Anselmi i Aostës: Dallime mes rishikimesh
[redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
v robot Adding: la:Anselmus Cantuariensis |
BetBot (diskuto | kontribute) v Robot: Automated text replacement (-per +për ) |
||
Rreshti 3: | Rreshti 3: | ||
'''Anselmi i Aostës''' ([[1033]] ose [[1034]], [[Aosta]], [[Italia|Itali]] - [[21 prill]] [[1109]], [[Kanterberi]], [[Anglia|Angli]]), [[Shenjtori|shenjtor]] dhe [[Doktor i kishës]] në [[Kisha katolike romake|katolicizëm]]. Thirret edhe "Anselmi i Bekut" ose "Anselmi i Kanterberit" ngaqë ai jetoi për një kohë të gjatë në [[manastiri]]n e Bekut, në [[Franca|Francë]], dhe më pas me detyrën e [[Kryeipeshkvi]]t, të ushtruar në Kanterberi. Anselmi ishte një [[Teologjia|teolog]] i njohur, dhe [[Filozofia|filozof]] i shquar [[mesjeta]]r, prandaj quhet edhe "babai i [[Skolastika|filozofisë skolastike]]". Ai njihet edhe si shpikësi i [[Argumenti ontologjik|argumentit ontologjik]] rreth qënësisë së [[Perëndia|Perëndisë]]. |
'''Anselmi i Aostës''' ([[1033]] ose [[1034]], [[Aosta]], [[Italia|Itali]] - [[21 prill]] [[1109]], [[Kanterberi]], [[Anglia|Angli]]), [[Shenjtori|shenjtor]] dhe [[Doktor i kishës]] në [[Kisha katolike romake|katolicizëm]]. Thirret edhe "Anselmi i Bekut" ose "Anselmi i Kanterberit" ngaqë ai jetoi për një kohë të gjatë në [[manastiri]]n e Bekut, në [[Franca|Francë]], dhe më pas me detyrën e [[Kryeipeshkvi]]t, të ushtruar në Kanterberi. Anselmi ishte një [[Teologjia|teolog]] i njohur, dhe [[Filozofia|filozof]] i shquar [[mesjeta]]r, prandaj quhet edhe "babai i [[Skolastika|filozofisë skolastike]]". Ai njihet edhe si shpikësi i [[Argumenti ontologjik|argumentit ontologjik]] rreth qënësisë së [[Perëndia|Perëndisë]]. |
||
==Jeta == |
==Jeta == |
||
Anselmi lindi ne qytetin e [[Aosta]]s ne mbreterine e [[Burgundi]]t (sot [[Italia]] e veriut). Familja e tij ishte fisnike, dhe zoteronte pasuri te medha. I ati quhej Gundulf, dhe ishte [[Lombardia|lombard]], me nje karakter te |
Anselmi lindi ne qytetin e [[Aosta]]s ne mbreterine e [[Burgundi]]t (sot [[Italia]] e veriut). Familja e tij ishte fisnike, dhe zoteronte pasuri te medha. I ati quhej Gundulf, dhe ishte [[Lombardia|lombard]], me nje karakter te ashpër dhe te rrepte. E ema quhej Ermenberga, dhe ishte nje grua me virtyte. Ajo e rriti dhe e njohi me kujdes te birin me fene e krishtere. |
||
Ne moshen 15-vjecare, Anselmi deshiron te hyje ne manastir, por nuk lejohet rreptesisht nga i ati. Zhgenjimi e coi Anselmin ne nje [[Sëmundja psikosomatike|semundje]] mendore-trupore. Pasi e mori veten, ai braktisi studimet |
Ne moshen 15-vjecare, Anselmi deshiron te hyje ne manastir, por nuk lejohet rreptesisht nga i ati. Zhgenjimi e coi Anselmin ne nje [[Sëmundja psikosomatike|semundje]] mendore-trupore. Pasi e mori veten, ai braktisi studimet për nje kohe te shkurter dhe beri nje jete pa kokecarje. Gjate kesaj kohe i vdes e ema, dhe ashpersia e te atit behet e padurueshme për te. Keshtu anselmi le shtepine aterore ne vitin [[1059]], kapercen alpet, dhe bredh nepër Burgonje dhe France. I mahnitur nga fama e bashkeatdhetarit te tij [[Lanfranku]], asokohe paranik i [[Manastiri i Bekut|manastirit te Bekut]], Anselmi niset për [[Normandia|Normandi]]. Nje vit me vone, pasi kaloi nje kohe ne [[Avranshe]], ai u pranua ne manastir, si fillestar. Anselmi ishte atehere 22-vjec. |
||
==Vitet ne Bek== |
==Vitet ne Bek== |
||
==Kryeipeshkv i Kanterberit== |
==Kryeipeshkv i Kanterberit== |
||
==Mosmarrveshje me Henrin e I== |
==Mosmarrveshje me Henrin e I== |
||
==Besimi dhe arsyeja== |
==Besimi dhe arsyeja== |
||
Sipas Sh.Anselmin, [[arsyeja]] njerzore nuk eshte aspak ne kundershtim me [[Feja|fene]], perkundrazi, eshte nje vegel kryesore |
Sipas Sh.Anselmin, [[arsyeja]] njerzore nuk eshte aspak ne kundershtim me [[Feja|fene]], perkundrazi, eshte nje vegel kryesore për pasqyrimin teologjik. Sigurisht, kerkimi i se [[E vërteta|vertetes]] ka si themel me pare fene; prandaj, ai thote: |
||
<!--{{Wikiquote|...}}-->:"(...) besoj |
<!--{{Wikiquote|...}}-->:"(...) besoj për te kuptuar, dhe nese me pare nuk do te besoj, nuk do te mundem te kuptoj." |
||
Pra, Anselmi merr nga [[Shën Agostini]] formulen: "credo ut intelligam, intelligo ut credam" (d.m-th- "besoj |
Pra, Anselmi merr nga [[Shën Agostini]] formulen: "credo ut intelligam, intelligo ut credam" (d.m-th- "besoj për te kuptuar, kuptoj për te besuar"). Megjithkete, feja ne vete nuk mjafton, ajo kerkon shfaqje dhe bindje arsyetore. |
||
==Dëshmitë e qënësisë së Perëndisë== |
==Dëshmitë e qënësisë së Perëndisë== |
||
Kerkimi i Anselmit eshte perqendruar i gjithi mbi figuren e [[Perëndia|Perendise]], ne te cilen ve dy problematika: qënësinë e Tij dhe natyren e Tij. Dallimesi te tilla trajtohen ne ''"Monologion"''. |
Kerkimi i Anselmit eshte perqendruar i gjithi mbi figuren e [[Perëndia|Perendise]], ne te cilen ve dy problematika: qënësinë e Tij dhe natyren e Tij. Dallimesi te tilla trajtohen ne ''"Monologion"''. |
Versioni i datës 11 janar 2007 00:49
Anselmi i Aostës (1033 ose 1034, Aosta, Itali - 21 prill 1109, Kanterberi, Angli), shenjtor dhe Doktor i kishës në katolicizëm. Thirret edhe "Anselmi i Bekut" ose "Anselmi i Kanterberit" ngaqë ai jetoi për një kohë të gjatë në manastirin e Bekut, në Francë, dhe më pas me detyrën e Kryeipeshkvit, të ushtruar në Kanterberi. Anselmi ishte një teolog i njohur, dhe filozof i shquar mesjetar, prandaj quhet edhe "babai i filozofisë skolastike". Ai njihet edhe si shpikësi i argumentit ontologjik rreth qënësisë së Perëndisë.
Jeta
Anselmi lindi ne qytetin e Aostas ne mbreterine e Burgundit (sot Italia e veriut). Familja e tij ishte fisnike, dhe zoteronte pasuri te medha. I ati quhej Gundulf, dhe ishte lombard, me nje karakter te ashpër dhe te rrepte. E ema quhej Ermenberga, dhe ishte nje grua me virtyte. Ajo e rriti dhe e njohi me kujdes te birin me fene e krishtere.
Ne moshen 15-vjecare, Anselmi deshiron te hyje ne manastir, por nuk lejohet rreptesisht nga i ati. Zhgenjimi e coi Anselmin ne nje semundje mendore-trupore. Pasi e mori veten, ai braktisi studimet për nje kohe te shkurter dhe beri nje jete pa kokecarje. Gjate kesaj kohe i vdes e ema, dhe ashpersia e te atit behet e padurueshme për te. Keshtu anselmi le shtepine aterore ne vitin 1059, kapercen alpet, dhe bredh nepër Burgonje dhe France. I mahnitur nga fama e bashkeatdhetarit te tij Lanfranku, asokohe paranik i manastirit te Bekut, Anselmi niset për Normandi. Nje vit me vone, pasi kaloi nje kohe ne Avranshe, ai u pranua ne manastir, si fillestar. Anselmi ishte atehere 22-vjec.
Vitet ne Bek
Kryeipeshkv i Kanterberit
Mosmarrveshje me Henrin e I
Besimi dhe arsyeja
Sipas Sh.Anselmin, arsyeja njerzore nuk eshte aspak ne kundershtim me fene, perkundrazi, eshte nje vegel kryesore për pasqyrimin teologjik. Sigurisht, kerkimi i se vertetes ka si themel me pare fene; prandaj, ai thote:
- "(...) besoj për te kuptuar, dhe nese me pare nuk do te besoj, nuk do te mundem te kuptoj."
Pra, Anselmi merr nga Shën Agostini formulen: "credo ut intelligam, intelligo ut credam" (d.m-th- "besoj për te kuptuar, kuptoj për te besuar"). Megjithkete, feja ne vete nuk mjafton, ajo kerkon shfaqje dhe bindje arsyetore.
Dëshmitë e qënësisë së Perëndisë
Kerkimi i Anselmit eshte perqendruar i gjithi mbi figuren e Perendise, ne te cilen ve dy problematika: qënësinë e Tij dhe natyren e Tij. Dallimesi te tilla trajtohen ne "Monologion".
Ketu ai shkruan: "eshte ky problemi qe perkrah dhe njezon kerkimet e mia".
Anselmi jep 4 deshmi qe mund te provojne, duke u nisur nga bota, qe Perendia eshte. Dhe prandaj, keto deshmi perkufizohen "prova a posteriori":
- 1. Cdokush anon te pervetesoje gjerat qe gjykon se jane te mira. Por nese ka gjera te mira, parimi i tyre duhet te jete i vetem. Duhet te jete pra nje Miresi Absolute.
- 2. Qenia e madhesive te ndryshme percakton qenesine e nje madhesie qe perfshin gjithe te tjerat, pjese e se ciles ato te gjitha jane.
- 3. Cdo gje qe eshte, apo eshte ne virtyt te dickaje, ose eshte ne virtytin e asgjese. Pra, meqe eshte ne virtyt te asgjese nuk eshte asgjeja vete, e meqe dicka eshte, ajo do te jete fale nje Qenie Eprore, te qenit ne virtyt (te ndonje gjeje).
- 4. Trajtuar nga hierarkia e qenieve te gjalla. Duhet te jete nje qenie ne majen e hierarkise qe eshte e persosur. Nje persosje paresore dhe absolute.
Çështja e problemit ontologjik apo deshmite "a priori".
Fjala dhe dituria
Veprat
- "Cur Deus Homo?" ("Përse Perëndia Njeri?"; 1098)
- "De casu diaboli" ("Çështja e djallit"; 1085–1090)
- "De conceptu virginali et originali peccato ("Koncepti virgjëror dhe mëkati zanafillor"; 1099–1100)
- "De concordia praescientiae et praedestinationis et Gratiae Dei cum libero arbitrio" ("Pajtimi i paranjohjes, paracaktimit dhe Hirit të Perëndisë me gjykimin e lirë"; 1107–1108)
- "De grammatico" ("Gramatika"; 1075–1085)
- "De libertate arbitrii" ("Liria e gjykimit"; 1080–1085)
- "De processione Spiritus Sancti" ("Ecuria e Shpirtit të Shenjtë"; 1102)
- "De veritate" ("E vërteta"; 1080–1085)
- "Epistola de incarnatione Verbi" ("Letër mbi mishërimin e Fjalës"; 1092 versioni i I; 1094 versioni i fundit)
- "Epistolae de sacramentis" ("Epistola de sacrificio azymi et fermentati"/"Epistola de sacramentis Ecclesiae") ("Letra mbi Sakramentet" -"Letër mbi flijimin e bukës dhe tharmimit"/"Letër mbi sakramentet e Kishës"; 1106–1107)
- "Meditatio redemptionis humanae" ("Përsiatje e shpëtimit njerzor"; 1099–1100)
- "Monologion" ("Njëfjalim"; 1076)
- "Proslogion" ("Bashkëfjalosje"; 1077–1078)