dhe nuk e kaloi shpejt lidhjen. Ata u kthyen në shtëpi në Irlandë në 1803 në prag të rifillimit të luftërave dhe Maria iu kthye shkrimit. Tales of Fashionable Life, The Absentee dhe Ormond janë romane të jetës irlandeze. [8] Edgeworth ishte një autore jashtëzakonisht popullore që u krahasua me shkrimtarët e saj bashkëkohorë Jane Austen dhe Sir Walter Scott . Fillimisht fitoi më shumë se ata dhe të ardhurat i përdori për të ndihmuar vëllezërit e motrat e saj. [9]

Në një vizitë në Londër në 1813, ku u prit si një luan letrar, Maria takoi Lord Bajron (të cilin nuk e pëlqeu) dhe Humphry Davy . Ajo hyri në një korrespondencë të gjatë me ultra-Tory Sir Walter Scott pas botimit të Waverley në 1814, në të cilën ai e pranoi me mirënjohje ndikimin e saj dhe ata krijuan një miqësi të qëndrueshme. Ajo e vizitoi atë në Skoci në Abbotsford House në 1823, ku ai e mori atë në një turne në zonë. [8] Vitin tjetër, Sir Walter vizitoi Edgeworthstown. Kur kalonte nëpër fshat, njëri nga partia shkroi: "Nuk gjetëm as zogj me baltë, as fshatarësi të zhveshur, por vila të rehatshme dhe buzëqeshje". [10] Një pamje e kundërt u dha nga një vizitor tjetër, i cili deklaroi se banorët e Edgeworthstown e trajtuan Edgeworth me përbuzje, duke refuzuar madje të shtiren edukatë.

Richard Edgeworth ishte relativisht i drejtë dhe falës në marrëdhëniet e tij me qiramarrësit e tij dhe ishte i përfshirë në mënyrë aktive në menaxhimin e pasurisë. Pasi debatoi këtë çështje me ekonomistin David Ricardo, Maria arriti të besonte se menaxhimi më i mirë dhe zbatimi i mëtejshëm i shkencës në bujqësi do të rriste prodhimin e ushqimit dhe do të ulte çmimet. [11] Si Richard ashtu edhe Maria ishin gjithashtu në favor të emancipimit katolik, të të drejtës së të drejtës për katolikët pa kufizime pronësore (megjithëse ai pranoi se ishte kundër interesit të tij), reformës bujqësore dhe rritjes së mundësive arsimore për gratë. [12] [13] Ajo punoi veçanërisht shumë për të përmirësuar standardet e jetesës së të varfërve në Edgeworthstown. Në përpjekje për të përmirësuar kushtet në fshat ajo siguroi shkolla për fëmijët vendas të të gjitha besimeve. [14]

Pas vdekjes së babait të saj në 1817, ajo redaktoi kujtimet e tij dhe i zgjeroi ato me komentet e saj biografike. Ajo ishte një shkrimtare aktive deri në fund. 

Ajo punoi për lehtësimin e fshatarëve irlandezë të goditur nga uria gjatë Urisë së Madhe . Ajo shkroi Orlandino për përfitimin e Fondit të Ndihmës. [15] Letrat e saj drejtuar Komitetit të Ndihmës Quaker ofrojnë një përshkrim të gjallë të gjendjes së dëshpëruar me të cilën përballen qiramarrësit në Edgeworthstown, kushtet ekstreme në të cilat ata jetonin dhe luftën për të marrë çfarëdo ndihme dhe ndihmë që ajo mundi për të lehtësuar gjendjen e tyre. Me përpjekjet e saj ajo mori dhurata për të varfërit nga Amerika. [15]

Gjatë Urisë Irlandeze, Edgeworth këmbënguli që vetëm ata nga qiramarrësit e saj që kishin paguar plotësisht qiranë do të merrnin lehtësim. Edgeworth gjithashtu ndëshkoi ata nga qiramarrësit e saj që votuan kundër preferencave të saj konservatore.

Me zgjedhjen e William Rowan Hamilton në president të Akademisë Mbretërore Irlandeze, Maria u bë një burim dominues këshillash për Hamiltonin, veçanërisht për çështjen e letërsisë në Irlandë. Ajo sugjeroi që gratë duhet të lejohen të marrin pjesë në ngjarjet e mbajtura nga akademia. Për drejtimin dhe ndihmën e saj, Hamilton e bëri Edgeworth një anëtar nderi të Akademisë Mbretërore Irlandeze në 1837, duke ndjekur gjurmët e Louisa Beaufort, një ish-anëtare e akademisë dhe një e afërme e saj. [5]

Pas një vizite për të parë marrëdhëniet e saj në Trim, Maria, tani në të tetëdhjetat, filloi të ndjente dhimbje në zemër dhe vdiq papritur nga një atak në zemër në Edgeworthstown më 22 maj 1849. [5]

Publikime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  • Letters for Literary Ladies – 1795; Second Edition – 1798
  • The Parent's Assistant – 1796
  • Practical Education – 1798 (2 vols; collaborated with her father, Richard Lovell Edgeworth and step-mother, Honora Sneyd)
  • Castle Rackrent – 1800 (novel)
  • Moral Tales – 1801
  • Belinda – 1801 (novel)
  • The Mental Thermometer – 1801
  • Essay on Irish Bulls – 1802 (political, collaborated with her father)
  • Popular Tales – 1804
  • The Modern Griselda – 1804
  • Moral Tales for Young People – 1805 (6 vols)
  • Leonora – 1806 (written during the French excursion)
  • Essays in Professional Education – 1809
  • Tales of Fashionable Life – 1809 and 1812 (2 collections of stories, the second of which includes The Absentee)
  • Ennui – 1809
  • The Absentee – 1812
  • Patronage – 1814
  • Harrington – 1817
  • Ormond – 1817
  • Comic Dramas – 1817
  • Memoirs of Richard Lovell Edgeworth – 1820
  • Rosamond: A Sequel to Early Lessons – 1821
  • Frank: A Sequel to Frank in Early Lessons – 1822
  • Tomorrow – 1823
  • Harry and Lucy concluded – 1825
  • Helen – 1834
  • Orlandino – 1848

Shih edhe

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ Encyclopædia Britannica 2014.
  2. ^ Keown, Edwina (1 shkurt 2011), Quinn, James (red.), "Edgeworth, Maria", Dictionary of Irish Biography (në anglisht), Royal Irish Academy, doi:10.3318/dib.002882.v2, marrë më 25 maj 2023
  3. ^ Wreyford, Paul (2008). Literary Buckinghamshire (në anglisht). History Press. ISBN 978-0-7509-5342-9. Marrë më 11 qershor 2021.
  4. ^ De Breffny, Brian (1983). Ireland: A Cultural Encyclopedia. London: Thames and Hudson. fq. 79. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ a b c d McCormack 2015.
  6. ^ Jane Donawerth (2002). Rhetorical Theory By Women Before 1900. Lanham, MD: Rowman & LittleField. fq. 130–131. ISBN 0-7425-1717-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ "Blackcastle House". Navan & District Historical Society. Marrë më 13 maj 2019. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ a b c Henry Boylan (1998). A Dictionary of Irish Biography, 3rd Edition. Dublin: Gill and MacMillan. fq. 120. ISBN 0-7171-2945-4. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Henry Boylan (1998). A Dictionary of Irish Biography, 3rd Edition. Dublin: Gill and MacMillan. p. 120. ISBN 0-7171-2945-4.
  9. ^ Jane Donawerth (2002). Rhetorical Theory By Women Before 1900. Lanham, MD: Rowman & Littlefield. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ "Maria Edgeworth". The Irish Times. 12 shtator 1903. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ Kern, William. "Maria Edgeworth and Classical Political Economy". Publications. American Economic Association: Committee on the Status of Women in the Economics Profession. Arkivuar nga origjinali më 25 korrik 2011. Marrë më 1 tetor 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  12. ^ Butler 1972.
  13. ^ Sharon Murphy (2004). Maria Edgeworth and Romance. Dublin: Four Courts Press. ISBN 1-85182-852-4. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ Lord Longford (23 maj 1949). "Memorial Service, Maria Edgeworth". The Irish Times. fq. 5. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  15. ^ a b "Maria Edgeworth". The Irish Times. 28 shkurt 1895. fq. 5. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Maria_Edgeworth&oldid=2787631"