Pinguini i Humboltit

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë

Pinguini i Humboltit (Spheniscus humboldti) është një pinguin me madhësi mesatare. Gjendet në Amerikën e Jugut, kryesisht në Rezervën Kombëtare Pingüino de Humboldt në veri të Kilit, megjithëse diapazoni i tij gjithashtu përmban pjesën më të madhe të Perusë bregdetare. Të afërmit e tij më të afërt janë pinguinet Afrikan, pinguini i Magelanit dhe pinguini e Galápagosit. Pinguini i Humboltit dhe rryma e ujit të ftohtë që noton në të dy janë emëruar pas eksploruesit Alexander von Humboldt. Llojet janë të listuara si të prekshme nga IUCN pa plan për rimëkëmbjen e popullsisë.[1] Popullsia aktuale është e përbërë nga 32,000 pinguine te rritur dhe ky numer eshte ne renie. Eshtë një specie shtegtare.[2]

Pinguinët i Humboltit e ndertojne folenë në ishuj dhe brigje shkëmbore, duke gërmuar vrima në guano dhe ndonjëherë duke përdorur gërvishtje ose shpella. Në Amerikën e Jugut, pinguini i Humboldtit gjendet vetëm përgjatë bregut të Paqësorit, dhe vargu i pinguinit i Humboltit mbivendoset me atë të pinguinit te Magelanit në bregdetin qendror të Kilit. Ai eshtë nje endacak në Ekuador dhe Kolumbi.[3] Pinguini i Humboltit njihet se jetonte në koloni të specieve të përziera me pinguinin e Magelanit në të paktën dy vende të ndryshme në jug të Kilit.[4][5]

Pinguini i Humboltit është bërë një fokus i ekoturizmit gjatë dekadave të fundit.[6]

Etimologji[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Si pinguini i Humboltit ashtu edhe rryma e Humboltit u emëruan pas Alexander von Humboldt. Njihet në Peru si "pajaro-niño", që përkthehet në "zog-foshnje", për shkak të ecjes së tyre të valëzuar dhe krahëve pa fluturim të hapur, duke sugjeruar imazhin e një foshnje që flinte në plazh.[7]

Shpërndarja dhe habitati[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Pinguini i Humboltit është një grabitqar kryesor endemik në bregun perëndimor të Amerikës së Jugut.[8][9]

Shpërndarja e mbarështimit të pinguinëve i Humboltit shkon nga Kili jugor përgjatë rajoneve të thata bregdetare të Shkretëtirës Atacama deri në Isla Foca subtropikale në Perunë veriore. Gama e tij është e kufizuar në bregdetin dhe ishujt në det të hapur të prekur nga rryma e Humboltit, e cila siguron një furnizim të vazhdueshëm të ushqyesve dhe ushqimit, duke mbështetur kështu popullata të mëdha të shpendëve të detit.[10] Në Kili, kolonia më e rëndësishme e mbarështimit është në Isla Chañaral.[8]

Ekologjia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Dietë[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Pinguini i Humboltit ushqehet kryesisht me peshq pellazgjikë.[11] Konsumi i cefalopodëve dhe krustaceve ndryshon midis popullatave.[12] Kolonitë veriore konsumojnë kryesisht saurin Atlantik, ndërsa popullatat jugore konsumojnë kryesisht açusha, harengë araukane dhe argjend.[12] Ekzistojnë dallime sezonale në dietën e pinguinëve te Humboltit që pasqyrojnë ndryshimet në disponueshmërinë e specieve të peshkut gjatë stinëve.[12]

Riprodhimi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Pinguini i Humboldtit nderton fole në koloni të lirshme, me shumicën e çifteve që vendosin dy vezë me të njëjtën madhësi me 4 ditë distancë që kërkojnë 41 ditë inkubacion.[13][9] Orari i mbarështimit të tyre rregullohet në varësi të bollëkut të ushqimit.[14] Ata shumohen menjëherë pas prerjes, kur ushqimi është i bollshëm dhe rrezatimi diellor zvogëlohet.[14]

Pinguini i Humboltit shumohet me vezë nga marsi në dhjetor.[13][14] Gjysma e femrave te suksesshme kanë dy kthetra në vit dhe shumica ishin zogj të dyfishtë.[15][13][14] Nëse çiftet humbasin vezët e tyre gjatë sezonit të parë të mbarështimit, ata vendosin një tufë të re brenda 1-4 muajve.[13] Zhvendosjet e inkubacionit zgjasin mesatarisht 2.5 ditë, para se njëri prind të marrë përsipër dhe të lejojë tjetrin të ushqehet. Nuk ka dallime në kontributin për sigurimin nga prindërit meshkuj dhe femra.[16]

Zogjtë çelin në përgjithësi 2 ditë diference .[13] Zogjte janë gjysmë- altriciale dhe nidikole dhe ruhen nga njëri prind ndërsa nga tjetri ushqehen .[9] Zogjte ushqehen vetëm një herë në ditë.[13] Zogjtë lihen pa mbikëqyrje në vendin e folesë pas një moshe të caktuar dhe të dy prindërit ushqehen në të njëjtën kohë.[9]

Vendet e shumimit[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Vendet historike të mbarështimit të kësaj specie janë gropa në shtresa guano.[15] Folet e pinguinit i Humboltit gjithashtu mund të gjenden në shpella, zgavra, maja shkëmbinjsh, plazhe dhe shkembinj të mbuluara me bimësi.[7][13] Ata gjithashtu ndertojne folenë në disa ishuj peruan, ku toka e vërtetë mund të gjendet për gërmim.[15] Shumica e pinguinëve rriten në majat e shkëmbinjve.[13]

Migrimi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Pinguinët e Humboltit janë të ulur gjatë sezonit të mbarështimit, duke qëndruar pranë foleve të tyre dhe tregojnë besnikëri ndaj vendit të shumimit.[9][13] Ato mund të mbulojnë distanca të mëdha, veçanërisht në përgjigje të mungesës së ushqimit ose ndryshimeve në kushtet e mjedisit.[17][9] Ata janë emigrante te vërtetë midis Perusë dhe Kili.[17]

Në robëri[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Përveç ujërave të tyre në shtëpi pranë Amerikës së Jugut, pinguinët i Humboltit mund të gjenden në kopshte zoologjike në të gjithë botën, përfshirë Spanjën, Gjermaninë, Indinë, Irlandën, Japoninë, Mbretërinë e Bashkuar, Shtetet e Bashkuara dhe vende të tjera.

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ "The IUCN red list of threatened species retrieved April 2019". IUCN Red List of Threatened Species (në anglisht).
  2. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura :02
  3. ^ C. Michael Hogan (2008) Magellanic Penguin, GlobalTwitcher.com, ed. Arkivuar 7 qershor 2012 tek Wayback Machine
  4. ^ Simeone, Alejandro; Schlatter, Roberto P. (1998). "Threats to a Mixed-Species Colony of Spheniscus Penguins in Southern Chile". Colonial Waterbirds (në anglisht). 21 (3): 418. doi:10.2307/1521654. JSTOR 1521654.
  5. ^ Hiriart-Bertrand, L.; Simeone, A.; Reyes-Arriagada, R.; Riquelme, V.; Pütz, K.; Lüthi, B. (2010). "Description of a mixed-species colony of Humboldt (Spheniscus humboldti) and Magallanic Penguin (S. magellanicus) at Metalqui Island, Chiloé, southern Chile". Boletín Chileno de Ornitología (në anglisht). 16 (1): 42–47.
  6. ^ Ellenberg, Ursula; Mattern, Thomas; Seddon, Philip J.; Jorquera, Guillermo Luna (2006-11-01). "Physiological and reproductive consequences of human disturbance in Humboldt penguins: The need for species-specific visitor management". Biological Conservation (në anglisht). 133 (1): 95–106. doi:10.1016/j.biocon.2006.05.019. ISSN 0006-3207.
  7. ^ a b Coker, Robert E. (1919). "Habits and economic relations of the guano birds of Peru" (PDF). Proceedings of the United States National Museum (në anglisht). 56 (2298): 449–511. doi:10.5479/si.00963801.56-2298.449. ISSN 0096-3801.[lidhje e vdekur]
  8. ^ a b Mattern, Thomas; Ellenberg, Ursula; Luna-Jorquera, Guillermo; Davis, Lloyd (2004-09-01). "Humboldt Penguin Census on Isla Chañaral, Chile: Recent Increase or Past Underestimate of Penguin Numbers?". Waterbirds (në anglisht). 27 (3): 268–276. doi:10.1675/1524-4695(2004)027[0368:HPCOIC]2.0.CO;2.
  9. ^ a b c d e f Culik, B.; Hennicke, J.; Martin, T. (2000-08-01). "Humboldt penguins outmanoeuvring El Nino". Journal of Experimental Biology (në anglisht). 203 (15): 2311–2322. ISSN 0022-0949. PMID 10887069.
  10. ^ Hays, Coppelia (1986-01-01). "Effects of the 1982–1983 El Nino on Humboldt penguin colonies in Peru". Biological Conservation (në anglisht). 36 (2): 169–180. doi:10.1016/0006-3207(86)90005-4. ISSN 0006-3207.
  11. ^ Wilson, Rory P.; Wilson, Marie-Pierre; Duffy, David Cameron; M, Braulio Araya; Klages, Norbert (1989-01-01). "Diving behaviour and prey of the Humboldt Penguin (Spheniscus humboldti)". Journal für Ornithologie (në anglisht). 130 (1): 75–79. doi:10.1007/BF01647164. ISSN 1439-0361.
  12. ^ a b c Herling, C.; Culik, B. M.; Hennicke, J. C. (maj 2005). "Diet of the Humboldt penguin (Spheniscus humboldti) in northern and southern Chile". Marine Biology (në anglisht). 147 (1): 13–25. doi:10.1007/s00227-004-1547-8. ISSN 0025-3162.
  13. ^ a b c d e f g h i Paredes, Rosana; Zavalaga, Carlos.B (gusht 2001). "Nesting sites and nest types as important factors for the conservation of Humboldt penguins (Sphensicus humboldti)". Biological Conservation (në anglisht). 100 (2): 199–205. doi:10.1016/s0006-3207(01)00023-4. ISSN 0006-3207.
  14. ^ a b c d Paredes, Rosana; Zavalaga, Carlos B.; Boness, Daryl J. (2002-01-01). du Plessis, M. (red.). "Patterns of Egg Laying and Breeding Success in Humboldt Penguins (Spheniscus Humboldti) at Punta San Juan, Peru". The Auk (në anglisht). 119 (1): 244–250. doi:10.1093/auk/119.1.244. ISSN 1938-4254.
  15. ^ a b c Murphy, Robert Cushman; Jaques, Francis Lee (1936). Oceanic birds of South America : a study of species of the related coasts and seas, including the American quadrant of Antarctica, based upon the Brewster-Sanford collection in the American Museum of Natural History / (në anglisht). Vëll. v.1 (1936). New York: Macmillan Co.
  16. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura :16
  17. ^ a b UNEP (United Nations Environment Programme). (2003).

 

Linqe te jashtme[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Pinguini_i_Humboltit&oldid=2534663"