Kërceni tek përmbajtja

Provimi perandorak

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë

Provimi perandorak ishte një sistem provimi i shërbimit civil në Kinën Perandorake, i administruar me qëllim të përzgjedhjes së kandidatëve për burokracinë shtetërore . Koncepti i zgjedhjes së burokratëve me meritë dhe jo nga lindja filloi herët në historinë kineze, por përdorimi i provimeve me shkrim si një mjet përzgjedhjeje filloi seriozisht gjatë dinastisë Sui [1] (581–618), më pas në dinastinë Tang (618– 907). Sistemi u bë dominues gjatë dinastisë Song (960–1279) dhe zgjati për gati një mijëvjeçar deri në shfuqizimin e tij gjatë reformave të fundit të dinastisë Qing në 1905. Sponsorët kryesorë për heqjen ishin Yuan Shikai, Yin Chang dhe Zhang Zhidong . Aspektet e ekzaminimit perandorak ekzistojnë ende për hyrjen në shërbimin civil si të Kinës ashtu edhe të Tajvanit .

Provimet shërbenin për të siguruar një njohuri të përbashkët të shkrimit, klasikëve kinezë dhe stilit letrar midis zyrtarëve shtetërorë. Kjo kulturë e përbashkët ndihmoi në bashkimin e perandorisë dhe ideali i arritjes me meritë i dha legjitimitet sundimit perandorak. Sistemi i provimit luajti një rol të rëndësishëm në zbutjen e fuqisë së aristokracisë trashëgimore dhe autoritetit ushtarak, si dhe në ngritjen e një klase fisnike të dijetarëve-burokratëve .

Duke filluar me dinastinë Song, sistemi perandorak i provimeve u bë një sistem më formal dhe u zhvillua në një shkallë afërsisht me tre nivele nga provimet lokale në provinciale në gjykatë. Gjatë dinastisë Ming (1368–1644), autoritetet e kufizuan përmbajtjen kryesisht në tekste mbi ortodoksinë neo-konfuciane ; shkalla më e lartë, xhinshi u bë thelbësor për postet më të larta. Nga ana tjetër, mbajtësit e diplomës bazë, shengyuan u bë jashtëzakonisht i mbifurnizuar, duke rezultuar në mbajtës që nuk mund të shpresonin për poste. Gjatë shekullit të 19-të, të pasurit mund të hynin në sistem duke edukuar djemtë e tyre ose duke blerë një zyrë. Në fund të shekullit të 19-të, disa kritikë brenda Kinës Qing fajësuan sistemin e provimit për mbytjen e njohurive shkencore dhe teknike dhe kërkuan disa reforma. Në atë kohë, Kina kishte rreth një licencë civile për 1000 njerëz. Për shkak të kërkesave të rrepta, kishte vetëm 1% kalueshmëri midis dy ose tre milionë aplikantëve vjetorë që merrnin provimet. [2]

Sistemi kinez i provimeve ka pasur një ndikim të thellë në zhvillimin e funksioneve moderne administrative të shërbimit civil në vende të tjera. [3] Këto përfshijnë struktura analoge që kanë ekzistuar në Japoni, [4] Kore, Mbretërinë Ryukyu dhe Vietnam. Përveç Azisë, raportet e misionarëve dhe diplomatëve evropianë prezantuan sistemin kinez të provimeve në botën perëndimore dhe inkurajuan Francën, Gjermaninë dhe Kompaninë Britanike të Indisë Lindore (EIC) të përdorin metoda të ngjashme për të zgjedhur punonjësit e mundshëm. Duke parë suksesin e saj fillestar brenda EIC, qeveria britanike miratoi një sistem të ngjashëm testimi për shqyrtimin e nëpunësve civilë në të gjithë bordin në të gjithë Mbretërinë e Bashkuar në 1855. Shtetet e Bashkuara do të krijonin gjithashtu programe të tilla për disa punë qeveritare pas vitit 1883.

  • de Bary, William Theodore, red. (1960), Sources of Chinese Tradition: Volume I, New York: Columbia University Press, ISBN 978-0-231-10939-0 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Bol, Peter K. (2008), Neo-Confucianism in History {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Chaffee, John W. (1991), The Marriage of Sung Imperial Clanswomen {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Chaffee, John (1995), The Thorny Gates of Learning in Sung [Song] China, State University of New York Press {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Chaffee, John W. (2015), Sung Education: Schools, Academies, and Examinations {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Chaffee, John W. (2018), The Muslim Merchants of Premodern China {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Christie, Anthony (1968), Chinese Mythology, Feltham: Hamlyn Publishing, ISBN 0600006379 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Ch'ü, T'ung-tsu (1967) [1957], "Chinese Class Structure and its Ideology", përmbledhur nga Fairbank, John K. (red.), Chinese Thoughts & Institutions, Chicago and London: University of Chicago Press {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Chu, Ming-kin (2020), The Politics of Higher Education {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Crossley, Pamela Kyle (1997), The Manchus, Cambridge, Mass.: Blackwell, ISBN 1557865604 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Denecke, Wiebke (2017), Shared Literary Heritage in the East Asian Sinographic Sphere {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Ebrey, Patricia Buckley (2010), The Cambridge Illustrated History of China (bot. 2nd), Cambridge: Cambridge University Press {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Elman, Benjamin (2002), A Cultural History of Civil Examinations in Late Imperial China, University of California Press, ISBN 0-520-21509-5 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • —— (2009), "Civil Service Examinations (Keju)" (PDF), Berkshire Encyclopedia of China, Great Barrington, MA: Berkshire, fq. 405–410 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Fairbank, John King (1992), China: A New History, Cambridge, Massachusetts: Belknap Press/Harvard University Press, ISBN 0-674-11670-4 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Franke, Wolfgang (1960), The Reform and Abolition of the Traditional Chinese Examination System, Harvard Univ Asia Center, ISBN 978-0-674-75250-4 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Graff, David A. (2002), Medieval Chinese Warfare, 300-900, Warfare and History, London: Routledge, ISBN 0415239559 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Gregory, Peter N. (1993), Religion and Society in T'ang and Sung China {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Hartman, Charles (2015), Sung government and politics {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Hinton, David (2008), Classical Chinese Poetry: An Anthology, New York: Farrar, Straus, and Giroux, ISBN 9780374105365 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Ho, Ping-Ti (1962), The Ladder of Success in Imperial China Aspects of Social Mobility, 1368–1911, New York: Columbia University Press {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Hucker, Charles (1987), A Dictionary of Official Titles in Imperial China {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Huddleston, Mark W. (1996), The Higher Civil Service in the United States {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Ko, Kwang Hyun (2017), "A Brief History of Imperial Examination and Its Influences", Society, 54 (3): 272–278, doi:10.1007/s12115-017-0134-9, S2CID 149230149 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Kracke, E. A. (1947), "Family vs. Merit in Chinese Civil Service Examinations under the Empire.", Harvard Journal of Asiatic Studies, 10 (2): 103–123, doi:10.2307/2718257, JSTOR 2718257 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Kracke, E. A. Jr. (1967) [1957], "Region, Family, and Individual in the Chinese Examination System", përmbledhur nga Fairbank, John K. (red.), Chinese Thoughts & Institutions, Chicago: University of Chicago Press {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Kuhn, Dieter (2009), The Age of Confucian Rule {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Lagerwey, John (2019), Paradigm Shifts in Early and Modern Chinese Religion {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Lee, Thomas H.C. (1985), Government Education and Examinations in Sung [Song] China, Hong Kong: Chinese University Press {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Li, Yu (2020), The Chinese Writing System in Asia {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Liu, Haifeng (2007), Influence of China's imperial examinations on Japan, Korea and Vietnam {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Lorge, Peter (2015), The Reunification of China: Peace through War under the Song Dynasty, Cambridge University Press {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Man-Cheong, Iona (2004), The Class of 1761: Examinations, the State and Elites in Eighteenth-Century China, Stanford: Stanford University Press {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Miyazaki, Ichisada (1976), China's Examination Hell: The Civil Service Examinations of Imperial China, përkthyer nga Conrad Schirokauer, Weatherhill; reprint: Yale University Press, 1981, ISBN 9780300026399 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Murck, Alfreda (2000), Poetry and Painting in Song China: The Subtle Art of Dissent, Cambridge, Massachusetts and London: Harvard University Asia Center for the Harvard-Yenching Institute, ISBN 0-674-00782-4 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Paludan, Ann (1998), Chronicle of the Chinese Emperors: The Reign-by-Reign Record of the Rulers of Imperial China, New York: Thames and Hudson, ISBN 0-500-05090-2 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Rossabi, Morris (1988), Khubilai Khan: His Life and Times, Berkeley: University of California Press, ISBN 0-520-05913-1 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Smith, Paul Jakov (2015), A Crisis in the Literati State {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Tackett, Nicholas (2014), The Destruction of the Medieval Chinese Aristocracy {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Teng, Ssu-yu (1942–1943), "Chinese Influence on the Western Examination System", Harvard Journal of Asiatic Studies, 7: 267–312, doi:10.2307/2717830, JSTOR 2717830 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Wang, Rui (2013), The Chinese Imperial Examination System : An Annotated Bibliography, Lanham: Scarecrow Press, ISBN 9780810887022 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Wu, K. C. (1982), The Chinese Heritage, New York: Crown Publishers, ISBN 0-517-54475X {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Yao, Xinzhong (2003), The Encyclopedia of Confucianism {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Yang, C. K. (1967) [1961], Religion in Chinese Society : A Study of Contemporary Social Functions of Religion and Some of Their Historical Factors, Berkeley and Los Angeles: University of California Press {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Yu, Pauline (2002), "Chinese Poetry and Its Institutions", përmbledhur nga Fong, Grace S. (red.), Hsiang Lectures on Chinese Poetry, Volume 2, Montreal: Center for East Asian Research, McGill University {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Yu, Jianfu (2009), "The influence and enlightenment of Confucian cultural education on modern European civilization", Front. Educ. China, 4 (1): 10–26, doi:10.1007/s11516-009-0002-5, S2CID 143586407 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Zi, Etienne (1896), Pratique Des Examens Militaires En Chine, Shanghai: Variétés Sinologiques {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!). University of Oregon Libraries (not searchable) Arkivuar 15 prill 2014 tek Wayback Machine, American Libraries Internet Archive Google Books (Searchable).
  1. ^ Chu 2020.
  2. ^ Elman 2009.
  3. ^ Creel, Herrlee G. (1974). "Shen Pu-Hai: A Secular Philosopher of Administration". Journal of Chinese Philosophy. 1 (2): 119–136. doi:10.1111/j.1540-6253.1974.tb00644.x. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ Wang, Rui (2013). The Chinese Imperial Examination System: An Annotated Bibliography. Lanham, MD: Rowman & Littlefield. fq. 18. ISBN 978-0-810-88702-2. Marrë më 5 janar 2022. Japan was the first country to adopt the Chinese [examination] system, and the Japanese system lasted about 200 years, from the seventh to the eighth centuries. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)