Marie Jahoda
Marie Jahoda | |
|---|---|
| U lind në | 26 janar, 1907 Vjenë, Austri |
| Vdiq | 34.426 Sussex, Angli |
| Profesioni | psikologe sociale |
Marie Jahoda (26 janar 1907, Vjenë – 28 prill 2001, Sussex) ishte një psikologe sociale austriake-britanike.
Biografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Jahoda ka lindur në Teheran në një familje tregtare çifute, dhe si shumë psikologë të tjerë të kohës së vet, u rrit në Austri, ku shtypja politike kundër socialistëve ishte e shfrenuar prej kur Dollfuß mori pushtetin. Duke filluar në vitet e adoleshencës së saj ajo u angazhua në Partinë Social Demokrate Austriake në "Vjenën e Kuqe". Kjo kishte një ndikim të madh në jetën e saj. Sot ajo (në mesin e shumë të tjerëve) konsiderohet si Grande Dame e socializmit evropian.[1] Në vitin 1928 ajo fitoi diplomë për mësimdhënie nga Akademia Pedagogjike e Vjenës, dhe në vitin 1933 fitoi titullin Doktor i Filozofisë në Psikologji nga Universiteti i Vjenës. Së bashku me bashkëshortin e saj Paul Lazarsfeld dhe Hans Zeisel, ajo shkroi një studim klasik të ndikimit shoqëror të papunësisë në një komunitet të vogël: Die Arbeitslosen von Marienthal (1932; anglisht, ed. 1971 – Marienthal: the sociography of an unemployed community – paperback nga Transaction Publishers në SHBA, 2002). Marienthal ishte një qark industrial që pësoi nivele shumë të larta të papunësisë në vitet 1920, dhe ekipi hulumtues shqyrtoi pasojat psikologjike (shpesh shkatërruese). Kjo shkoi përtej vështirësive të dukshme lidhur me heqjen financiare, dhe Jahoda arriti në përfundimin se në shoqëritë moderne industriale puna ofron përfitime të rëndësishme shoqërore, duke përfshirë edhe një ndjenjë e vlerës personale, lidhur me objektiva më të gjera shoqërore, dhe një strukturë kohore të ditëve dhe javëve të tyre.
Në vitin 1934, Jahoda u nda nga Lazarsfeld pasi që ai kishte filluar një marrëdhënie me Herta Herzog nga viti 1932. Në vitin 1936, ajo u burgosur nga regjimi diktatorial i Kurt Schuschnigg për punën e saj të fshehtë për socialistët. Në vitin 1937, pas disa apeleve të të huajve për lirimin e saj, ajo u lirua nga nga burgu me kusht që të largohet nga vendi menjëherë. Shtetësia e saj austriake iu hoq. Jahoda shkoi në Angli qëndruar atje gjatë Luftës së dytë Botërore. Në vitin 1945[2] ajo mbërriti në Shtetet e Bashkuara. Gjatë kohës së saj atje, ajo ka punuar si profesore e psikologjisë shoqërore në Universitetin e Nju Jorkut dhe si studiuese për Komitetin Amerikan Hebre dhe në Universitetin e Kolumbias. Ajo ka kontribuar në mënyrë të konsiderueshme në analizën e Studimeve mbi Paragjykimet dhe ishte bashkë-redaktore e vëllimit të tretë të këtyre studimeve të quajtur Anti-Semitizmi dhe Çrregullimi Emocional: Një Interpretim Psikologjik, i cili u botua në vitin 1950. Mes vitit 1958 dhe 1965, në atë që është tani Brunel University, ajo ishte e përfshirë në krijimin e programeve të studimeve të Psikologjisë, duke përfshirë programin unik katër-vjeçar, nivelin "thin-sandwich". Jahoda themeloi Qendrën Kërkimore të Marrëdhënieve Njerëzore, dhe ishte rekrutuar nga Universiteti i Sussex-it në vitin 1965, ku ajo u bë Profesore e Psikologjisë Shoqërore. Më vonë në Universitetin e Sussex-it, ajo u bë konsulent, dhe pastaj Profesor Vizitor në Njësinë Kërkimore të Shkencës së Politikës.
Në vitin 1958 ajo zhvilloi teorinë Shëndetit Mendor Ideal. Nëpër punën e saj Jahoda identifikoi pesë kategori të cilat ajo tha se ishin jetike për ndjenjat e mirëqenies (1982, f. 87). Këto janë: struktura e kohës, kontakti shoqëror, përpjekja ose qëllim kolektiv, identitetin ose statusi shoqëror, dhe aktiviteti i rregullt. Ajo ishte e mendimit se të papunët ishin të privuar nga të gjitha pesë pikat, dhe se kjo përbënte pjesën më të madhe të sëmundjeve mendore të raportuara në mesin e personave të papunë. Në vitet 1980, kur nivelet e papunësisë ishin përsëri të larta, kjo qasje ishte më tepër se sa ndikuese, dhe studimet e saj për Marienthal tërhoqën interes të ri: ajo e bëri shumë prezantime mbi këtë temë në Evropë. Ajo në atë kohë ishte duke punuar në Njësinë Kërkimore të Shkencës së Politikës, ku ajo kishte kontribuar ndjeshëm në punën e Njësisë në inovacion dhe studimet e të ardhmes – më e dukshme në studimin nga Christopher Freeman dhe Marie Jahoda (eds) 1978, World Futures: the Great Debate (Bota e së Ardhmes: Debati i Madh) (botuar nga Martin Robertson në Britani të Madhe). Ajo vazhdoi interesin e saj në psikologji me studimin e vitit 1977 Freud and the Dilemmas of Psychology (Frojdi dhe Dilemat e Psikologjisë) (Hogarth Press), dhe ishte bashkë-redaktore e Technology and the Future of Europe: Competition and the Global Environment in the 1990s (Teknologjia dhe e Ardhmja e Evropës: Konkurrenca dhe Mjedisit Global në vitet e 1990-ta) me Christopher Freeman, Keith Pavitt, Margaret Sharp dhe William Walker (Thomson Learning, 1991). Ajo u zgjodh Anëtare Nderi e Huaj e Akademisë Amerikane të Arteve dhe Shkencave në vitin 1992.[3]
Jahoda vdiq më 28 prill të vitit 2001, në Sussex, Angli, në moshës 94 vjeçare.
Jeta familjare[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Në vitin 1927 ajo u martua me Paul Felix Lazarsfeld, me të cilin ajo kishte fëmijën e saj të vetëm, Lotte Franziska (* 1930)- i cili u bë një profesor i menaxhimit në MIT. Në vitin 1934, ajo u nda nga Lazarsfeld, i cili kishte qenë i përfshirë në një lidhje me Herta Herzog që nga viti 1932. Pasi ajo u kthye në Mbretërinë e Bashkuar në vitin 1958, ajo u martua me politikanin laburist, Austen Albu.
Shëndeti mendor ideal[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Marie Jahoda, në vitin 1958, hartoi një listë të karakteristikave të cilat janë të pranishme në shumicën e njerëzve të cilët konsiderohen si normale. I njohur si Shëndeti Mendor Ideal, e këto ishin:
- Vetë perceptimi efikas
- Vetëvlerësimi real dhe pranimi
- Kontrolli në mënyrë vullnetare i sjelljes
- Perceptimi i vërtetë i botës
- Mbështetja e marrëdhënieve dhe dhënia e dashurisë
- Vetë-drejtim dhe produktiviteti
Publikimet kryesore[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Përveç referencave të mësipërme – Marienthal; Konceptet aktuale të shëndetit mendor; E ardhmja e Botës, Teknologjia dhe e Ardhmja e Evropës, Freud dhe Dilemat e Psikologjisë – publikime të tjera kryesore të saj janë: Research Methods in Social Relations nga Claire Selltiz; Marie Jahoda; Morton Deutsch; Stuart W. Cook (1964)
Studies in the Scope and Method of The Authoritarian Personality: Continuities in Social Research nga Richard Christie & Marie Jahoda (1954)
Research Methods in Social Relations – With Especial Reference to Prejudice nga Marie Jahoda (1952)
Work, employment and unemployment: An overview of ideas and research results in the social science literature nga Marie Jahoda (SPRU occasional paper series, University of Sussex, 1980)
Thinking About The Future – A Critique Of The Limits To Growth (published in the USA as Models of Doom) nga H S D Cole, Christopher Freeman, Marie Jahoda, dhe Keith Pavitt (Sussex University Press, 1973)
Ich habe die Welt nicht verändert nga Marie Jahoda (2002, Julius Beltz GmbH)
Shënime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ "Marie Jahoda". Women in Psychology. Northern Illinois University. Arkivuar nga origjinali më 6 shtator 2006. Marrë më 2 gusht 2007.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Max Horkheimer Gesammelte schriften 17: Briefwechsel 1941–1948 (Fisher, 1988) pp.667–670
- ^ "Book of Members, 1780–2010: Chapter J" (PDF). American Academy of Arts and Sciences. Marrë më 22 korrik 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)