Përralla e Gjenjit
 Teksti i shkruar nga shigjeta më e hershme e ilustruar (Shekulli 12) | |
| Autor | Murasaki Shikibu |
|---|---|
| Titulli origjinal | 源氏物語 Genji Monogatari' |
| Shteti | Japoni |
| Gjuha | Japonishtja klasike |
Përallat e Genjit (Japonisht: 源氏物語, Genji monogatari) është një vepër klasike e letërsisë japoneze e shkruar në fillim të shekullit të 11-të nga fisnikja dhe shoqëruesja e një zonje të lartë Murasaki Shikibu. Dorëshkrimi origjinal, i krijuar rreth periudhës Heian, nuk ekziston më. Është bërë në stilin "koncertina" ose orihon:[1] disa fletë letre të ngjitura së bashku dhe palosur në mënyrë alternative në një drejtim, pastaj në tjetrin. Punimi është një përshkrim unik i mënyrës së jetesës së oborrtarëve të lartë gjatë periudhës Heian. Është shkruar në gjuhën arkaike dhe një stil poetik por konfuz, që e bëjnë atë të palexueshëm për personin mesatar japonez pa studim të përkushtuar.[2] Nuk ishte vetëm në fillim të shekullit të 20-të që Genji u përkthye në Japonisht modern nga poeti Yosano Akiko.
Vepra rrëfen jetën e Hikaru Genji, ose "Genji i ndritshëm", birit të një perandori të lashtë japonez, i njohur për lexuesit si Perandori Kiritsubo, dhe një konkubinë e rangut të ulët të quajtur Kiritsubo Consort. Për arsye politike, perandori e largon Genji nga vija e radhës, duke e prishur atë tek një i zakonshëm duke i dhënë mbiemrin Minamoto, dhe ai ndjek një karrierë si oficer perandorak. Përralla përqendrohet në jetën romantike të Genji dhe përshkruan zakonet e shoqërisë aristokratike të kohës. Mund të jetë romani i parë në botë,[3] romani i parë modern, romani i parë psikologjik ose romani i parë që ende konsiderohet një klasik. Ndërsa vlerësohet si një kryevepër, klasifikimi dhe ndikimi i tij i saktë në kanunet japoneze dhe perëndimore ka qenë një çështje debati.
Autorësia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Debati mbi atë se sa në të vërtetë u shkrua Genji nga Murasaki Shikibu ka vazhduar me shekuj dhe nuk ka gjasa të zgjidhet ndonjëherë nëse nuk bëhet ndonjë zbulim i madh arkivor. Në përgjithësi pranohet që përralla u përfundua në formën e saj të tanishme deri në vitin 1021, kur autori i Sarashina Nikki shkruajti një hyrje ditar në lidhje me gëzimin e saj nga marrja e një kopje të plotë të përrallës. Ajo shkruan se ka mbi 50 kapituj dhe përmend një personazh të prezantuar në fund të veprës, kështu që nëse autorë të tjerë përveç Murasaki Shikibu kanë punuar në përrallë, puna mbaroi shumë afër në kohën e shkrimit të saj. Ditari i vetë Murasaki Shikibu përfshin një referencë për përrallën, dhe në të vërtetë aplikimin tek vetja e emrit 'Murasaki’ në një aludim të personazhit kryesor femër. Kjo hyrje konfirmon se disa nëse jo të gjithë ditari ishte në dispozicion në vitin 1008 kur provat e brendshme sugjerojnë bindshëm se hyrja ishte shkruar.[4]
Zonja Murasaki thuhet se ka shkruar personazhin e Genji bazuar në Ministri në të Majtën në kohën kur ishte në gjyq. Përkthyes të tjerë, siç është Royall Tyler, besojnë se personazhi Murasaki no Ue, me të cilin Genji martohet, është i bazuar në vetë Murasaki Shikibu.
Yosano Akiko, autori i parë që bëri një përkthim modern japonez të Genji, besonte se Murasaki Shikibu kishte shkruar vetëm kapituj 1 deri 33, dhe se kapitujt 35 deri 54 ishin shkruar nga vajza e saj Daini no Sanmi.[5] Studiues të tjerë kanë dyshuar gjithashtu në autorësinë e kapitujve 42 deri 54 (veçanërisht 44, i cili përmban shembuj të rrallë të gabimeve të vazhdimësisë).[5] Sipas prezantimit të Royall Tyler në përkthimin e tij në anglisht të veprës, analiza e fundit kompjuterike ka shfaqur mospërputhje "statistikisht të rëndësishme" të stilit midis kapitujve 45-54 dhe pjesës tjetër, dhe gjithashtu midis kapitujve të hershëm.[5]
Përmbajtja[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Libri rrëfen jetën e Hikaru Genji, ose "Genji i ndritshëm", birit të një perandori të lashtë japonez, i njohur për lexuesit si Perandori Kiritsubo, dhe një konkubinë e rangut të ulët, por të dashur, të quajtur Kiritsubo Consort. Për arsye politike, perandori e largon Genji nga vija e radhës, duke e prishur atë tek një i zakonshëm duke i dhënë mbiemrin Minamoto, dhe ai ndjek një karrierë si oficer perandorak. Përralla përqendrohet në jetën romantike të Genji dhe përshkruan zakonet e shoqërisë aristokratike të kohës.
Nëna e Genji vdes kur është tre vjeç, dhe Perandori nuk mund ta harrojë atë. Perandori Kiritsubo atëherë dëgjon një grua (Zonja Fujitsubo), dikur princeshë e perandorit paraardhës, e cila i ngjan konkubinës së tij të ndjerë, dhe më vonë ajo bëhet një nga gratë e tij. Genji e do së pari si njerka, por më vonë si grua, dhe ata bien në dashuri me njëra-tjetrën. Genji është i irrituar nga dashuria e tij e ndaluar për Zonjën Fujitsubo dhe është në kushte të këqija me gruan e tij (Aoi no Ue, Zonja Aoi). Ai angazhohet në një seri marrëdhëniesh dashurie me gra të tjera. Këto janë megjithatë të paplotësueshme, pasi në shumicën e rasteve përparimet e tij janë kundërshtuar, ose i dashuri i tij vdes papritmas, ose ai mërzitet.
Genji viziton Kitayama, një zonë kodrinore rurale në veri të Kyoto, ku gjen një vajzë të bukur dhjetë vjeçare. Ai është i magjepsur nga kjo vajzë e vogël (Murasaki), dhe zbulon se ajo është mbesa e Zonjës Fujitsubo. Më në fund ai e rrëmben atë, e sjell atë në pallatin e tij dhe e edukon atë të jetë si Zonja Fujitsubo, e cila është ideali i tij femëror. Gjatë kësaj kohe Genji gjithashtu takohet fshehurazi Zonjën Fujitsubo dhe ajo mban djalin e tij, Reizei. Të gjithë përveç dy të dashuruarve besojnë se babai i fëmijës është Perandori Kiritsubo. Më vonë djali bëhet princ trashëgimtar dhe Zonja Fujitsubo bëhet perandoreshë, por Genji dhe Zonja Fujitsubo betohen të mbajnë sekretin e prindërve të vërtetë të fëmijës.
Genji dhe gruaja e tij, Zonja Aoi, pajtohen. Ajo lind një djalë, por vdes së shpejti. Genji është i pikëlluar, por gjen ngushëllim në Murasaki, me të cilin martohet. Babai i Genji, Perandori Kiritsubo vdes. Ai pasohet nga djali i tij Suzaku, nëna e të cilit (Kokiden), së bashku me armiqtë politikë të Kiritsubo, marrin pushtetin në gjykatë. Pastaj ekspozohet një tjetër nga punët e fshehta të dashurisë së Genji: Genji dhe një konkubinë e Perandorit Suzaku zbulohen ndërsa takohen në fshehtësi. Perandori Suzaku konfirmon dëfrimin e tij personal në shfrytëzimet e Genji me gruan (Oborozukiyo), por është i detyruar të dënojë Genji edhe pse ai është gjysmë-vëllai i tij. Ai e dëbon Genji në qytetin e Suma në provincën rurale Harima (tani pjesë e Kobes në prefekturën Hyōgo). Atje, një njeri i prosperuar i njohur si Akashi Novice (sepse është nga Akashi në Provincën Settsu) argëton Genji, dhe Genji ka një lidhje me vajzën e Akashit. Ajo lind vajzën e vetme të Genjit, e cila më vonë do të bëhet perandoreshë.
Në kryeqytet Perandori Suzaku shqetësohet nga ëndrrat e babait të tij të ndjerë, Kiritsubo, dhe diçka fillon të ndikojë në sytë e tij. Ndërkohë, nëna e tij, Kokiden, sëmuret, gjë që dobëson ndikimin e saj mbi fron, dhe çon në Perandorin duke urdhëruar që Genji të falet. Genji kthehet në Kyoto. Djali i tij nga Zonja Fujitsubo, Reizei, bëhet perandor. Perandori i ri Reizei e di se Genji është babai i tij i vërtetë dhe ngre gradën e Genjit në maksimumin e mundshëm.
Sidoqoftë, kur Genji mbush 40 vjeç, jeta e tij fillon të bie. Statusi i tij politik nuk ndryshon, por dashuria dhe jeta e tij emocionale fillojnë të zvogëlohen gradualisht ndërsa mosha e mesme zë vendin. Ai martohet me një grua tjetër, Princesha e Tretë (e njohur si Onna san no miya në versionin Seidensticker, ose Nyōsan në versionin e Waley). Nipi i Genji, Kashiwagi, më vonë e detyron veten në Princeshën e Tretë, dhe ajo mban Kaoru (i cili, në një situatë të ngjashme me atë të Reizei, njihet juridikisht si biri i Genji). Martesa e re e Genjit ndryshon marrëdhënien e tij me Murasaki, i cili kishte shprehur dëshirën e saj për tu bërë murgeshë (bikuni) megjithëse dëshira ishte refuzuar nga Genji.
E dashura e Genjit, Murasaki vdes. Në kapitullin vijues, Maboroshi ("Iluzion"), Genji sodit se si është jeta e largët. Menjëherë pas kapitullit të titulluar Maboroshi, ka një kapitull të titulluar Kumogakure ("U zhduk në retë"), i cili është lënë bosh, por nënkupton vdekjen e Genji.
Kapitulli 45-54 njihen si "Kapitujt Uji". Këto kapituj ndjekin Kaoru dhe mikun e tij më të mirë, Niou. Niou është një princ perandorak, djali i vajzës së Genji, Perandoresha aktuale tani që Reizei ka hequr fronin, ndërsa Kaoru njihet në botë si djali i Genji, por në të vërtetë është i lindur nga nipi i Genji. Kapitujt përfshijnë rivalitetin e Kaoru dhe Niou mbi disa vajza të një princi perandorak që jeton në Uji, një vend pak larg nga kryeqyteti. Përralla përfundon papritur, me Kaoru duke pyetur nëse Niou po e fsheh ish-dashnorin e Kaorut larg tij. Kaoru ndonjëherë është quajtur edhe antihero i parë në letërsi.[6]
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ Lyons, Martyn (2011). Books: A Living History (në anglisht). Los Angeles: J. Paul Getty Museum. fq. 30.
- ^ Birmingham Museum of Art (2010). Guide to the Collection (në anglisht). Birmingham, AL. fq. 49. ISBN 978-1-904832-77-5.
- ^ Lyons, Martyn (2011), Books: A Living History (në anglisht), London: Thames & Hudson, fq. 31
- ^ The Diary of Lady Murasaki, ed. Richard Bowring, Penguin Classics 2005, p. 31, note 41. In his introduction to the text, Bowring discusses its dating which, in any case, is generally accepted by most authorities. Royall Tyler, in his edition of the Tale of Genji cited below, also draws attention to the entry in Murasaki Shikibu's diary: see the Penguin Books edition, 2003, Introduction, p. xvii
- ^ a b c Shikibu, Murasaki; Tyler, Royall (2002). The Tale of Genji (në anglisht). Viking.
- ^ Seidensticker (1976: xi)