Kumanova: Dallime mes rishikimesh

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
→‎Demografia: Gjithë teksti është në artikullin Demografia e Kumanovës
v r2.7.2) (roboti shtoj: el:Κουμάνοβο
Rreshti 72: Rreshti 72:
[[da:Kumanovo]]
[[da:Kumanovo]]
[[de:Kumanovo]]
[[de:Kumanovo]]
[[el:Κουμάνοβο]]
[[en:Kumanovo]]
[[en:Kumanovo]]
[[es:Kumanovo]]
[[es:Kumanovo]]

Versioni i datës 16 qershor 2012 22:15

Stampa:KUTIAKumanova

Kumanova shtrihet në pjesën veriore të Maqedonisë, rrëzë Malit të Zi të Shkupit, mes kufirit me Serbinë në veri dhe Kosovën në veri-perëndim.

Në pjesën perëndimore të qytetit, rrëzë maleve të Karadakut shtrihet një numër i madh i fshatrave të banuara kryesisht me popullsi shqiptare. Malet e larta përreth dhe fusha e gjërë pjellore i japin një pamje të bukur dhe tërheqëse këtij rajoni.

Kumanova ka pozitë gjeostrategjike shumë të rëndësishme, ku kryqëzohen rrugët automobilistike që lidhin Selanikun me Beogradin, pastaj Shkupin me Qustendillin, si dhe hekurudha që lidh Athinën me Vjenën.

Kumanova lidhet edhe me disa rrugë regjionale si Kumanovë–Shkup (Udha e Shkupit), Kumanovë-Preshevë (Udha e Preshevës), si dhe Kumanovë-Gjilan (Udha e Gjilanit).

Historia


Etimologjia e toponimit Kumanovë ka për bazë një emër mesjetar kalendarik Kuman, ku sipas disa të dhënave, ky emër qyteti rrjedh nga fisi Kuman, që nga fundi i shek. XI (1094), prej viseve të Azisë të kenë ardhur dhe një kohë të kenë qëndruar në territorin e sotëm të Kumanovës. Të dhënat e para për vendbanimin Kumanovë përmenden në vitin 1519 nga shënimet e udhëpërshkruesve që gjenden në arkivat e Turqisë, edhe atë me 52 familje me rreth 300 banorë.Në shënimet dhe dokumentet historike, Kumanova përmendet në shek. XVII nga udhëpërshkruesi (kronisti) i famshëm turk Evlia Çelebija. Sipas tij Kumanova në vitin 1660 shtrihej në territorin e Sanxhakut të Shkupit që ka pasur më se 600 shtëpi, në mesin e të cilëve kishte xhami, teqe, medrese, hane, hamame dhe disa dyqane.

Ballkanologu dhe kronisti freng Ami Boúe, i cili e vizitoi Kumanovën në gjysmën e parë të shek. XIX, gjegjësisht me 1836, thekson se Kumanova ka pasur 3000 banorë, kurse në të dhënat e konsullit austriak J. G. Han të vitit 1835, pohon se ky vend ka pasur 650 shtëpi. Prej fiseve më të vjetra turke në Kumanovë supozohet të ketë qenë fisi Oxhak, i cili ka pasur më tepër shtëpi dhe anëtarë se fiset e tjera, por më vonë mbeti me një shtëpi dhe ajo u shpërngul në Turqi.

Janë paraqitur edhe fise tjera familjare si Kotlelerët, Tatarët, që kanë pasur një lagjeje të veçantë në këtë qytet, por gjatë luftërave austro - turke kanë migruar në Turqi. Prej fiseve shqiptare ishin të pranishëm Gono, Malokët dhe si ëmër familjar përmendeshin Spahilerë, kurse sot janë të pranishëm fiset: Berishë, Gash, Krasniq, Thaç, Sopë, Shalë etj., ku përkatësia fisnore është harruar dhe nuk përmendet fare te të gjitha shtresat e popullsisë së kësaj treve. Në të kaluarën e largët historike Kumanova ishte një zonë që i takonte krahinës së Dardanisë dhe e banuar nga fisi ilir-Dardanët, tezë që e vërteton edhe Vasileviqi.

Gjeografia


Rajoni i Kumanovës përbëhet prej dy tërësive të mëdha gjeomorfologjike: zona malore (Karadaku) dhe fushëgropa. Zona malore e cila shtrihet në perëndim të këtij rajoni, është e pasur me kullota dhe me lloje të ndryshme të drunjve, si ah, bung, qarr, thanë, shkozë.

Pra, këtë zonë malore e karakterizon një mori malesh, me lartësi mbidetare mbi 1000 metra. Për shkak të relievit kodrinor–malor, klima është kontinentale, që karakterizohet me dimër dhe acar të ftohtë, me të rreshura të mëdha të borës, dhe me verëra të nxehta e të thata. Erërat gjatë tërë vitit fryejnë nga veriu me shpejtësi mesatare prej 3,5 m ⁄ sek.

Sa i përket veçorive hidrologjike këtë rajon e karakterizojnë një numër i madh i ujërave nëntokësor dhe sipërfaqësor. Ujërat nëntokësor paraqiten në vende të ndryshme të këtij rajoni, ku niveli i ujit nuk është i njejtë, si p.sh. në fshatrat Opajë dhe Llopat ujërat paraqiten në thellësi të vogël, prej 2-5 metra, kurse në fshatrat tjerë niveli i ujit shtrihet prej 5-25 metra. Ujërat tokësor (lumenjtë) janë në numër të madh dhe të pasur me ujë, ka edhe përrenj të cilët gjatë të reshurave të mëdha mund të jenë të rrezikshëm.

Demografia


Kultura

Në zonën e Kumanovës ka disa monumente të rëndësishme, duke përfshirë edhe Kishën e Shën Gjergjit në fshatin Staro Nagorichane, manastiri i Karpino, e ngjitje e Shenjtë Nënë në fshatin e Matejcë, Kisha e Shën Petka në fshatin e Mlado Nagorichane , Kisha e Shenjtë Trinity, e ndërtuar në 1902, dhe e Eski Xhamia, e ndërtuar në 1751.

Më i vjetër dhe më të mëdha të kishës në qytet është Kisha e Shën Nikolas. Ka ikona nga shekulli i XIII në kishë. Kisha përfaqëson një masterwork e Andreja Damjanov, një arkitekt i rëndësishëm maqedonase ringjallje.

Kumanova ka disa monumente që datojnë që nga periudha e prehistorike. Më e rëndësishme janë: Gradishte, një vend arkeologjik e interesit që ndodhet pranë fshatit Pelince dhe daton nga bronxi Mosha. Afer fshatit Mlado Nagorichane është një tjetër faqe interesante takim nga periudha e Neolith. Afer fshatit Llopat është Drezga vend që paraqet një varrezë romake.

Megjithatë, një nga faqet më të rëndësishme që ndodhen në afërsi të Kumanovës është 4000 vjeçar megalithic e Kokino observatori astronomik, që ndodhet 30 km në verilindje të Kumanovës dhe të zbuluar në vitin 2001. Ajo zë vendin e katërt në listën e vjetër observatorë nga NASA.

Më i vjetër i folklorit të mblidhen në Republikën e Maqedonisë, KUD "Pance Pesev" është vendosur në Kumanovë. Këtë vit është mbledhur festojnë 80 vjet të ekzistencës. Ajo ka përfaqësuar Kumanova Maqedonia dhe në shumë festivale folklorike ndërkombëtare në Serbi, Mal i Zi, Bullgaria, Turqia, Kroacia, Rumania, Hungaria, Polonia, Franca, etj Presidenti është z. Miroslav Krstevski.

Kumanova ka një bibliotekë, qendra kulturore, kombëtare muze dhe teatër. Disa pikturë kolonitë dhe ekspozita të zhvillohet çdo vit në Kumanovë apo në fshatrat e afërta. Kumanovë është dallohen nga xhaz festivalit të saj të cilat karakteristika grupe nga e gjithë bota. Në vitin 2002 maqedonase bende Foltin dhe Dragan Dautovski kuartetin, si dhe grupe nga Kroacia, Hungaria, Hollanda, Sllovenia, Serbia dhe Mali i Zi ka marrë pjesë në festival në vitin 2005 dhe grupet nga sa më shumë të marrë pjesë Norvegjia dhe Hollanda.

Çdo vit ka në Kumanovë "Ditët e komedise" festival ky, i sponsorizuar nga ministria maqedonase e kulturës, duke shfaqur disa nga comedies maqedonase teatrove dhe gjithashtu nga Serbia dhe Bullgaria fqinje.

Kumanovë komunë ishte organizimi i manifestimit "Qyteti i kulturës 2006".

Egziston edhe nje televizion me i suksesshem ne qytetin e Kumanoves, pra behet fjale per Televizioni Festa Televizioni i pavarur "F E S T A" Kumanove funksionon qe nga 21.03.1996. Gjate kesaj periudhe me mjaft sukses ka kryer misionin e vet informativ duke sherbyer si nje rreze drite ne koherat me te veshtira kur ishte e ngulfatur fjala shqipe neper media ne trojet shqiptare. Fale depertimit te sinjalit televiziv jashta rajonit te Kumanoves dhe Likoves , si ne Luginen e Presheves dhe pjese te Kosoves, vite me radhe me kohe dhe objektivisht ka informuar popullaten e ketyre trojeve. Ekipi televiziv i "TV F e s t a" mjaft vigjilent ka qene sidomos ne kohen e lufterave ne Kosove, Luginen e Presheves dhe ne Maqedoni.

Lidhje të jashtme