Shteti unitar
Një shtet unitar është një shtet i qeverisur si një entitet i vetëm në të cilin qeveria qendrore është autoriteti suprem. Qeveria qendrore mund të krijojë (ose shfuqizojë) ndarje administrative (njësi nënkombëtare).[1] Njësi të tilla ushtrojnë vetëm kompetencat që qeveria qendrore zgjedh të delegojë. Edhe pse fuqia politike mund t'i delegohet nëpërmjet devolucionit qeverive rajonale ose lokale me statut, qeveria qendrore mund të shfuqizojë aktet e qeverive të transferuara ose të kufizojë (ose zgjerojë) kompetencat e tyre.
Shtetet unitare janë në kontrast me federatat, të njohura gjithashtu si shtete federale. Një shumicë e madhe e shteteve sovrane të botës (166 nga 193 shtetet anëtare të OKB-së) kanë një sistem unitar qeverisjeje.[2]
Devolucioni krahasuar me federalizmin[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Një sistem unitar qeverisjeje mund të konsiderohet e kundërta e federalizmit. Në federata, qeveritë provinciale/rajonale ndajnë pushtetin me qeverinë qendrore si aktorë të barabartë nëpërmjet një kushtetute të shkruar, për të cilën kërkohet pëlqimi i të dyjave për të bërë ndryshime. Kjo do të thotë se njësitë nënkombëtare kanë të drejtë ekzistence dhe kompetenca që nuk mund të ndryshohen në mënyrë të njëanshme nga qeveria qendrore.[3]
Megjithatë, ka ngjashmëri midis federalizmit dhe devolucionit. Devolucioni brenda një shteti unitar, si federalizmi, mund të jetë simetrik, me të gjitha njësitë nënkombëtare që kanë të njëjtat kompetenca dhe status, ose asimetrike, me njësi nën-kombëtare që ndryshojnë në fuqitë dhe statusin e tyre. Shumë shtete unitare nuk kanë zona që zotërojnë një shkallë autonomie.[4] Në vende të tilla, rajonet nënkombëtare nuk mund të vendosin vetë ligjet e tyre. Shembuj janë Rumania, Irlanda dhe Norvegjia. Svalbard ka edhe më pak autonomi se kontinenti. Ai kontrollohet drejtpërdrejt nga qeveria dhe nuk ka asnjë rregull lokal.
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ "What is a Unitary State?". WorldAtlas (në anglisht). gusht 2017. Marrë më 2019-02-22.
- ^ "Democracy". www.un.org (në anglisht). 2015-11-20. Arkivuar nga origjinali më 2021-02-13. Marrë më 2019-02-22.
- ^ Ghai, Yash; Regan, Anthony J. (shtator 2006). "Unitary state, devolution, autonomy, secession: State building and nation building in Bougainville, Papua New Guinea". The Round Table (në anglisht). 95 (386): 589–608. doi:10.1080/00358530600931178. ISSN 0035-8533. S2CID 153980559.
- ^ "unitary system | government". Encyclopedia Britannica (në anglisht). Marrë më 2017-08-11.