Neoplatonizmi

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë

Neoplatonizmi është një drejtim i filozofisë platonike që u shfaq në shekullin II pas Krishtit si reaksion ndaj sfondit të filozofisë dhe fesë helene. [1] Termi nuk përfshin aq shumë një grup idesh sa përfshinë një zinxhir mendimtarësh duke filluar me Ammonius Saccas dhe studentin e tij Plotinin ( rreth 204/5 - 271 pas Krishtit) dhe shtrihet deri në shekullin V pas Krishtit. Edhe pse neoplatonizmi kryesisht ngërthen mendimtarët që tani janë etiketuar si Neoplatonistë dhe jo idetë e tyre, ekzistojnë disa ide që janë të zakonshme për sistemet neoplatonike, për shembull, ideja moniste se i gjithë realiteti mund të rrjedh nga një parim i vetëm, "Një" .

Përmbledhje[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Neoplatonizmi është një term modern. [shënimi 1] Termi neoplatonizëm ka një funksion të dyfishtë si një kategori historike. Nga njëra anë, ajo dallon nga doktrinat filozofike të Plotinit dhe pasardhësve të tij nga ato të Platonit historik. Nga ana tjetër, termi bën një supozim në lidhje me risinë e interpretimit të Plotinit për Platonin. Në afro 6 shekuj nga koha e Platonit deri te Plotini, kishte patur një traditë të pandërprerë të interpretimit të Platonit i cili kishte filluar me Aristotelin dhe me pasardhësit e menjëhershëm të akademisë së Platonit dhe kishte vazhduar gjatë një periudhe të platonizmit e cila tani quhet Platonizëm i Mesëm. Termi neoplatonizëm nënkupton që interpretimi i Plotinusit ndaj Platonit ishte aq i veçantë nga ato të paraardhësve të tij, saqë duhej menduar që të fuste një periudhë të re në historinë e Platonizmit. Megjithatë, disa studiues bashkëkohorë janë marrë me këtë supozim dhe kanë dyshuar se neoplatonizmi përbën një etiketë të dobishme. Ata pretendojnë se thjesht dallimet margjinale i ndajnë mësimet e Plotinit nga ato të paraardhësve të tij të menjëhershëm.

Neoplatonizmi filloi me Plotinin në shekullin II. [1] Në zhvillimin e neoplatonizmit klasik pas Plotinit mund të dallohen tre faza e që janë:

  1. Periudha e studentit të tij Porfiriu (shekulli III deri në fillim të shekullit IV);
  2. Periudha e Iamblichusit dhe shkollës së tij në Siri (shekulli III deri në shekullin IV); dhe
  3. Periudha në shekujt V dhe VI, kur lulëzuan Akademitë në Aleksandri dhe Athinë. [2]

Neoplatonizmi kishte një ndikim të qëndrueshëm në historinë pasuese të filozofisë. Në mesjetë, idetë neoplatonike u studiuan dhe diskutuan nga mendimtarët myslimanë, të krishterë dhe hebrenj. Në sferën kulturore islame, tekstet neoplatonike ishin të disponueshme në përkthime arabisht dhe persisht, dhe mendimtarët e shquar si al-Farabi, Solomon ibn Gabirol ( Avicebron ), Avicena dhe Meimonidi përfshinë elemente neoplatonike në të menduarit e tyre. [3] Thoma Akuini kishte qasje të drejtpërdrejtë në veprat e Proclusit, Simpliciusit dhe Pseudo-Dionisi Areopagite, dhe kishte njohuri edhe për Neoplatonistë të tjerë, të tillë si Plotini dhe Porfiri, përmes burimeve të dorës së dytë. [4] Meister Eckhart (rreth 1260 - rreth 1328) gjithashtu ishte nën ndikimin e konsiderueshëm të neoplatonizmit, duke përhapur një mënyrë jetese soditëse, e cila tregon për Hyjninë përtej Zotit me emër.

Neoplatonizmi gjithashtu pati një ndikim të fortë në filozofinë shumëvjeçare të mendimtarëve të Rilindjes Italiane Marsilio Ficino dhe Pico della Mirandola, dhe vazhdoi përgjatë Universalizmit të Shekullit XIX dhe spiritualizmit dhe nondualizmit modern. [5] [6]

Shih edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Literatura[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  • Addey, Crystal. 2014. Divination and Theurgy in Neoplatonism: Oracles of the Gods. Farnham; Burlington : Ashgate.
  • Blumenthal, Henry J., and E. G. Clark, eds. 1993. The Divine Iamblichus: Philosopher and Man of Gods. Proceedings of a Conference held at the University of Liverpool on 23–26 September 1990. Bristol, UK: Bristol Classical Press.
  • Catana, Leo 2013. "The Origin of the Division between Middle Platonism and Neoplatonism." Apeiron: A Journal for Ancient Philosophy and Science 46: 2: 166-200.
  • Chiaradonna, Riccardo and Franco Trabattoni eds. 2009. Physics and Philosophy of Nature in Greek Neoplatonism: Proceedings of the European Science Foundation Exploratory Workshop, Il Ciocco, Castelvecchio Pascoli, 22–24 June 2006. Leiden, The Netherlands: Brill.
  • Chlup, Radek. 2012. Proclus: An Introduction. Cambridge, UK: Cambridge Univ. Press.
  • Dillon, John M. and Lloyd P. Gerson eds. 2004. Neoplatonic Philosophy. Introductory Readings. Indianapolis: Hackett Publishing Co.
  • Gersh, Stephen. 2012. "The First Principles of Latin Neoplatonism: Augustine, Macrobius, Boethius." Vivarium 50.2: 113-138.
  • Gerson, Lloyd P. ed. 1996. The Cambridge Companion to Plotinus. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Gertz, Sebastian R. P. 2011. Death and Immortality in Late Neoplatonism: Studies on the Ancient Commentaries on Plato's Phaedo. Leiden: Brill.
  • Hadot, Ilsetraut. 2015. "Athenian and Alexandrian Neoplatonism and the Harmonization of Aristotle and Plato." Translated by Michael Chase. Leiden; Boston: Brill.
  • O’Meara, Dominic J. 1993. Plotinus: An Introduction to the Enneads. Oxford: Oxford Univ. Press.
  • Rangos, Spyridon. 2000. "Proclus and Artemis: On the Relevance of Neoplatonism to the Modern Study of Ancient Religion." Kernos 13: 47-84.
  • Remes, P. 2008. Neoplatonism. Stocksfield, UK: Acumen.
  • Remes, Pauliina and Slaveva-Griffin, Svetla eds. 2014. The Routledge Handbook of Neoplatonism, New York: Routledge.
  • Smith, Andrew. 1974. Porphyry’s Place in the Neoplatonic Tradition: A Study in Post-Plotinian Neoplatonism. The Hague: Martinus Nijhoff.
  • Whittaker, Thomas. 1901. The Neo-Platonists: A Study in the History of Hellenism. Cambridge: Cambridge University Press.

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ a b Moore, Edward (n.d.). "Neoplatonism". Internet Encyclopedia of Philosophy (në anglisht). Marrë më 2 maj 2019.
  2. ^ oxfordbibliographies.com
  3. ^ Kreisel, Howard (1997). "Moses Maimonides". përmbledhur nga Frank, Daniel H. Frank (red.). History of Jewish Philosophy. Routledge history of world philosophies (në anglisht). London and New York: Routledge. fq. 245–280. ISBN 978-0-415-08064-4.
  4. ^ "Wayne Hankey, "Aquinas, Plato, and Neo-Platonism"" (PDF). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 7 korrik 2017. Marrë më 30 gusht 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ Allen, Michael J.B. (verë 1977). "Ficino's Lecture on the Good?". Renaissance Quarterly (në anglisht). 30 (2): 160–171. doi:10.2307/2860654. JSTOR 2860654.
  6. ^ Tigerstedt, E. N. The Decline and Fall of the Neoplatonic Interpretation of Plato. 1974
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Neoplatonizmi&oldid=2472701"