Paratë e vjetra
Paratë e vjetra (Frëngjisht: vieux riche) është "pasuri e trashëguar e familjeve të vendosura të klasës së sipërme (d.m.th., zotërinjtë, patriciate)" ose "një person, familje, ose prejardhje që zotëron pasuri të trashëguar"..[1] Termi përshkruan në mënyrë tipike një klasë shoqërore të të pasurve, të cilët kanë qenë në gjendje të ruajnë pasurinë e tyre gjatë gjeneratave të shumta, duke iu referuar shpesh anëtarëve të perceptuar të aristokracisë de facto në shoqëritë që historikisht nuk kanë një klasë aristokratike të krijuar zyrtarisht (siç janë Shtetet e Bashkuara).
Pasuria - pasuritë e mbajtura nga një individ ose nga një familje - sigurojnë një dimension të rëndësishëm të shtresëzimit shoqëror sepse mund të kalojë nga brezi në brez, duke siguruar që pasardhësit e një familje do të mbeten financiarisht të qëndrueshme. Familjet me "para të vjetra" përdorin asete të akumuluara ose kursime për të ndërprerë ndërprerjet e të ardhurave, duke mbrojtur kështu lëvizjen sociale në rënie.[2]
"Paratë e vjetra" vlen për ato të klasës së lartë, pasuria e së cilës i ndan ato nga klasa e ulët sociale. Sipas antropologut W. Lloyd Warner, klasa e sipërme në Shtetet e Bashkuara gjatë viteve 1930 ishte e ndarë në klasat e sipërme dhe të ulët. I poshtmi i sipërm ishin ato që nuk vinin nga familje tradicionalisht të pasura. Ata i fituan paratë e tyre nga investimet dhe biznesi, sesa nga trashëgimia.
Pas Luftës Civile Amerikane (1861-1865), shumë në këtë klasë shoqërore panë që pasuria e tyre u zvogëlua shumë. Skllevërit e tyre u liruan.
Familjet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Disa familje me "para të vjetra" përfshijnë:
- Familja Byrd e Virxhinias ka prejardhje nga William Byrd I.
- Familja Carter ka prejardhje nga nga Robert Carter I i Lancaster County.
- Familja Randolph i Virxhinias ka prejardhje nga William Randolph.
- Familja Roosevelt i Manhattan. Dy anëtarët e kësaj famileje u bënë president të Shteteve të Bashkuara, Theodore dhe Franklin D. Roosevelt.
- Familja Lowell ka prejardhje nga kolonistët e Bostonit.
- Familja du Pont ka prejardhje nga Pierre Samuel du Pont de Nemours.
- Familja Forbes
- Familja Astor
- Familja Griswold është nga Connecticut dhe New York me prejardhje angleze.
- Familja Hartwick është me prejardhje kryesisht angleze dhe gjermane, dhe prejardhja dhe pasuria e tyre i paraprin Revolucionit Amerikan.
- Familja Pitcairn
Familja Rothschild themeloi shtëpi të financave në të gjithë Evropën nga shekulli i 18-të dhe u fisnikërua nga Perandori i Habsburgut dhe Mbretëresha Victoria. Përgjatë shekullit të 19-të, ata kontrolluan pasurinë më të madhe në botë, në kushtet e sotme shumë qindra miliarda. Familja, të paktën në një farë mase, ka ruajtur pasurinë e saj për më shumë se dy shekuj. Sidoqoftë, Rothschildët nuk konsideroheshin "para të vjetra" nga homologët e tyre britanikë. Në Britani, termi përgjithësisht i referohet ekskluzivisht zotërinjve të tokës, zakonisht aristokracisë dhe fisnikërisë që tradicionalisht jetojnë jashtë tokës së trashëguar nga atësia.[3] Koncepti britanik është analoge me prejardhjen e mirë dhe nuk është e pazakontë të gjesh dikë me "para të vjetra", i cili në të vërtetë është i varfër ose i paaftësuar.[4]
Në kulturën popullore[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Seriali britanikë Dowtown Abbey shpesh kundërshton ndryshimet midis parave të vjetra dhe parave të reja në Britani gjatë fillimit të shekullit të 20-të. Veçanërisht midis gazetarit Sir Richard Carlisle dhe trashëgimtarit Lady Mary Crawley, dallimi është agresioni i parvenu Sir Richard dhe noblesse oblige të Crawleys.
Ndoshta kritika më e famshme e tensionit midis parave të vjetra dhe parave të reja në letërsinë amerikane mund të gjenden në The Great Gatsby të F. Scott Fitzgerald. Personazhet në posedim të parave të vjetra të përfaqësuara nga familja "Tom Buchanan" (Tom dhe Daisy), largohen me vrasje (fjalë për fjalë); ndërsa ata me para të reja, të përfaqësuara nga vetë Gatsby, në mënyrë alternative përqafohen dhe turpërohen nga personazhet e tjerë të librit. Fitzgerald kritikon shumë njerëzit në posedim të parave të vjetra përmes narratorit të tij Nick Carraway: "Ata ishin njerëz të shkujdesur, Tom dhe Daisy - ata shkatërruan gjëra dhe krijesa dhe pastaj u tërhoqën përsëri në paratë e tyre ose pakujdesinë e tyre të madhe ose çfarëdo që ishte që i mbante ata, dhe lërini njerëzit e tjerë të pastrojnë rrëmujën që kishin bërë".
Fisnikët e Botës duket se bazohen në stereotipin e parave të vjetra, njerëz që besonin se ishin superiorë nga ata që i shihnin si klasa më të ulët dhe e shohin veten më mirë për shkak të asaj që arritën paraardhësit e tyre. Kjo, e përzier me një besim se ata janë në një farë mënyre hyjnorë, reflektohet në mënyrën se si ata quhen "Shenjtorët" (ironi, pasi ata e kanë treguar veten të jenë jashtëzakonisht mizorë; kujdesen pak për jetën njerëzore) dhe jetojnë në "Tokën e Shenjtë".
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ "Old Money" The American Heritage Dictionary of the English Language, Fourth Edition. Houghton Mifflin Company, 2004. 5 Nov. 2008. Dictionary.com http://dictionary.reference.com/browse/oldmoney
- ^ Scholz, Claudia W.; Juanita M. Firestone (2007). "Wealth". përmbledhur nga George Ritzer (red.). Blackwell Encyclopedia of Sociology. Blackwell Reference Online (në anglisht). Malden, MA: Wiley-Blackwell. ISBN 1405124334. Arkivuar nga origjinali më 23 tetor 2021. Marrë më 11 dhjetor 2019.
- ^ Ferguson, Niall (1999-11-01). The House of Rothschild: Money's Prophets: 1798-1848 (në anglisht). Vëll. 1 (bot. First). New York: Penguin Books. fq. 481‒85. ISBN 0140240845.
- ^ Haseler, Stephen (2012). The Grand Delusion: Britain After Sixty Years of Elizabeth II (në anglisht). London: I.B. Tauris. fq. 258. ISBN 9781780760735.