Republika Çeke: Dallime mes rishikimesh

Përpunoni lidhje
Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Browse history interactively
[redaktim i pashqyrtuar][Redaktim i kontrolluar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
No edit summary
Rreshti 6: Rreshti 6:
| SKEDA_EMBLEMA = Coat of arms of the Czech Republic.svg
| SKEDA_EMBLEMA = Coat of arms of the Czech Republic.svg
| SKEDA_EMBLEMA_MADHESIA = 90px
| SKEDA_EMBLEMA_MADHESIA = 90px
| SKEDA_HARTA =Czech_Republic_in_Europe.svg
| SKEDA_HARTA = Czech_Republic_in_Europe.svg
| SKEDA_HARTA_GJERESI = 250x250px
| SKEDA_HARTA_GJERESI = 250x250px
| MOTO_KOMBETARE = Pravda vítězí<br />[[shqip]]: Vërteta qëndre
| MOTO_KOMBETARE = Pravda vítězí<br />[[shqip]]: Vërteta qëndre
| HIMNI_KOMBETARE = [[Kde domov můj]]<br />[[shqip]]: Ku është shtëpia ime?
| HIMNI_KOMBETARE = [[Kde domov můj]]<br />[[shqip]]: Ku është shtëpia ime?
| HIMNI_KOMBETARE_KENGA = .ogg
| HIMNI_KOMBETARE_KENGA =
| KRYEQYTETI = [[Praga]]
| KRYEQYTETI = Praga
| KRYEQYTETI_LOCACIONI =
| KRYEQYTETI_LOCACIONI =
| QYTETI ME I MADH = [[Praga]]
| QYTETI ME I MADH = [[Praga]]
| GJUHAZYRTARE =
| GJUHAZYRTARE =
| QEVERIA =
| QEVERIA =
| KRYEMINISTRI = Kryeministri
| KRYEMINISTRI = Bohuslav Sobotka
| KRYETARI = Kryetari
| KRYETARI = Miloš Zeman
| EMRIIKRYEMINISTRIT = [[Jiří Rusnok]]
| EMRIIKRYETARIT = [[Miloš Zeman]]
| DITAEPAVARESISE =
| DITAEPAVARESISE =
| SIPERFAQJA = 78,886
| SIPERFAQJA = 78,886
Rreshti 47: Rreshti 45:
| ANETAR =
| ANETAR =
}}
}}
'''Republika Çeke''' është një shtet në [[Evropë]]n Qëndrore. Ajo ndan kufinjtë me [[Poloni]]në në veri, me [[Austri]]në në jug, me [[Sllovaki]]në në lindje dhe me [[Gjermani]]në në perëndim.
'''Republika Çeke''' është një shtet në [[Evropë]]n Qëndrore. Ajo kufizohet me [[Poloni]]në në veri, me [[Austri]]në në jug, me [[Sllovaki]]në në lindje dhe me [[Gjermani]]në në perëndim.


== Historia ==
== Historia ==
Rreshti 53: Rreshti 51:
Viset e Çekisë, në bazë të të dhënave arkeologjike çeke, kanë qenë të banuara që nga parahistoria. Që në nga [[Shekulli III]], fise [[kelte]] kanë migruar në këtë pjesë. Ndër fiset e para kanë qenë Boi (fis keltë) dhe më vonë fisi gjermanë i markomanëve dhe fisi Quadi. Gjatë kohës së dyndjeve të mëdha të fiseve gjermane, nga pjesa qendrore e Evropës janë larguar në anë tjera shumë fise, po ashtu edhe nga viset e Çekisë. Gjatë kohës së këtyre dyndje vëren edhe elementet e para të fiseve sllave të ardhur nga Deti i Zi dhe regjioni i Karpateve. Lëvizje kjo që është vërejtur edhe nga shumë fise tjera sllave që vinin na Siberia dhe Evropa lindore (hunët, avarët, bullgarët, magjarët etj.). Fiset gjermane që jetonin më parë në viset Çeke u shpërngulen në viset jugore, shumica e tyre në [[Austri]]në e sotshme.
Viset e Çekisë, në bazë të të dhënave arkeologjike çeke, kanë qenë të banuara që nga parahistoria. Që në nga [[Shekulli III]], fise [[kelte]] kanë migruar në këtë pjesë. Ndër fiset e para kanë qenë Boi (fis keltë) dhe më vonë fisi gjermanë i markomanëve dhe fisi Quadi. Gjatë kohës së dyndjeve të mëdha të fiseve gjermane, nga pjesa qendrore e Evropës janë larguar në anë tjera shumë fise, po ashtu edhe nga viset e Çekisë. Gjatë kohës së këtyre dyndje vëren edhe elementet e para të fiseve sllave të ardhur nga Deti i Zi dhe regjioni i Karpateve. Lëvizje kjo që është vërejtur edhe nga shumë fise tjera sllave që vinin na Siberia dhe Evropa lindore (hunët, avarët, bullgarët, magjarët etj.). Fiset gjermane që jetonin më parë në viset Çeke u shpërngulen në viset jugore, shumica e tyre në [[Austri]]në e sotshme.


Gjatë [[Shekulli VII|shekullit VII]], murgu françeskanë, Samo i ndihmonte sllavët që të i luftonin avarët. Nga kjo ndihme e tij u krijua edhe shteti i parë sllav i njohur në Evropën qendrore. Mbretëria e Moravës ishte vazhdimësia e këtij shteti sllav në [[Shekulli VIII|shekullin VIII]].
Gjatë [[Shekulli VII|shekullit VII]], murgu françeskan, Samo i ndihmonte sllavët që të luftonin avarët. Nga kjo ndihmë e tij u krijua edhe shteti i parë sllav i njohur në Evropën qendrore. Mbretëria e Moravës ishte vazhdimësia e këtij shteti sllav në [[Shekulli VIII|shekullin VIII]].


Shteti Çek pas disa konflikteve në vitet e vona të [[Shekulli IX|shekullit IX]]-të u bashkua nga "[[Přemyslids]]". Mbretëria e Bohemisë ishte një fuqi vendore, mirëpo konfliktet fetare të ngjashme si ato të shekullit XV dhe të shekullit XVII nuk e linin të ngrihej në një fuqi më të madhe. Kështu bie nën ndikimin e Habsburëve dhe më vonë bëhet pjesë e Perandorisë së Austro Hungarisë.
Shteti Çek pas disa konflikteve në vitet e vona të [[Shekulli IX|shekullit IX]] u bashkua nga "[[Přemyslids]]". Mbretëria e Bohemisë ishte një fuqi vendore, mirëpo konfliktet fetare të ngjashme si ato të shekullit XV dhe të shekullit XVII nuk e linin të ngrihej në një fuqi më të madhe. Kështu bie nën ndikimin e Hasburgëve dhe më vonë bëhet pjesë e Perandorisë së Austro Hungarisë.


Me fillimin e Luftës së I-rë Botërore dhe shpërbërjen e [[Perandorisë Austro-Hungareze]], Çekia dhe shteti fqinjë i saj [[Sllovakia]] thirren shtetin e tyre të përbashkët, [[Çekosllovakinë]] në vitin [[1918]]. Vendi i ri sovran në përbërjen e popullsisë së saj kishte një numër të madh banorësh gjermanë të cilët do të ndihmojnë aneksimin nga gjermania fashiste të Çekosllovakisë në vitin [[1938]] me marrëveshjen e Mynhenit(München). Gjatë kësaj kohe në Çeki u vendos një qeveri që përcillte interesat e gjermanëve, ndërsa Sllovakisë ju dha një autonomi e gjerë.
Me fillimin e Luftës së Parë Botërore dhe shpërbërjen e [[Perandorisë Austro-Hungareze]], Çekia dhe shteti fqinj i saj [[Sllovakia]] krijuan shtetin e tyre të përbashkët, [[Çekosllovakinë]] në vitin [[1918]]. Vendi i ri sovran në përbërjen e popullsisë së tij kishte një numër të madh banorësh gjermanë të cilët do të ndihmonin aneksimin nga Gjermania naziste të Çekosllovakisë në vitin [[1938]] me marrëveshjen e Mynhenit(München). Gjatë kësaj kohe në Çeki u vendos një qeveri që përfaqësonte interesat e gjermanëve, ndërsa Sllovakisë ju dha një autonomi e gjerë.


Pas Luftës së II-të Botërore, [[Çekosllovakia]] e rimëkëmbur bie nën ndikimin sovjetik (BRSS). Për shtypjen e kryengritjes ndaj këtij vendimi të fuqive botërore, marrshojnë [[pakti i Varshavës]] në Çekosllovaki. Në vitin [[1989]] Çekosllovakinë e përfshin "lëvizja paqësore demokratike" dhe më [[1 janar]] [[1993]] deri ndarja e Çekosllovakisë në dy Republika sovrane, Çeki dhe Sllovaki. Në vitin [[1999]],Çekia (Republika Çeke) i bashkëngjitet paktit veriorë (NATO) dhe në vitin [[2004]] anëtarësohet në bashkimin Evropianë ([[Bashkimi Evropian|BE]]).
Pas Luftës së Dytë Botërore, [[Çekosllovakia]] e rimëkëmbur bie nën ndikimin sovjetik (BRSS). Për shtypjen e kryengritjes ndaj këtij vendimi të fuqive botërore, marrshojnë [[pakti i Varshavës]] në Çekosllovaki. Në vitin [[1989]] Çekosllovakinë e përfshin "lëvizja paqësore demokratike" dhe më [[1 janar]] [[1993]] deri ndarja e Çekosllovakisë në dy Republika sovrane, Republika Çeke dhe Sllovakia. Në vitin [[1999]], Çekia (Republika Çeke) i bashkëngjitet paktit të Atllantikut Verior (NATO) dhe në vitin [[2004]] anëtarësohet në Bashkimin Evropian ([[Bashkimi Evropian|BE]]).


== Politika ==
== Politika ==
: '''''Artikulli kryesor [[Sistemi shtetror në Çeki|Sistemi shtetror]]'''''
: '''''Artikulli kryesor [[Sistemi shtetëror në Çeki|Sistemi shtetëror]]'''''


== Njësit administrative ==
== Njësitë administrative ==
: '''''Artikulli kryesor [[Njësitë administrative - Çeki|Njësitë administrative]]'''''
: '''''Artikulli kryesor [[Njësitë administrative - Çeki|Njësitë administrative]]'''''
Republika Çeke ndahet në 14 njësi administrative të llojit regjion (org.:''kraje'', njëjës - ''kraj'') dhe kryeqytetit (''hlavní město'') [[Praga]] (Praha). Këto njësi administrative ndahen më tutje në 77 njësi të nivelit të komunave (org.:''okresy'', njëjës ''[[okres]]'')..
Republika Çeke ndahet në 14 njësi administrative të llojit rajon (org.:''kraje'', njëjës - ''kraj'') dhe kryeqytetit (''hlavní město'') [[Praga]] (Praha). Këto njësi administrative ndahen më tej në 77 njësi të nivelit të komunave (org.:''okresy'', njëjës ''[[okres]]'')..

[[Skeda:CZ-cleneni.svg|200px|left|Harta e Rep. Çeke me regjione]]
[[Figura:CZ-cleneni.svg|500px|left|Harta e Republikës Çeke me rajone]]
{| border=0 align=right cellpadding=1 cellspacing=0 width=70% style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"

|-
{| class="wikitable sortable"
!width="25"| <small>([[Targa e automjeteve|Targa]])</small>
|- style="line-height:1.25em;"
!Org. Kraj!!Regjioni!!Qendra
!style="font-size:80%;line-height:1.25em;"| [[Targa e automjeteve|Shkronja e Targës]]

!Emri i Rajonit <br> {{Shkronja të vogla|çekisht}}!! Emri i Rajonit <br> {{Shkronja të vogla|shqip}}!!Qendra
|-
|-
|align=center|A
|align=center|A
|[[Praga]] (Praha)|| -
|[[Praga|Praha]] || {{Emblema|Praga}} || -
|-
|-
|align=center|S
|align=center|S
|[[Středočeský kraj]]||Regjioni Bohemia qendrorë||qendra zyrtare në [[Praga|Pragë]] (Praha)
|[[Středočeský kraj]] || {{Emblema|Rajoni Bohemian Qendror}} || [[Praga|Pragë]]
|-
|-
|align=center|C
|align=center|C
|[[Jihočeský kraj]]||Regjioni Bohemia jugore||[[České Budějovice]]
|[[Jihočeský kraj]] || {{Emblema|Rajoni Bohemian Jugor}} || [[České Budějovice]]
|-
|-
|align=center|P
|align=center|P
|[[Plzeňský kraj]]||Regjioni Plzenj||[[Plzeň]]
|[[Plzeňský kraj]] || {{Emblema|Rajoni Pilzen}} || [[Plzeň]]
|-
|-
|align=center|K
|align=center|K
|[[Karlovarský kraj]]||Regjioni Karlovy Vary||[[Karlovy Vary]]
|[[Karlovarský kraj]] || {{Emblema|Rajoni Karlovi Vari}} || [[Karlovi Vari]]
|-
|-
|align=center|U
|align=center|U
|[[Ústecký kraj]]||Regjioni Ústí nad Labem||[[Ústí nad Labem]]
|[[Ústecký kraj]] || {{Emblema|Rajoni Usti mbi Labem}} || [[Usti mbi Labem]]
|-
|-
|align=center|L
|align=center|L
|[[Liberecký kraj]]||Regjioni Liberec||[[Liberec]]
|[[Liberecký kraj]] || {{Emblema|Rajoni Liberec}} || [[Liberec]]
|-
|-
|align=center|H
|align=center|H
|[[Královéhradecký kraj]]||Regjioni Hradec Králové||[[Hradec Králové]]
|[[Královéhradecký kraj]] || {{Emblema|Rajoni Hradec Kralove}} || [[Hradec Králové]]
|-
|-
|align=center|E
|align=center|E
|[[Pardubický kraj]]||Regjioni Pardubice||[[Pardubice]]
|[[Pardubický kraj]] || {{Emblema|Rajoni Pardubice}} || [[Pardubice]]
|-
|-
|align=center|M
|align=center|M
|[[Olomoucký kraj]]||Regjioni Olomouc||[[Olomouc]]
|[[Olomoucký kraj]] || {{Emblema|Rajoni Olomouc}} || [[Olomouc]]
|-
|-
|align=center|T
|align=center|T
|[[Moravskoslezský kraj]]||Regjioni Moravia-Silesia||[[Ostrava]]
|[[Moravskoslezský kraj]] || {{Emblema|Rajoni Moravian-Silezian}} || [[Ostrava]]
|-
|-
|align=center|B
|align=center|B
|[[Jihomoravský kraj]]||Regjioni Moravia jugore||[[Brno]]
|[[Jihomoravský kraj]] || {{Emblema|Rajoni Moravian Jugor}} || [[Brno]]
|-
|-
|align=center|Z
|align=center|Z
|[[Zlínský kraj]]||Regjioni Zlín||[[Zlín]]
|[[Zlínský kraj]] || {{Emblema|Rajoni Zlin}} || [[Zlin]]
|-
|-
|align=center|J
|align=center|J
|[[Vysočina]]||Regjioni Vysočina||[[Jihlava]]
|[[Vysočina]] || {{Emblema|Rajoni Vysocina}} || [[Jihlava]]
|}
|}
<br clear=all>
<br clear=all>

Versioni i datës 9 mars 2014 19:16

Republika çeke
Česká republika
Flamuri i Çekisë Stema e Çekisë
Flamuri Stema
Moto: Pravda vítězí
shqip: Vërteta qëndre
Himni kombëtar: Kde domov můj
shqip: Ku është shtëpia ime?
 
Situata e Çekisë
Situata e Çekisë
 
Kryeqyteti Praga
Qyteti më i madh Praga
President Miloš Zeman


Kryeministër Bohuslav Sobotka
Sipërfaqja Vëndi i 114-të
78,886 km²
ZEE km²
Popullsia
 • totale
 • dendësia 		Vëndi i 78-të
10 210 000 (2004)
130 banorë/km²
Zona kohore
 • në verë 		UTC+1
UTC+2
Kodi i internetit .cz
Prefiksi telefonik +420

Republika Çeke është një shtet në Evropën Qëndrore. Ajo kufizohet me Poloninë në veri, me Austrinë në jug, me Sllovakinë në lindje dhe me Gjermaninë në perëndim.

Historia

Artikulli kryesor: Historia e Çekisë

Viset e Çekisë, në bazë të të dhënave arkeologjike çeke, kanë qenë të banuara që nga parahistoria. Që në nga Shekulli III, fise kelte kanë migruar në këtë pjesë. Ndër fiset e para kanë qenë Boi (fis keltë) dhe më vonë fisi gjermanë i markomanëve dhe fisi Quadi. Gjatë kohës së dyndjeve të mëdha të fiseve gjermane, nga pjesa qendrore e Evropës janë larguar në anë tjera shumë fise, po ashtu edhe nga viset e Çekisë. Gjatë kohës së këtyre dyndje vëren edhe elementet e para të fiseve sllave të ardhur nga Deti i Zi dhe regjioni i Karpateve. Lëvizje kjo që është vërejtur edhe nga shumë fise tjera sllave që vinin na Siberia dhe Evropa lindore (hunët, avarët, bullgarët, magjarët etj.). Fiset gjermane që jetonin më parë në viset Çeke u shpërngulen në viset jugore, shumica e tyre në Austrinë e sotshme.

Gjatë shekullit VII, murgu françeskan, Samo i ndihmonte sllavët që të luftonin avarët. Nga kjo ndihmë e tij u krijua edhe shteti i parë sllav i njohur në Evropën qendrore. Mbretëria e Moravës ishte vazhdimësia e këtij shteti sllav në shekullin VIII.

Shteti Çek pas disa konflikteve në vitet e vona të shekullit IX u bashkua nga "Přemyslids". Mbretëria e Bohemisë ishte një fuqi vendore, mirëpo konfliktet fetare të ngjashme si ato të shekullit XV dhe të shekullit XVII nuk e linin të ngrihej në një fuqi më të madhe. Kështu bie nën ndikimin e Hasburgëve dhe më vonë bëhet pjesë e Perandorisë së Austro Hungarisë.

Me fillimin e Luftës së Parë Botërore dhe shpërbërjen e Perandorisë Austro-Hungareze, Çekia dhe shteti fqinj i saj Sllovakia krijuan shtetin e tyre të përbashkët, Çekosllovakinë në vitin 1918. Vendi i ri sovran në përbërjen e popullsisë së tij kishte një numër të madh banorësh gjermanë të cilët do të ndihmonin aneksimin nga Gjermania naziste të Çekosllovakisë në vitin 1938 me marrëveshjen e Mynhenit(München). Gjatë kësaj kohe në Çeki u vendos një qeveri që përfaqësonte interesat e gjermanëve, ndërsa Sllovakisë ju dha një autonomi e gjerë.

Pas Luftës së Dytë Botërore, Çekosllovakia e rimëkëmbur bie nën ndikimin sovjetik (BRSS). Për shtypjen e kryengritjes ndaj këtij vendimi të fuqive botërore, marrshojnë pakti i Varshavës në Çekosllovaki. Në vitin 1989 Çekosllovakinë e përfshin "lëvizja paqësore demokratike" dhe më 1 janar 1993 deri ndarja e Çekosllovakisë në dy Republika sovrane, Republika Çeke dhe Sllovakia. Në vitin 1999, Çekia (Republika Çeke) i bashkëngjitet paktit të Atllantikut Verior (NATO) dhe në vitin 2004 anëtarësohet në Bashkimin Evropian (BE).

Politika

Artikulli kryesor Sistemi shtetëror

Njësitë administrative

Artikulli kryesor Njësitë administrative

Republika Çeke ndahet në 14 njësi administrative të llojit rajon (org.:kraje, njëjës - kraj) dhe kryeqytetit (hlavní město) Praga (Praha). Këto njësi administrative ndahen më tej në 77 njësi të nivelit të komunave (org.:okresy, njëjës okres)..

Harta e Republikës Çeke me rajone
Harta e Republikës Çeke me rajone
Shkronja e Targës Emri i Rajonit
çekisht		 Emri i Rajonit
shqip		 Qendra
A Praha  Praga -
S Středočeský kraj  Rajoni Bohemian Qendror Pragë
C Jihočeský kraj  Rajoni Bohemian Jugor České Budějovice
P Plzeňský kraj  Rajoni Pilzen Plzeň
K Karlovarský kraj  Rajoni Karlovi Vari Karlovi Vari
U Ústecký kraj  Rajoni Usti mbi Labem Usti mbi Labem
L Liberecký kraj  Rajoni Liberec Liberec
H Královéhradecký kraj  Rajoni Hradec Kralove Hradec Králové
E Pardubický kraj  Rajoni Pardubice Pardubice
M Olomoucký kraj  Rajoni Olomouc Olomouc
T Moravskoslezský kraj  Rajoni Moravian-Silezian Ostrava
B Jihomoravský kraj  Rajoni Moravian Jugor Brno
Z Zlínský kraj  Rajoni Zlin Zlin
J Vysočina  Rajoni Vysocina Jihlava


Gjeografia

Artikulli kryesor: Gjeografia e Çekisë

Sipërfaqja e përgjithshme e Çekisë është 78,866 km2, shtrihet rreth koordinatave gjeografike 49 45 V, 15 30 L dhe 77,276 km2 të kësaj sipërfaqeje janë tokë ndërsa 1,590 km2 ujë.

Klima e Çekisë është kontinentale e ndryshueshme me verë të freskët gjerë të ftoftë dhe dimër të ftohtë.

Relievi i çekisë n Bohemi është shkëmborë i rrethuar nga malet e ulëta dhe rrafshnaltat ndërsa Moravia në jug merret si vend shkëmborë. Pika më e ultë gjendet nën brigjet e lumit Elbe (115m) dhe ajo më e lara në lartësi mbidetare prej 1,602 metrave në vendin e quajtur Snezka.

Ekonomia

Artikulli kryesor: Ekonomia e Çekisë

Çekia hapat eparë të zhvillimit ekonomik i ka bërë në kohën e shtetit Austro-Hungarisë. Pas Luftës së Dytë Botërore me vendosjen e shtetit socialist fillon një kthesë në zhvillimin ekonomik të vendit. Me nacionalizimin e minierave, industrisë dhe bankave fillon etapa më e rëndësishme ekonomike. Ndryshimet më të mëdha bëhen me reformen agrare , qëllimi i sëcilës ka qenë ndarja e tokave fshatarëve të varfër. Me një ritëm të shpejtuar gjatë kësaj periudhe të pasluftës ka arritur jo vetëm ti mënjanoj pasojat e luftës , por edhe të ketë një strukturë më të favorshme eknomike, përkatësisht të jetë një shtet industrialo-agrar. Me ndarjen e Çekisë nga Sllovakia , në vitin 1992, ekonomia ka ruajtur strukturën industrialo-agrare. Një zhvillim të tillë pa dyshim i kotribuan baza deri diku e mirë energjetike. Burimi më i rëndësishëm i energjisë është qymyrguri. Burimët më të mëdha të qymyrit gjenden në pellgun Ostrava-Karvin, i cili jep afro 80% të prodhimtarisë.

Demografia

Artikulli kryesor: Demografia e Çekisë


Kultura

Artikulli kryesor: Kultura e Çekisë

kultura e qekise esht shum e zhvilluar e ka bujqesin e zhvilluar

Të tjera

Lidhje të jashtme

 Commons: Republika Çeke – Album me fotografi dhe/apo video dhe materiale multimediale
 Commons: Republika Çeke – Album me fotografi dhe/apo video dhe material multimediale


Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Republika_Çeke&oldid=1416042"