Tregimi i Genxhit

Tregimi i Genxhit
	Teksti i shkruar nga shigjeta më e hershme e ilustruar (Shekulli XII)
Autor	Murasaki Shikibu
Titulli origjinal	源氏物語; Genxhi Monogatari
Shteti	Japoni
Gjuha	Japonishtja klasike
Zhanri	Monogatari
Data e botimit	Para vitit 1012

Tregimi i Genxhit (Japonisht: 源氏物語, Genxhi monogatari) është një vepër klasike e letërsisë japoneze e shkruar në fillim të shekullit të XI-të nga fisnikja dhe shoqëruesja e një zonje të lartë Murasaki Shikibu. Dorëshkrimi origjinal, i krijuar rreth Periudhës Heian, nuk ekziston më. Është shkruar në stilin "koncertina" ose orihon:^[1] disa fletë letre të ngjitura së bashku dhe palosur në mënyrë alternative në një drejtim, pastaj në tjetrin. Punimi është një përshkrim unik i mënyrës së jetesës së oborrtarëve të lartë gjatë periudhës Heian. Është shkruar në gjuhën arkaike dhe një stil poetik por konfuz, që e bëjnë atë të palexueshëm për personin mesatar japonez pa studim të përkushtuar.^[2] Genxhi u përkthye në japonishten moderne vetëm në fillim të shekullit të XX-të nga poeti Yosano Akiko.

Vepra rrëfen jetën e Hikaru Genxhi, ose "Genxhi i ndritshëm", birit të një perandori të lashtë japonez, i njohur për lexuesit si Perandori Kiritsubo, dhe një konkubine të rangut të ulët, të quajtur bashkëshortja Kiritsubo. Për arsye politike, perandori e largon Genxhin nga vija e radhës, duke e prishur atë tek një i zakonshëm duke i dhënë mbiemrin Minamoto, dhe ai ndjek një karrierë si oficer perandorak. Rrëfimi përqendrohet në jetën romantike të Genxhit dhe përshkruan zakonet e shoqërisë aristokratike të kohës. Mund të jetë romani i parë në botë,^[3] romani i parë modern, romani i parë psikologjik ose romani i parë që ende konsiderohet një klasik. Ndërsa vlerësohet si një kryevepër, klasifikimi dhe ndikimi i tij i saktë në kanonet japoneze dhe perëndimore ka qenë një çështje debati.

Autorësia

Debati mbi faktin se sa në të vërtetë u shkrua Genxhi nga Murasaki Shikibu ka vazhduar me shekuj dhe nuk ka gjasa të zgjidhet ndonjëherë nëse nuk bëhet ndonjë zbulim i madh arkivor. Në përgjithësi pranohet që tregimi u përfundua në formën e tij të tanishëm deri në vitin 1021, kur autori i Sarashina Nikki shkruajti një hyrje ditar në lidhje me gëzimin e saj nga marrja e një kopje të plotë të tregimit. Ajo shkruan se ka mbi 50 kapituj dhe përmend një personazh të prezantuar në fund të veprës, kështu që nëse autorë të tjerë përveç Murasaki Shikibut kanë punuar në tregim, puna mbaroi shumë afër në kohën e shkrimit të saj. Ditari i vetë Murasaki Shikibu përfshin një referencë për tregimin, dhe në të vërtetë aplikimin tek vetja e emrit 'Murasaki' në një aludim të personazhit kryesor femër. Kjo hyrje konfirmon se disa nëse jo të gjithë ditari ishte në dispozicion në vitin 1008, kur provat e brendshme sugjerojnë bindshëm se hyrja ishte shkruar.^[4]

Zonja Murasaki thuhet se e ka përshkruar personazhin e Genxhit bazuar te ministri në të majtë, në kohën kur ishte në gjyq. Përkthyes të tjerë, siç është Royall Tyler, besojnë se personazhi Murasaki no Ue, me të cilin Genxhi martohet, bazohet te vetë Murasaki Shikibu.

Yosano Akiko, autori i parë që bëri një përkthim modern japonez të Genxhit, besonte se Murasaki Shikibu kishte shkruar vetëm kapitujt 1 deri në 33, dhe se kapitujt 35 deri 54 ishin shkruar nga vajza e saj Daini no Sanmi.^[5] Studiues të tjerë kanë dyshuar gjithashtu mbi autorësinë e kapitujve nga 42 deri në 54 (veçanërisht ai 44, i cili përmban shembuj të rrallë të gabimeve të vazhdimësisë).^[5] Sipas prezantimit të Royall Tyler në përkthimin e tij në anglisht të veprës, analiza e fundit kompjuterike ka shfaqur mospërputhje "statistikisht të rëndësishme" të stilit midis kapitujve 45-54 dhe pjesës tjetër, dhe gjithashtu midis kapitujve të hershëm.^[5]

Përmbajtja

Libri rrëfen jetën e Hikaru Genxhit, ose "Genxhit të ndritshëm", birit të një perandori të lashtë japonez, i njohur për lexuesit si Perandori Kiritsubo, dhe një konkubine të rangut të ulët, por të dashur, të quajtur bashkëshortja Kiritsubo. Për arsye politike, perandori e largon Genxhin nga radha e linjës, duke e prishur atë tek një i zakonshëm duke i dhënë mbiemrin Minamoto, dhe ai ndjek një karrierë si oficer perandorak. Tregimi përqendrohet në jetën romantike të Genxhit dhe përshkruan zakonet e shoqërisë aristokratike të kohës.

Nëna e Genxhit vdes kur ai ishte tre vjeç, dhe perandori nuk mund ta harrojë atë. Perandori Kiritsubo atëherë dëgjon një grua (Zonja Fuxhitsubo), dikur princeshë e perandorit paraardhës, e cila i ngjan konkubinës së tij të ndjerë, dhe më vonë ajo bëhet një nga gratë e tij. Genxhi e do së pari si njërkë, por më vonë si grua, dhe ata bien në dashuri me njëri-tjetrin. Genxhi është i irrituar nga dashuria e tij e ndaluar për Zonjën Fuxhitsubo dhe është në kushte të këqija me gruan e tij (Aoi no Ue, Zonja Aoi). Ai angazhohet në një seri marrëdhëniesh dashurie me gra të tjera. Këto janë megjithatë të paplotësueshme, pasi në shumicën e rasteve mëtimet e tij kundërshtohen, ose e dashuri e tij vdes papritmas, ose ai mërzitet.

Genxhi viziton Kitajamën, një zonë kodrinore rurale në veri të Kiotos, ku gjen një vajzë të bukur dhjetë vjeçare. Ai është i magjepsur nga kjo vajzë e vogël (Murasaki), dhe zbulon se ajo është mbesa e Zonjës Fuxhitsubo. Më në fund ai e rrëmben atë, e sjell atë në pallatin e tij dhe e edukon atë të jetë si Zonja Fuxhitsubo, e cila është ideali i tij femëror. Gjatë kësaj kohe Genxhi gjithashtu takohet fshehurazi Zonjën Fuxhitsubo dhe ajo mban djalin e tij, Reizein. Të gjithë, përveç dy të dashuruarve besojnë se babai i fëmijës është Perandori Kiritsubo. Më vonë djali bëhet princ trashëgimtar dhe Zonja Fuxhitsubo bëhet perandoreshë, por Genxhi dhe Zonja Fuxhitsubo betohen ta mbajnë sekretin e prindërve të vërtetë të fëmijës.

Genxhi dhe gruaja e tij, Zonja Aoi, pajtohen. Ajo lind një djalë, por vdes së shpejti. Genxhi është i pikëlluar, por gjen ngushëllim te Murasaki, me të cilën martohet. Babai i Genxhit, Perandori Kiritsubo vdes. Ai pasohet nga djali i tij Suzaku, nëna e të cilit (Kokiden), së bashku me armiqtë politikë të Kiritsubos, marrin pushtetin në gjykatë. Pastaj ekspozohet një tjetër nga punët e fshehta të dashurisë së Genxhit: Genxhi dhe një konkubinë e Perandorit Suzaku zbulohen ndërsa takohen në fshehtësi. Perandori Suzaku konfirmon dëfrimin e tij personal në shfrytëzimet e Genxhit me gruan (Oborozukijo), por është i detyruar të dënojë Genxhin edhe pse ai është gjysmë-vëllai i tij. Ai e dëbon Genxhin në qytetin e Suma në provincën rurale Harima (tani pjesë e Kobes në prefekturën Hjogo). Atje, një njeri i prosperuar, i njohur si Akashi Novice (sepse është nga Akashi në Provincën Settsu) e argëton Genxhin, dhe ai ka një lidhje me vajzën e Akashit. Ajo lind vajzën e vetme të Genxhit, e cila më vonë do të bëhet perandoreshë.

Në kryeqytet, Perandori Suzaku shqetësohet nga ëndrrat e babait të tij të ndjerë, Kiritsubo, dhe diçka fillon të ndikojë në sytë e tij. Ndërkohë, nëna e tij, Kokiden, sëmuret, gjë që dobëson ndikimin e saj mbi fron, dhe e sjell te perandori duke urdhëruar që Genxhi të falet. Genxhi kthehet në Kioto. Djali i tij nga Zonja Fuxhitsubo, Reizei, bëhet perandor. Perandori i ri, Reizei e di se Genxhi është babai i tij i vërtetë dhe e ngre gradën e Genxhit në maksimumin e mundshëm.

Sidoqoftë, kur Genxhi mbush 40 vjeç, jeta e tij fillon të bierë. Statusi i tij politik nuk ndryshon, por dashuria dhe jeta e tij emocionale fillojnë të zvogëlohen gradualisht ndërsa zë vend mosha e mesme. Ai martohet me një grua tjetër, Princesha e Tretë (e njohur si Onna San no Mija në versionin Seidensticker, ose Njosan në versionin e Waley). Nipi i Genxhit, Kashivagi, më vonë e detyron veten me Princeshën e Tretë, dhe ajo mban Kaorun (i cili, në një situatë të ngjashme me atë të Reizeit, njihet juridikisht si biri i Genxhit). Martesa e re e Genxhit ndryshon marrëdhënien e tij me Murasakin, e cili kishte shprehur dëshirën e saj për tu bërë murgeshë (bikuni) megjithëse dëshira ishte refuzuar nga Genxhi.

E dashura e Genxhit, Murasaki vdes. Në kapitullin vijues, Maboroshi ("iluzioni"), Genxhi sodit se si është jeta e largët. Menjëherë pas kapitullit të titulluar Maboroshi, ka një kapitull të titulluar Kumogakure ("U zhduk te retë"), i cili është lënë bosh, por nënkupton vdekjen e Genxhit.

Kapitulli 45-54 njihen si "Kapitujt Uji". Këto kapituj ndjekin Kaorun dhe mikun e tij më të mirë, Nioun. Niou është një princ perandorak, djali i vajzës së Genxhit, perandoresha aktuale, tani që Reizei ka hequr fronin, ndërsa Kaoru njihet në botë si djali i Genxhit, por në të vërtetë është i lindur nga nipi i Genxhit. Kapitujt përfshijnë rivalitetin e Kaorut dhe Niout mbi disa vajza të një princi perandorak që jeton në Uji, një vend pak larg nga kryeqyteti. Përralla përfundon papritur, me Kaorun duke pyetur nëse Niou po e fsheh ish-dashnoren e Kaorut larg tij. Kaoru ndonjëherë është quajtur edhe antiheroi i parë në letërsi.^[6]

Shiko edhe

Referime

^ Lyons, Martyn (2011). Books: A Living History (në anglisht). Los Angeles: J. Paul Getty Museum. fq. 30.
^ Birmingham Museum of Art (2010). Guide to the Collection (në anglisht). Birmingham, AL. fq. 49. ISBN 978-1-904832-77-5.{{cite book}}: Mirëmbajtja CS1: Mungon shtëpia botuese te vendodhja (lidhja)
^ Lyons, Martyn (2011), Books: A Living History (në anglisht), Londër: Thames & Hudson, fq. 31
^ The Diary of Lady Murasaki, ed. Richard Bowring, Penguin Classics 2005, p. 31, note 41. In his introduction to the text, Bowring discusses its dating which, in any case, is generally accepted by most authorities. Royall Tyler, in his edition of the Tale of Genji cited below, also draws attention to the entry in Murasaki Shikibu's diary: see the Penguin Books edition, 2003, Introduction,fq. xvii
^ ^a ^b ^c Shikibu, Murasaki; Tyler, Royall (2002). The Tale of Genji (në anglisht). Viking.
^ Seidensticker (1976: xi)

[1] Lyons, Martyn (2011). Books: A Living History (në anglisht). Los Angeles: J. Paul Getty Museum. fq. 30.

[BMA-2] Birmingham Museum of Art (2010). Guide to the Collection (në anglisht). Birmingham, AL. fq. 49. ISBN 978-1-904832-77-5.{{cite book}}: Mirëmbajtja CS1: Mungon shtëpia botuese te vendodhja (lidhja)

[3] Lyons, Martyn (2011), Books: A Living History (në anglisht), Londër: Thames & Hudson, fq. 31

[4] The Diary of Lady Murasaki, ed. Richard Bowring, Penguin Classics 2005, p. 31, note 41. In his introduction to the text, Bowring discusses its dating which, in any case, is generally accepted by most authorities. Royall Tyler, in his edition of the Tale of Genji cited below, also draws attention to the entry in Murasaki Shikibu's diary: see the Penguin Books edition, 2003, Introduction,fq. xvii

[Tyler-5] Shikibu, Murasaki; Tyler, Royall (2002). The Tale of Genji (në anglisht). Viking.

[6] Seidensticker (1976: xi)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]