Kryemyftiu
Mufti i Madh është kreu i muftinjve rajonalë, juriskonsulentëve islamikë, të një shteti. Zyra filloi në epokën e hershme moderne në Perandorinë Osmane dhe më vonë është miratuar në një numër vendesh moderne.[1][2]
Myftinjtë janë juristë islamikë të kualifikuar për të nxjerrë një opinion jodetyrues (fetva) në një pikë të ligjit islam (sheriati). Në shekullin e 15-të, myftinjtë e Perandorisë Osmane, të cilët kishin vepruar si dijetarë të pavarur në kohët e mëparshme, filluan të integrohen në një burokraci hierarkike të institucioneve fetare dhe studiuesve. Nga fundi i shekullit të 16-të, muftiu i Stambollit i emëruar nga qeveria u njoh nën titullin Shejh el-Islam (turqisht: şeyhülislam) si Muftiu i Madh në krye të kësaj hierarkie. Muftiu i madh osman kryente një sërë funksionesh, duke përfshirë këshillimin e sulltanit për çështjet fetare, legjitimimin e politikave të qeverisë dhe emërimin e gjyqtarëve. Pas shpërbërjes së Perandorisë Osmane, zyra e Myftiut të Madh është miratuar në një numër vendesh në të gjithë botën myslimane, shpesh duke shërbyer rolin e ofrimit të mbështetjes fetare për politikat e qeverisë.[2] Muftiu i madh është përgjithësisht një individ i emëruar nga shteti, ndonëse zyra ka karakter kolektiv ose zgjedhor në disa vende moderne.[1][2]
Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Myftinjtë janë dijetarë fetarë myslymanë që nxjerrin opinione juridike (fetva) duke interpretuar sheriatin (ligjin islam).[3]:16–20 Perandoria Osmane filloi praktikën e njohjes dhe statusit zyrtar për një mufti të vetëm, mbi të gjithë të tjerët, si Muftiu i Madh.[3]:5 Shejh el-Islami (ose "muftiu i madh") i Stambollit, që nga fundi i shekullit të 16-të, u konsiderua si kreu i institucionit fetar.[4] Kështu, ai ishte jo vetëm i shquar, por edhe burokratikisht përgjegjës për trupin e studiuesve fetaro-juridik dhe jepte vendime ligjore për politika të rëndësishme shtetërore, si për shembull rrëzimi i pushtetarëve nga froni.[4] Kjo praktikë më pas u huazua dhe u përshtat nga Egjipti për kreun e Dar el-Ifta (Shtëpisë së Fetvave) të tij nga mesi i shekullit të 19-të.[3]:5 Prej andej, koncepti u përhap në shtetet e tjera muslimane, kështu që sot atje janë afërsisht 16 vende me popullsi të konsiderueshme muslimane që kanë një Mufti të Madh.[3]:85 Marrëdhëniet ndërmjet Muftiut të çdo shteti të caktuar dhe sundimtarëve të shtetit mund të ndryshojnë në mënyrë të konsiderueshme, si nga rajoni ashtu edhe nga epoka historike.
Zgjedhja[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Brunei[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Muftiu i Shtetit i Bruneit emërohet nga Sulltani.
India[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Muftiu i Madh i Indisë zgjidhet nga kolegji zgjedhor dhe emërohet nga Bashkësia Islame e Indisë.
Jeruzalemi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Gjatë gjithë epokës së kolonializmit britanik, britanikët mbajtën institucionin e Muftiut të Madh në disa zona myslimane nën kontrollin e tyre dhe i dhanë Muftiut të Madh të Jeruzalemit statusin më të lartë politik në Palestinë. Gjatë Luftës së Parë Botërore (1914–1918), kishte dy Mufti të Madh konkurrues të Jeruzalemit, një i miratuar nga britanikët dhe një nga Perandoria Osmane. Kur Palestina ishte nën sundimin britanik, Muftiu i Madh i Jerusalemit ishte një pozicion i caktuar nga autoritetet e mandatit britanik. Në Autoritetin Kombëtar Palestinez, organizatë administrative e krijuar për të qeverisur pjesë të Bregut Perëndimor dhe Rripit të Gazës, Myftiu i Madh emërohet nga presidenti.
Malajzia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Malajzia ka një sistem unik të muftiut kolektiv. Nëntë nga katërmbëdhjetë shtetet e Malajzisë kanë monarkinë e tyre kushtetuese; nëntë drejtohen nga monarku i tyre kushtetues ndërsa vendi drejtohet nga një monark i zgjedhur nga nëntë. Këta nëntë monarkë kanë autoritet mbi çështjet fetare brenda shteteve të tyre: prandaj, secili prej këtyre nëntë shteteve ka myftiun e vet, i cili zakonisht kontrollon Këshillin Islam ose Departamentin Islam të shtetit. Në nivel kombëtar, një Këshill Kombëtar i Fetvasë (Majlis Fetwa Kebangsaan) është formuar nën Departamentin e Përparimit Islamik të Malajzisë (Jabatan Kemajuan Islam Malaysia ose JAKIM). JAKIM cakton pesë mufti për pesë shtetet që nuk kanë monarkë. Myftinët e nëntë shteteve monarkike, së bashku me pesë zyrtarët e emëruar nga JAKIM në Këshillin Kombëtar të Fetvasë, kolektivisht nxjerrin fetava në nivel kombëtar.
Perandoria Mogule[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Në Perandorinë Mogule, Muftiu i Madh i Indisë ishte një zyrtar shtetëror.
Perandoria Osmane[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Në Perandorinë Osmane, Muftiu i Madh ishte një zyrtar shtetëror dhe Muftiu i Kostandinopojës ishte më i larti nga këta.
Arabia Saudite[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Muftiu i Madh i Arabisë Saudite, me detyrë të krijuar në vitin 1953, emërohet nga Mbreti.
Tunizia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Sipas nenit 78 të Kushtetutës së vitit 2014, Muftiu i Madh i Tunizisë emërohet dhe mund të shkarkohet nga Presidenti i Republikës.[5]
Shih edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ a b John L. Esposito, red. (2014). "Grand Mufti". The Oxford Dictionary of Islam (në anglisht). Oxford: Oxford University Press.
- ^ a b c James Broucek (2013). "Mufti/Grand mufti". përmbledhur nga Gerhard Böwering, Patricia Crone (red.). The Princeton Encyclopedia of Islamic Political Thought (në anglisht). Princeton University Press.
- ^ a b c d Vogel, Frank E. (2000). Islamic Law and the Legal System of Saudí: Studies of Saudi Arabia (në anglisht). Leiden: Brill. ISBN 9789004110625.
- ^ a b Faroqhi, Suraiya N. (2006). The Cambridge History of Turkey. The Later Ottoman Empire, 1603–1839 (në anglisht) (bot. 1st). Cambridge, UK: Cambridge University Press. fq. 213. ISBN 9780521620956. Marrë më 23 maj 2012.
- ^ "Title four, chapter one, article 78" (PDF). THE CONSTITUTION OF THE TUNISIAN REPUBLIC (Unofficial english translation) (në anglisht). UNDP and International IDEA. 26 janar 2014. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 23 shtator 2015. Marrë më 19 prill 2015.