Rafael de Nogales

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Rafael de Nogales Mendéz në uniformën e ushtisë osmane në Luftën e Parë Botërore

Rafael Inchauspe Méndez, u njohur si Rafael de Nogales Méndez (lindi më 14 tetor 1879 në San Cristóbal, Táchira – vdiq më 10 korrik 1937 në Qytetin e Panamasë) ishte një ushtar, aventurier dhe shkrimtarë venezuelas i cili shërbeu Perandorisë Osmane gjatë Luftës së Madhe (1914–18). Ai udhëtoi shumë dhe luftoi në shumë nga luftërat e kohës së tij.

Edukimi dhe konfliktet e para[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kur ishte i ri, babai i tij e dërgoi për të studiuar në Evropë dhe ai ndoqi universitetet në Gjermani, Belgjikë dhe Spanjë dhe fliste rrjedhshëm disa gjuhë. Megjithë arsimimin e tij, Nogales ndihej më i tërhequr nga profesioni ushtarak dhe filloi të udhëtonte atje ku e çoi lajmi i luftës. Ai mori pjesë në disa konflikte në pjesën e fundit të shekullit të 19-të dhe në fillim të shekullit të 20-të: ai luftoi për spanjollët kundër amerikanëve në Luftën Spanjolle-Amerikane. Në vitin 1902, me mbështetjen e presidentit Zelaya të Nikaraguas, Nogales mori pjesë në një përpjekje të dështuar për të rrëzuar diktatorin venezuelian Cipriano Castro duke përfshirë një ekspeditë në bordin e La Libertad. Forcat zbarkuan në gadishullin La Guajira, por u mundën nga gjenerali Antonio Davila në Carazua si pjesë e Revolucionit Çlirimtar të Venezuelës. Në vitin 1904 mori pjesë në Luftën Ruso-Japoneze si agjent i dyfishtë. Për më tepër, ai kaloi kohë në Alaskë gjatë kohës së nxitimit të arit atje. Në Kaliforni ai luftoi me forcat e revolucionarit meksikan Ricardo Flores Magón dhe gjithashtu punoi si kauboj në Arizona. Ai u kthye në Venezuelë në vitin 1908, pas grushtit të shtetit ushtarak të Juan Vicente Gómez që rrëzoi armikun e tij Cipriano Castro. Nogales u emërua nga gjenerali Gómez si president i shtetit Apure, megjithatë, ai shkoi në mërgim pasi u bë armik i presidentit të ri.

Lufta e Parë Botërore[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kur filloi Lufta e Parë Botërore, pas përpjekjeve të pasuksesshme për t'u bashkuar me një sërë ushtrish të tjera evropiane, ai u regjistrua në ushtrinë osmane dhe u caktua në Frontin e Kaukazit, ku arriti gradën e majorit. Ai udhëhoqi trupat e xhandarmërisë osmane në betejë kundër kryengritësve armenë gjatë Rrethimit të Vanit, por kërkoi të lirohej për shkak të atyre që ai besonte se ishin "masakra të pajustifikuara të të krishterëve".[1] Ai besonte se masakrat ishin kryer nga Khalil Beu, komandanti dhe shefi i ushtrisë së ekspeditës me të cilin doli vullnetarisht të shërbente.[1] Më vonë ai shkroi një libër që përshkruan përvojat e tij me Ushtrinë Osmane në Luftën e Parë Botërore.

Nogales Méndez raportoi se autoritetet civile e panë të preferueshme vrasjen gjatë natës me ndihmën e kurdëve vendas.[2] Kur vizitoi Aghtamar, një ishull në liqenin Van ku ndodhet Katedralja armene e Kryqit të Shenjtë, ai vëreu se zbuloi kufomat e shumë priftërinjve.[3]

Nogales Méndez vizitoi Dijarbakërin më 26 qershor 1915 dhe foli me Mehmed Reshid, i cili ishte guvernatori i provincës.[4] Gjatë kohës së tij në Dijarbakër, ai ishte dëshmitar i masakrave të popullsisë së krishterë vendase të provincës.[5][6] Sipas bisedës së tij me Reshidin, urdhrat për masakrim ishin dërguar nga ministri i Brendshëm Talat Pasha.[6] Nogales Méndez rrëfen në kujtimet e tij se Reshidi i përmendi se ai mori një telegram direkt nga Talat Pasha që e urdhëronte të "Djeg-Shkatërroj-Vrit".[6][7]

Pasi u transferua nga Kaukazi, ai pa veprime në Frontin e Sinait dhe Palestinës. Ai luftoi në linjat turke gjatë gjithë luftës dhe u nderua me Kryqin e Hekurt nga Kaiser Wilhelm II.

Në një rast gjatë fushatës së Sinait dhe Palestinës, ai u përball ballë për ballë me kolonelin T. E. Lawrence në kufi. Ai dhe Lawrence shikuan njëri-tjetrin, pastaj pa folur ai dhe Lawrence u ndanë pa asgjë për të thënë.

Vitet e pasluftës dhe vdekja[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Pas përfundimit të luftës, ai punoi me revolucionarin nikaraguan Augusto César Sandino. Në Londër, Nogales shkroi disa libra për aventurat e tij nëpër botë.

Në vitin 1936, pas vdekjes së Gómez, Nogales Méndez u kthye në Venezuelë, por nuk i ngjallte besim ndërmjetësve të rinj të pushtetit për shkak të njohurive të tij për shumë sekrete dhe u dërgua si komisioner në Panama për të studiuar ushtrinë e atij vendi.

Nogales Méndez vdiq në Qytetin e Panamasë në vitin 1937, në moshën 59-vjeçare, ndoshta si pasojë e një infeksioni pas operacionit.

Librat[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Nogales Méndez shkroi shumë libra rreth eksperiencës së tij të jetës.

  • Cuatro años bajo la Media Luna (1925), titulli në shqip: Katër Vjet nën Gjysmëhënë, për përvojat e tij si oficer i Perandorisë Osmane. Libri përfshin detaje rreth mizorive të kryera kundër popullit armen nga zyrtarët turq.
  • El saqueo de Nicaragua (1928), titulli në shqip: Plaçkitja e Nikaraguas (1928)
  • Memorias de un Soldado de Fortuna (1932), titulli në shqip: Kujtimet e një Ushtarit të Fatit (1932)
  • Silk Hat and Spurs (1934, origjinal në anglisht), me një prolog nga Field Marshall Edmund Allenby, i cili e përshkruan atë si "një armik trim dhe tani një mik i besueshëm".[8]

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ a b Mann, Michael (2005). The Dark Side of Democracy: Explaining Ethnic Cleansing (në anglisht). Cambridge University Press. fq. 154. ISBN 978-0-52183130-7. I was thoroughly disgusted and disheartened by the numerous and utterly unjustified massacres of the Christians, committed, if not at the direct instance, at least through the complaisance of the Commander-in-Chief of our Expeditionary Army, Khalil Bey.
  2. ^ Lee, Rafael de Nogales; translated from the Spanish by Muna (2003). Four years beneath the crescent (në anglisht). London: Sterndale Classics. ISBN 1903656192.{{cite book}}: Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja)
  3. ^ Herrera, Hayden (2003). Arshile Gorky: his life and work (në anglisht) (bot. 1st). New Yorh: Farrar, Straus and Giroux. fq. 63–4. ISBN 0374529728.
  4. ^ Anderson, Perry (2011). The new old world (në anglisht) (bot. pbk.). London: Verso. fq. 459. ISBN 978-1-84467-721-4. Resit Bey, the butcher of Diyarbakir
  5. ^ Akçam, Taner (2007). A shameful act: the Armenian genocide and the question of Turkish responsibility (në anglisht) (bot. 1st Holt pbk.). New York, NY: Metropolitan Books/Holt. fq. 165. ISBN 978-0805086652. - Profile at Google Books
  6. ^ a b c Gaunt, David (2006). Massacres, resistance, protectors: muslim-christian relations in Eastern Anatolia during world war I (në anglisht) (bot. 1st Gorgias Press). Piscataway, NJ: Gorgias. fq. 157. ISBN 1593333013.[lidhje e vdekur]
  7. ^ Üngör, Ugur Ümit (mars 2012). The making of modern Turkey: nation and state in Eastern Anatolia, 1913–1950 (në anglisht). Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-965522-9.
  8. ^ WAR ECHOES. Venezuelan's Turkish Reminiscences: Present Customs Minister Aided, The Telegraph, Brisbane, 12 janar 1934, p. 3

Bibliografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  • De Nogales, Rafael. Four Years Beneath The Crescent. London: Charles Scribner's Sons, 1926. Most recently republished as: Four Years Under the Crescent (Sterndale Classics (Gomidas Institute)) ISBN 1-903656-19-2
  • De Nogales, Rafael. Memoirs of a soldier of Fortune. New York: Garden City Publishing Company, Inc., 1932. Recently republished in paperback.
  • McQuaid, Kim, The Real and Assumed Personalities of Famous Men: Rafael De Nogales, T.E. Lawrence. and the Birth of the Modern Era, 1914–1937, London. Gomidas Institute, 2010, ISBN 978-1-903656-97-6

Lidhjet e jashtme[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]