Sulltanët e Perandorisë Osmane: Dallime mes rishikimesh

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
[redaktim i pashqyrtuar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
v U kthyen ndryshimet e 46.99.137.238 (diskutimet) në versionin e fundit nga Ammartivari.
Rreshti 223: Rreshti 223:


[[Kategoria:Perandoria Osmane]]
[[Kategoria:Perandoria Osmane]]
osmani

Versioni i datës 7 shkurt 2015 21:23

Stema e Perandoris Osmane

Kjo listë përmbanë të gjithë sunduesit Osman që nga formimi në vitin 1299 deri me shkatrrimin e perandoris në vitin 1922. Titulli Sulltani e ka kuptimin e një sunduesi, udhëheqësi botëror dhe përmban edhe një domethanje fetare. Pas pushtimit të Egjiptit me 1517, pas rrëzimit të Malukëve që kishin pushtetin atë kohë, Sulltani Osman merr njëkohësisht edhe titullin Kalif.

Bartësi i parë i këtijë titulli ishte Selimi i I . Selimi i I titullin Kalif e merrë në vitin 1516 gjat bisedimeve paqësore në Kücük Kaynarca me Abasidët të cilët ë atë kohë kishin Kalifatin e ahtuquajtur "Kalifati nën hije".

Sulltanët e Perandorisë Osmane

Emri (Vitet e jetës) Koha në pushtet Vërejtje
Osmani i I
(1258/1259 - 1326)
1288–1326 Themeluesi i perandoris Osmane. Njëkohsisht ishte edhe Vasal i Selxhukëve, në vitin 1299 shpalli vendin e tij të pavarur dhe fillon me pushtime në pjesën perendimore Azia a vogël[1].
Orhani i I
(1281 - 1359)
1326–1359 Sunduesi i parë osman që përdorë titullin Sulltan[2]. Është edhe themelues iushtrisë së njohur Jeniçere.
Murati i I
(1326 - 1389)
1359–1389 Zgjeron pushtetin e tijë në Europë.
Bajaziti i I
(1360 - 8./9. März 1403)
1389–1402 Fillimisht pushton territore në Azi dhe Europë, mirpo në vitin 1402 pëson disfatë shkatrruese nga Mongolët në luftë me Timur Lenk[3]. Vdes si i burgosur në burgun e tyre.
Gjat viteve 1402–1413 pas mosmarrveshjeve ndërmjet djemëve të Bajazitit kemi të ashtuquajturin, Interregnumi Osman.
Mehmedi i I
(1389 - 1421)
1413–1421 Pas Interregnumit ngritë Perandorinë përsëri në këmbë.
Murati i II
(1403 - 1451)
1421–1444
1446–1451
Pas vdekjes së djalit të madhë i jep pushtetin djalit të dytë. Mirpo Jeniçerët në një kryengritje në vitin 1446 e detyrojnë që përsëri të marrë pushtetin.
Mehmeti i II., „ Pushtuesi “
(1. Prill [29. Mars?] 1430 - 3. Maj 1481)
1444–1446
1451–1481
Me 29. Maj 1453 pushton Konstantinopolin dhe e shpallë kryeqytet të Perandorisë Osmane.
Bajaziti i II, „ I Shenjti “
(3. Dhjetor 1447 - 26. Maj 1512)
1481–1512 Lufton me sukses kundër Venedikut.

Sulltanët dhe Kalifët e Perandoris Osmane

Prej vitit 1517 Sulltani kishte edhe titullin e Kalifit, që do të thotë se ishte edhe udhëheqësi shpirtror i besimtarëve Islam.

Emri (Vitet e jetës) Koha në pushtet Vërejtje
Selimi i I,
(10. Tetor 1470 - 21. Shtator 1520)
1512–1520 Ia merr pushtetin babait Bajazitit të II. Selimi lufton kundër Shiitve, dhe e zgjeron perandorinë në Siri dhe Egjipt .
Sylejmani i I
(27. Prill 1495 - 6. Shtator 1566)
1520–1566 Udhëheqë shumë beteja të suksesshme kundër Hungarisë. Përpos ksaj pushton edhe Tunizinë, Rhodos, pjesë të Persisë si dhe Bagdadin. Në vitin 1529 vjen deri tek pushtimi i parë i Vjenës. Në bazë të ligjeve që kishte bërë njihet edhe si sundimtari më i rëndsishëm i Perandoris Osmane. Me veprat e Sinan Pashës perandoria merr një lulëzim kulturor.
Selimi i II,
(28. Maj 1524 - 12. Dhjetor 1574)
1566–1574 Dërgon misionarë në Azinë juglindore, si dhe pushton Qipron dhe Tunezinë.
Murati i III
(1546 - 1595)
1574–1595 Nën udhëheqjen e tijë fillon shpërbërja e perandorisë.
Mehmedi i III
(26. Maj 1566 - 22. Dhjetor 1603)
1595–1603 Bën luftë të pakuptimt kundër Austrisë, dhe nuk kishte kurfarë pikpamjesh politike.
Ahmedi i I
(18. Prill 1590 - 22. Nëntor 1617)
1603–1617 Luftrat kundër Austrisë dhe Persisë nuk i përfundon në favor të Perandorisë Osmane.
Mustafa i I
(1592 - 20. Janar 1639)
1617–1618 Ishte vëllau i Ahmedit të I. Dyshohet se ishte me të meta psiqike dhe largohet nga pushteti në vitin 1618.
Osmani i II
(3. Nëntor 1604- 20. Maj 1622)
1618–1622 Kishte luftë të pasuksesshme kundër Polonisë. Vritet gjatë një revolte në pallatin e tijë.
Mustafa i I. 1622–1623 Pas vrasjes së nipit të tijë Osmanit të II kthehet për një kohë të shkurtë përsëri në pushtet.
Murad IV.
(16. Qershor 1610/11/12 - 8. Shkurt 1640)
1623–1640 Ishte djali i Ahmedit të I. E kishte forcuar pushtetin me ligje tejet të forta.
İbrahim,
(5. Nëntor 1615 - 12. Gusht 1648)
1640–1648 Ishte djali i Ahmedit të I. Njihet si humbës kundër Venedikut.
Mehmedi i IV
(2. Janar 1642 -6.Janar 1693)
1648–1687 Bën pushtimin e dytë të Vjenës i cili njihet si i pasuksesshëm për çka edhe largohet nga froni.
Sylejmani i II
(15. Prill 1641 23. Qershor 1691)
1687–1691 Ishte i biri i Ibrahimit. Sundimin e tij e karakterizojnë trazirat e brendshme dhe luftrat kundër Austrisë.
Ahmedi i II
(1642 apo 1643 - 6. Shkurt 1695)
1691–1695 Ishte djali i Ibrahimit. Njihet për humbjen e Hungarisë nga Austria.
Mustafa i II
(6. Shkurt 1664 - 1704)
1695–1703 Gjat sundimit të tijë humbë shumë territore në Europë. Në vitin 1703 Jeniçerët e largojnë nga pushteti.
Ahmeti i III
(1673- 1. Korrik 1736)
1703–1730 Ishte djali i Muhamedit të IV. Humbi edhe territore të tjera, kundër Austrisë dhe edhe ky në vitin 1730 humb pushtetin nga Jeniçerët.
Mahmudi i I
(1696 - 1754)
1730–1754 Ishte djali i Mustafës së II. Kishte rikthyer disa nga territoret e okupuara nga Austria.
Osmani i III
(2. Janar 1699 - 30. Tetor 1757)
1754–1757 Ësht djali i Mustafës së II dhe nuk njihet për ndonjë aktivitet të posaqëm.
Mustafa i III
(28. Janar 1717 - 21. Janar 1774)
1757–1774 Ishte djali i Ahmedit të III. Provon që të modermizoj shtetin dhe ushtrin, kishte themeluar shumë Akademi.
Abdylhamidi i I
(20. Mars 1725 - 7. Prill 1789)
1774–1789 Ishte djali i Ahmedit të III. Gjat dundimit të tijë vjen deri te kryengritjet në Siri dhe Palestinë. Lufton kundër Rusisë, Persisë,dhe përfundon me humbje të territoreve të perandorisë.
Selimi i III
(24. Dhjetor 1762 - 28. Korrik 1808)
1789–1807 Ishte djali i Mustafës së III. Njihet si reformator i madhë në Perandori.
Mustafa i IV
(8. Shtator 1779 - 15. Nëntor 1808)
1807–1808 Ishte djali i Abdylhamidit të I. Vritet nga pasuesit e Slimi të III.
Mahmudi i II
(20. Korrik 1785 - 1. Korrik 1839)
1808–1839 Ishte djali i Abdylhamitit të I. Nën regjimin e tijë kishte fituar Egjipti pavarsinë. Kishte filluar reforma në shtet dhe ushtri, sidomos e njohur ashtë reforma që e kufizon titullin Pasha.
Abdylmegjidi i I
(23. Prill 1823 - 25. Qershor 1861)
1839–1861 Ishte vazhdues i besuar i reformave të filluara nga i ati.
Abdylazizi
(8. Shkurt 1830 - 4. Qershor 1876)
1861–1876 Gjatë sundimit të tijë, në Europë kishte një varg kryengritjesh.
Murati i V
(21. shtator 1840 - 29. Gusht 1904)
1876 Hiqet nga pushteti pas vetëm 3 muajve.
Abdylhamidi i II
(21. Shtator 1842 - 10. Shkurt 1918)
1876–1909 Ishte vëllau i Muratit të V. Gjatë sundimit të tijë Perandoria Osmane humbë territore dhe pasuri të mëdha në Europë[4].
Mehmedi i V
(2. Nëntor 1844 - 3. Korrik 1918)
1909–1918 Ishte vëllau i Abdylhamitit të II. Si pasojë e Luftrave Ballkanike dhe Luftës së Parë Botërore, Perandoria Osmane u ngushtua në territorin e Turqisë së sotme.
Mehmedi i VI
(14. Janar 1861 - 16. Maj 1926)
1918–1922 Është sundimtari i fundit i Perandoris Osmane. Pas shpërbërjes së sulltanatit në Nëntor të vitit 1922 kërkon azil në San Remo. Postin e tijë si Kalif deri me 3 mars të vitit 1924 e udhëheqë Abdylmegjidi i II.
Abdylmegjidi i II (Kalif)
(18. Nëntor 1922 - 1924)
1909–1918 Ky kishte titullin e kalifit gjer në vitin 1924.Pas shpërbërjes së Kalifatit shkon edhe ky[5] në exil.Vdes me 23. gusht 1944 në Paris.

Referencat

  1. ^ 1.^ "Ertuğrul Günay". Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. http://www.kultur.gov.tr/EN/BelgeGoster.aspx?17A16AE30572D313AC302172C9058B838D40DBAF123EC275. Retrieved 2008-07-22.
  2. ^ Home - Uwe Becker
  3. ^ Home - Uwe Becker
  4. ^ Home - Uwe Becker
  5. ^ As̜iroğlu, Orhan Gâzi (1992) (in Turkish). Son halife, Abdülmecid. Tarihin şahitleri dizisi. Istanbul: Burak Yayınevi. ISBN 978-975-7645-17-7. OCLC 32085609.