Koreja e Jugut: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Moeng (diskuto | kontribute) v update |
Addbot (diskuto | kontribute) v Bot: Migrating 190 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q884 (translate me) |
||
| Rreshti 110: | Rreshti 110: | ||
{{Link FA|vi}} |
{{Link FA|vi}} |
||
[[ace:Korèa Seulatan]] |
|||
[[af:Suid-Korea]] |
|||
[[als:Südkorea]] |
|||
[[am:ደቡብ ኮርያ]] |
|||
[[an:Coreya d'o Sud]] |
|||
[[ang:Sūþcorēa]] |
|||
[[ar:كوريا الجنوبية]] |
|||
[[arz:كوريا الجنوبيه]] |
|||
[[as:দক্ষিণ কোৰিয়া]] |
|||
[[ast:Corea del Sur]] |
|||
[[az:Cənubi Koreya]] |
|||
[[ba:Көньяҡ Корея]] |
|||
[[bar:Südkorea]] |
|||
[[bat-smg:Pėitū Kuoriejė]] |
|||
[[bcl:Sur nin Korea]] |
|||
[[be:Паўднёвая Карэя]] |
|||
[[be-x-old:Рэспубліка Карэя]] |
|||
[[bg:Южна Корея]] |
|||
[[bn:দক্ষিণ কোরিয়া]] |
|||
[[bo:ལྷོ་ཀོ་རི་ཡ།]] |
|||
[[bpy:খা কোরিয়া]] |
|||
[[br:Republik Korea]] |
|||
[[bs:Južna Koreja]] |
|||
[[bug:Korea Selatan]] |
|||
[[bxr:Урда Солонгос]] |
|||
[[ca:Corea del Sud]] |
|||
[[cdo:Hàng-guók]] |
|||
[[ceb:Habagatang Korea]] |
|||
[[chr:ᎤᎦᎾᏭ ᎢᏗᎵ ᎪᎴᎠ]] |
|||
[[ckb:کۆریای باشوور]] |
|||
[[crh:Cenübiy Koreya]] |
|||
[[cs:Jižní Korea]] |
|||
[[csb:Repùblika Kòreji]] |
|||
[[cy:De Corea]] |
|||
[[da:Sydkorea]] |
|||
[[de:Südkorea]] |
|||
[[diq:Koryaya Veroci]] |
|||
[[dsb:Pódpołdnjowa Koreja]] |
|||
[[dv:ދެކުނު ކޮރެއާ]] |
|||
[[dz:ལྷོ་ཀོ་རི་ཡ་]] |
|||
[[ee:South Korea]] |
|||
[[el:Νότια Κορέα]] |
|||
[[en:South Korea]] |
|||
[[eo:Sud-Koreio]] |
|||
[[es:Corea del Sur]] |
|||
[[et:Lõuna-Korea]] |
|||
[[eu:Hego Korea]] |
|||
[[ext:Corea el Sul]] |
|||
[[fa:کره جنوبی]] |
|||
[[fi:Korean tasavalta]] |
|||
[[fiu-vro:Lõunõ-Korea]] |
|||
[[fo:Suðurkorea]] |
|||
[[fr:Corée du Sud]] |
|||
[[frp:Corê du Sud]] |
|||
[[fy:Súd-Korea]] |
|||
[[ga:An Chóiré Theas]] |
|||
[[gag:Üülen Koreya]] |
|||
[[gan:韓國]] |
|||
[[gd:Coirèa a Deas]] |
|||
[[gl:Corea do Sur - 한국]] |
|||
[[gn:Yvykorea]] |
|||
[[gu:દક્ષિણ કોરિયા]] |
|||
[[gv:Yn Chorea Yiass]] |
|||
[[hak:Thai-hôn Mìn-koet]] |
|||
[[he:קוריאה הדרומית]] |
|||
[[hi:दक्षिण कोरिया]] |
|||
[[hif:South Korea]] |
|||
[[hr:Južna Koreja]] |
|||
[[hsb:Južna Koreja]] |
|||
[[ht:Kore disid]] |
|||
[[hu:Dél-Korea]] |
|||
[[hy:Կորեայի Հանրապետություն]] |
|||
[[ia:Corea del Sud]] |
|||
[[id:Korea Selatan]] |
|||
[[ie:Sud-Korea]] |
|||
[[ilo:Abagatan a Korea]] |
|||
[[io:Sud-Korea]] |
|||
[[is:Suður-Kórea]] |
|||
[[it:Corea del Sud]] |
|||
[[ja:大韓民国]] |
|||
[[jbo:snanu zei .xanguk]] |
|||
[[jv:Koréa Kidul]] |
|||
[[ka:სამხრეთი კორეა]] |
|||
[[kbd:КӀэрей Республикэ]] |
|||
[[ki:South Korea]] |
|||
[[kk:Корея Республикасы]] |
|||
[[kl:Korea Kujalleq]] |
|||
[[km:កូរ៉េខាងត្បូង]] |
|||
[[kn:ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ]] |
|||
[[ko:대한민국]] |
|||
[[krc:Корея Республика]] |
|||
[[ku:Komara Korêyê]] |
|||
[[kv:Корея Республика]] |
|||
[[kw:Korea Dhyhow]] |
|||
[[ky:Корея Республикасы]] |
|||
[[la:Respublica Coreana]] |
|||
[[lad:Korea del Sud]] |
|||
[[lb:Republik Korea]] |
|||
[[lez:Республика Корея]] |
|||
[[li:Zuud-Korea]] |
|||
[[lij:Corea do Sud]] |
|||
[[lmo:Curea del Süd]] |
|||
[[ln:Kore ya Sidi]] |
|||
[[lo:ປະເທດເກົາຫຼີໃຕ້]] |
|||
[[lt:Pietų Korėja]] |
|||
[[lv:Dienvidkoreja]] |
|||
[[mg:Korea Atsimo]] |
|||
[[mhr:Кечывалвел Корей]] |
|||
[[mi:Kōrea-ki-te-tonga]] |
|||
[[mk:Република Кореја]] |
|||
[[ml:ദക്ഷിണ കൊറിയ]] |
|||
[[mn:Өмнөд Солонгос]] |
|||
[[mr:दक्षिण कोरिया]] |
|||
[[ms:Korea Selatan]] |
|||
[[mt:Korea t'Isfel]] |
|||
[[my:ကိုရီးယားသမ္မတနိုင်ငံ]] |
|||
[[na:Ripubrikin Korea]] |
|||
[[nah:Corea Huitztlāmpa]] |
|||
[[nap:Corea d%27%27o Sud]] |
[[nap:Corea d%27%27o Sud]] |
||
[[nds:Süüdkorea]] |
|||
[[nds-nl:Zuud-Korea]] |
|||
[[ne:दक्षिण कोरिया]] |
|||
[[nl:Zuid-Korea]] |
|||
[[nn:Sør-Korea]] |
|||
[[no:Sør-Korea]] |
|||
[[nov:Sud Korea]] |
|||
[[nrm:Corée du Sud]] |
|||
[[nv:Kolíya Bikéyah Shádiʼááhjí Siʼánígíí]] |
|||
[[oc:Corèa del Sud]] |
|||
[[or:ଦକ୍ଷିଣ କୋରିଆ]] |
|||
[[os:Республикæ Корей]] |
|||
[[pam:Mauling Korea]] |
|||
[[pap:Sur Korea]] |
|||
[[pih:Sowth Koriya]] |
|||
[[pl:Korea Południowa]] |
|||
[[pms:Coréa dël Sud]] |
|||
[[pnb:دکھنی کوریا]] |
|||
[[ps:سوېلي کوريا]] |
|||
[[pt:Coreia do Sul]] |
|||
[[qu:Tayhan Republika]] |
|||
[[rm:Corea dal Sid]] |
|||
[[ro:Coreea de Sud]] |
|||
[[roa-tara:Coree d'u Sud]] |
|||
[[ru:Республика Корея]] |
|||
[[rue:Южна Корея]] |
|||
[[rw:Koreya y’Amajyepfo]] |
|||
[[sa:दक्षिणकोरिया]] |
|||
[[sah:Соҕуруу Кэриэйэ]] |
|||
[[scn:Corea dû Sud]] |
|||
[[sco:Sooth Korea]] |
|||
[[se:Mátta-Korea]] |
|||
[[sh:Južna Koreja]] |
|||
[[si:දකුණු කොරියාව]] |
|||
[[simple:South Korea]] |
|||
[[sk:Kórejská republika]] |
|||
[[sl:Južna Koreja]] |
|||
[[sm:Kolea i Saute]] |
|||
[[so:Koonfur Kuuriya]] |
|||
[[sr:Јужна Кореја]] |
|||
[[ss:IKhoriya leseNingizimu]] |
|||
[[su:Koréa Kidul]] |
|||
[[sv:Sydkorea]] |
|||
[[sw:Korea Kusini]] |
|||
[[szl:Połedńowo Koryjo]] |
|||
[[ta:தென் கொரியா]] |
|||
[[te:దక్షిణ కొరియా]] |
|||
[[tet:Koreia Súl]] |
|||
[[th:ประเทศเกาหลีใต้]] |
|||
[[tk:Koreýa Respublikasy]] |
|||
[[tl:Timog Korea]] |
|||
[[tpi:Saut Koria]] |
|||
[[tr:Güney Kore]] |
|||
[[tt:Көньяк Корея]] |
|||
[[udm:Республика Корея]] |
|||
[[ug:جەنۇبىي چاۋشيەن]] |
|||
[[uk:Південна Корея]] |
|||
[[ur:جنوبی کوریا]] |
|||
[[uz:Koreya Respublikasi]] |
|||
[[vec:Corea del Sud]] |
|||
[[vi:Hàn Quốc]] |
|||
[[vo:Sulüda-Koreyän]] |
|||
[[war:Salatan nga Korea]] |
|||
[[wo:Kore gu Bëj-saalum]] |
|||
[[wuu:大韩民国]] |
|||
[[xmf:ობჟათე კორეა]] |
|||
[[yi:דרום קארעע]] |
|||
[[yo:Kòréà Gúúsù]] |
|||
[[za:Hanzgoz]] |
|||
[[zh:大韩民国]] |
[[zh:大韩民国]] |
||
[[zh-classical:大韓民國]] |
|||
[[zh-min-nan:Hân-kok]] |
|||
[[zh-yue:大韓民國]] |
|||
Versioni i datës 27 mars 2013 02:14
|
Koreja e Jugut
대한 민국 Daehan minguk | |||||
| |||||
 | |||||
| Kryeqyteti | Soeul | ||||
| Qyteti më i madh | Soeul | ||||
| Gjuha zyrtare | Gjuha korejane | ||||
| Pavarësia | 15 gusht 1948 | ||||
| Festa kombëtare | 15 gushti | ||||
| Forma e qeverisë | Republikë presidenciale | ||||
| Kryetari i shtetit | Park Geun-hye | ||||
| Kryeministri | Jung Hong-won | ||||
| Sipërfaqja – totale – % ujë |
Vendi i 106-të 99.392 km² % | ||||
| Popullsia (2010) – totale – dendësia |
Vendi i 24-të 50.000.000 banorë 489 banorë/km² | ||||
| IZHNJ () | 0.897 | ||||
| Monedha | Woni | ||||
| Zona kohore – zakonisht |
UTC+9 | ||||
| Targat e automjeteve | ROK | ||||
| Prefiksi telefonik | 0082 | ||||
| Kodi i internetit | .kr | ||||
| Anëtarësimi në OKB | |||||
Korea e Jugut, zyrtarisht Republika e Koresë (koreisht: 대한민국, daehan minguk), e njohur edhe vetëm si Korea, është vend i pavarur në Azinë Lindore, i shtrirë në pjesën jugore të Gadishullit Korean. Kufizohet në veri me Republikën Demokratike Popullore të Koresë (Korea e Veriut), me të cilën përbënte një shtet të vetëm deri më 1945, ku pas çlirimit nga okupimi japonez pjesa veriore e Gadishullit Korean hyri në ndikimin Sovjetik, kurse pjesa jugore nën ndikimin e Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Në lindje laget me Detin e Japonisë apo Detin e Lindjes, në jug me Ngushticën e Koresë, e cila e ndan nga Japonia, ndërsa në perëndim ka Detin e Verdhë, i cili e ndan nga Republika Popullore e Kinës. Koreja e Jugut ndodhet në një rajon me klimë të butë dhe me reliev kryesisht malor. Njëherësh, ka edhe rreth tremijë ishuj, prej të cilëve dallohen Çegju, Ullen dhe Tokto. Ka sipërfaqe prej 99,392 kilometrash katrorë[1] dhe popullsi prej 50 milion banorësh. Përafërsisht gjysma e popullsisë së vendit banon në kryeqytetin Seul ose në zonën metropolitane të tij, që është një nga zonat metropolitane më të populluara në botë (disa vlerësime e radhisin të dytën më të populluar, menjëherë pas Tokios në Japoni).[2]
Qytetërimi korean është një nga qytetërimet më të lashta të botës.[3] Gjetjet arkeologjike tregojnë se Gadishulli Korean u popullua qysh në periudhën e paleolitit të poshtëm.[4][5] Historia koreane fillon me themelimin e shtetit Kogjoson më 2333 p.K. nga prijësit legjendar Tangun. Që nga bashkimi i tri mbretërive të Koresë më 668 e.s., gadishulli u sundua si një vend i vetëm nga dinastitë vendëse Silla, Gorjo dhe Çoson, duke i bërë ballë sulmeve të shumta kineze e japoneze. Perandoria Koreane u shpërbë më 1910, kur vendi u aneksua nga Japonia. Pas çlirimit dhe okupimit nga forcat sovjetike dhe amerikane në mbarim të Luftës së Dytë Botërore, gadishulli u nda në Korenë e Veriut dhe të Jugut. Kjo e fundit u shpall shtet demokratik më 1948, ndonëse zgjedhje të lira e demokratike u zhvilluan deri në vitin 1987.
Pas pushtimit të Koresë së Jugut nga Veriu më 25 qershor 1950, lufta pasuese mes dy Koreve përfundoi me një armëpushim të papërshtatshëm dhe që nga ajo kohë kufiri mes dy vendeve është më i fortifikuari në botë.[6] Pas luftës, ekonomia jugkoreane u rrit dukshëm dhe vendi ka arritur të bëhet një nga ekonomitë më të fuqishme në botë,[7] demokraci e plotë dhe fuqi rajonale në Azinë Lindore.
Koreja e Jugut është republikë presidenciale, e ndarë në 16 njësi administrative, dhe vend i zhvilluar me standard të lartë të jetesës. Është ekonomia e katërt më e madhe në Azi dhe e 13-ta në botë sipas barazisë së fuqisë blerëse.[8] Ekonomia është e orientuar ndaj eksportit, me prodhim të përqendruar në elektronikë, automobila, anije, makineri, petrokemikale dhe robotikë. Korea e Jugut është anëtare e Kombeve të Bashkuara, Organizatës Botërore të Tregtisë, Organizatës për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik (OECD) dhe ekonomive të G-20-shes. Është gjithashtu anëtare themeluese e Forumit të Bashkëpunimit Ekonomik të Azi-Paqësorit (APEC) dhe Samitit të Azisë Lindore.
Gjeografia
- Artikulli kryesor: Gjeografia e Koresë së Jugut
Klima
Historia
- Artikulli kryesor: Historia e Koresë së Jugut
Popullsia
- Artikulli kryesor: Demografia e Koresë së Jugut
Qytetet e
- Artikulli kryesor: Lista e qyteteve të Koresë së Jugut
Përbërja etnike
Gjuhët
Besimet fetare
- Artikulli kryesor: Feja në Korenë e Jugut
Njësitë administrative
- Artikulli kryesor: Njësitë administrative të Koresë së Jugut
Politika
- Artikulli kryesor: Sistemi shtetëror në Korenë e Jugut
Republika e Koresë është Republikë presidenciale ku kreu i shtetit është garanti i mbarvajtjes së prcoeseve demokratike në vend. Presidenti i Republikës së Koresë së Jugut është Lee Myung-bak. Si shumica e shteteve demokratike, Korea e Jugut ka ndarje të barabartë të pushteteve në legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësor. Pushteti legjislativ ushtrohet nga Asamblea Kombëtare (Gukhoe), pushteti ekzekutiv ushtrohet nga Presidenti i Republikës dhe qendër e pushtetit ekzekutiv është Shtëpia Blu ose Cheong Wa Dae ne koreanisht, ndërsa gjyqësori ushtrohet nga gjykatat ku më e larta është gjykata supreme. Struktura e qeverisjes së koresë së Jugut përcaktohet nga Kushtetuta e Republikës së Jugut.
Ekonomia
- Artikulli kryesor: Ekonomia e Koresë së Jugut
Kultura
- Artikulli kryesor: Kultura e Koresë së Jugut
Infrastruktura
Transporti
Arsimi
Shëndetësia
Festat publike
Lidhjet e jashtme
Burimet
- ^ "Korea's Geography". Asianinfo.org. 1 shkurt 2010. Marrë më 13 korrik 2010.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ R.L. Forstall (julio de 2004). City Futures Conference (red.). ""Which are the largest? Why published populations for major world urban areas vary so greatly"" (PDF) (në anglisht). Universiteti i Illinoit, Chicago. fq. tabela 5, faqe 34. Marrë më 19 qershor 2010.
{{cite web}}: Parametri i panjohur|coauthors=është injoruar (sugjerohet|author=) (Ndihmë!); Shiko vlerat e datave në:|year=(Ndihmë!) - ^ Museo Real de Ontario (2005). "Gallery of Korea". ROM.on.ca (në anglisht). Marrë më 19 qershor 2010.
- ^ "Ancient civilizations". Rom.on.ca. Marrë më 25 prill 2010.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ OPM.go.kr
- ^ "Koreas agree to military hotline - Jun 4, 2004". Edition.cnn.com. 4 qershor 2004. Marrë më 18 shkurt 2010.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "South Korea :: Economic and social developments". Encyclopædia Britannica. Marrë më 18 shkurt 2010.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Gross domestic product 2008, PPP" (PDF). World Bank.org (në inglés). Marrë më 19 de junio de 2010.
{{cite web}}: Parametri i panjohur|autor=është injoruar (sugjerohet|author=) (Ndihmë!); Parametri i panjohur|fecha=është injoruar (sugjerohet|date=) (Ndihmë!); Shiko vlerat e datave në:|accessdate=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Gjuhë e panjohur (lidhja)
Shih edhe
Commons: Koreja e Jugut – Album me fotografi dhe/apo video dhe materiale multimediale Commons: Koreja e Jugut – Album me fotografi dhe/apo video dhe material multimediale