Perandoria Osmane: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
No edit summary Etiketat: Redaktim nga celulari Redaktim në versionin web nga celulari |
v →Referenca: All info is kept in Wikidata, removed: {{Link FA|ar}} using AWB (10903) |
||
| Rreshti 168: | Rreshti 168: | ||
[[Kategoria:Perandoria Osmane]] |
[[Kategoria:Perandoria Osmane]] |
||
{{Link FA|ar}} |
|||
[[ml:ഓട്ടൊമന് സാമ്രാജ്യം]] |
[[ml:ഓട്ടൊമന് സാമ്രാജ്യം]] |
||
Versioni i datës 5 maj 2015 00:33
 | Ky 8 Mars 2009 nuk citon asnjë burim, prandaj mund të mos jetë i saktë. |
|
Perandoria Osmane
دَوْلَتِ عَلِيّهٔ عُثمَانِیّه Devlet-i Âliyye-i Osmâniyye | |||
| |||
|
Moto: دولت ابد مدت | |||
|
Himni | |||
 | |||
| Emri i plotë | Shteti Sublim Osman | ||
|---|---|---|---|
| Gjuha zyrtare | Turko-otomane (e shkruar me alfabet arab), | ||
| Gjuhë të folura | Shqip., arabisht, greqisht, armenisht, hebraisht, rusisht, serbisht etj. | ||
| Kryeqyteti | Söğüt (1302–26) Brusa (1326–65) Edirne (1365–1453) Stamboll (1453–1922)[1][2] | ||
| Valuta | Akçe, Para, Kuruş, Lira, Sultanî | ||
| Forma e qeverisjes | Kalifat | ||
| Statusi | Perandori e madhe | ||
| Popullsia | ~30-35.000.000 ban. (1600) ~35.350.000 ban. (1856) | ||
| Sipërfaqja | ~4.800 km² (1299) ~5.200.000 km² (Shekulli XVI) | ||
| Themelimi | 1299 | ||
| Qeverisja e ndërmjetme | 1402–1414 | ||
| Republika e Turqisë | 29 tetor, 1923 | ||
.svg)
.png){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Perandoria Osmane (1299 - 1923), është shteti paraardhës i Republikës së Turqisë së sotme dhe një nga perandoritë më të mëdha të historisë. Përfshinte 22,9 milion km² në majë të lulëzimit në shekullin XVI duke mbajtur të pushtuara viset nga Afrika Veriore, Lindja e Afërt, Kaukazi deri në Evropë. Ishte rivali kryesor i shteteve evropiane kundër të cilave ndërmori shumë fushata ushtarake. Brenda perandorisë mbizotëronte rendi ushtarak dhe aristokracia e zgjedhur e padishahut ose sulltanit, sovranit të shtetit.Një ndër sundimtarët më të fuqishem ishte Sulltan Sylejmani ndryshe nga turqit quhej Kanuni Sulltan Sylejman.
- Kryeqyteti : Stambolli (Konstandinopoja)
Shekujt XVI dhe XVII ishin kulmi i lulëzimit të kësaj perandorie, ndërsa në shekujt XVIII dhe XIX luftërat e shpeshta me Rusinë dhe Austro-Hungarinë shënojnë rënien. Përfshirja në Luftën e Parë Botërore, në krah me fuqitë qendrore, Austro-Hungarinë dhe Perandorinë Gjermane, osmanëve iu solli shkatërrimin e plotë të perandorisë së tyre. Lëvizjet nacionaliste turke shpallën Republikën e Turqisë në territorin e mbetur, i cili kryesisht banohej nga populli turk.
Shtrirja Gjeografike
Historia
Pas vdekjes së Sulltanit Selxhuk Anadolli ishte i ndarë si një mozaik ku çdo pjesë e Anadollit ishte si një shtet i pavarur,kjo ndarje e Anadollit dhe disa pjesëve të Turqisë ndodhi gjatë fillimit të vitit 1300 e deri në fund të këtij shekulli.Keto shtete të ndara të Anadollit quheshin Emiratet e Gazit.Emiratet e Gazit apo shtetet e ndara ishin të udhehequra nga Osmani I (1258 - 1326) ku edhe mori emrin Perandoria Osmane nga Sulltani Osman I (1258-1326),si themelues i Perandorisë Osmane ai tha dhe qellimi i tij ishte: "Unë si themeluesi i kesaj Perandorie,do te zgjeroj kufijte e Perandorisë Osmane drejt Perandorisë Osmane.Me këto reforma pjesët e ndara të Anadollit tashmë ishin të bashkuara.
Pas vdekjes së Sulltan Osmanit I Perandoria Osmane filloi të zgjerohej prej mesdheut Lindor e deri në Ballkan.Djali i Sulltan Osmanit Orhani pas shumë sukseseve të bëra ai pushtoi Bursën dhe Bursa u bë kryeqyteti i kësaj Perandorie.Rënia e Bursës nënkuptonte humbjen e kotrollin Bizantin mbi Anadollin.Fitorja Osmane në Kosovë në vitin 1389 në mënyrë efektive shënoi fundin e pushtetit serb në rajon duke hapur rrugën për zgjerimin e Perandorisë Osmane në Evropë.Beteja e Nikopolit ne vitin 1396 mes forcave Otomane dhe Kryqtareve ne Bullgari ishte beteja e cila Perandoria Osmane i dha fund kryqëzatave të asaj kohe në fund të shekullit XIV.
Perandoria Osmane në shek. XVII-XVIII
- Artikulli kryesor: Perandoria Osmane në shek. XVII-XVIII
Anglia e udhëhequr nga qëllimet e saj në luftën kundër shteteve të tjera evropiane, filloi të mbështesë shtetin osman dhe të ndikojë në politikën e tij të jashtme. Në sajë të ndihmës së vërtete, osmanët në vitin 1645 morën nga venecianët ishullin e Kretës, qendrën e rëndësishme tregtare në Mesdhe.
Perandoria Osmane në shek. XVIII-XIX
Perandoria Osmane në gjysmën e parë shek. XVIII-XIX
- Artikulli kryesor: Perandoria Osmane në gjysmën e parë shek. XVIII-XIX
Ngjarjet në shek. XVII e keqësuan shumë gjendjen të brendshme dhe të jashtme e Perandorisë Osmane. Klasa sunduese kërkonte të dilte nga situata me anë të pushtimeve të reja. Nga ana tjetër Rusia dhe shtete të tjera filluan të marrin nën mbrojtje popullsi të krishtera që ndosheshin nën shtetin osman. Për këto arsye në 40-vjetët e parë, Perandoria Osmane u ndodh në disa luftëra me shtetet të vetme ose me disa shtet së bashku.
Perandoria Osmane në gjysmën e dytë të shekullit XVIII-XIX
- Artikulli kryesor: Perandoria Osmane në gjysmën e dytë të shekullit XVIII-XIX
Në vitet 30-40 të shek XVIII], krahas varësisë ekonomike filloi dhe rritja e ndikimit politik të shteteve evropiane në shtetin osman. Në këtë periudhë u ashpërsuan edhe më shumë kontradiktat midis shteteve evropiane për Perandorinë Osmane. Nga një vend që e kërcënonte Evropën në shek XVI, shteti osman ishte kthyer në një objekt për diskutim.
Kriza Lindore
- Artikulli kryesor: Kriza Lindore
Kriza lindore është emri i konfliktit mes Perandorisë Osmane dhe Evropës që rezultoi në ndryshimin e kufijve të vendeve Evropiane midis të cilave dhe Perandoria Osmane.
Perandoria Osmane në shek. XIX-XX
- Artikulli kryesor: Perandoria Osmane në shek. XIX-XX
Fuqitë e Mëdha vazhdonin të ndërhynin në punët e brendshme të shtetit osman për shumë probleme. Një nga këto ishte çështja greke. Anglia nuk dëshironte luftën e Rusisë kundër shtetit osman. Qeveria angleze dhe ruse nënshkruan një protokoll të ashtuquajtur protokolli i Petërburgut (4 janar 1826). Perandoria Osmane që prej mesit të shekullit XIX shkonte drejt rënies.Ndikim të madh në rënien e saj pati edhe Pavarësia e Shqipërisë me 1912 dhe kështu me 1913 Perandoria Osmane thuajse u largua përgjithmonë nga Ballkani.Me 1923 Perandoria Osmane u bë Republike dhe sundimi si Perandori Otomane kishte mbaruar.
Bibliografia
- Marre nga PETRIKA THENGJILLI "Historia e Perandorisë Osmane" Tiranë 1997, fq. 177-197
Lidhje të jashtme
Referenca
- ^ The Encyclopædia Britannica, Vol.7, Edited by Hugh Chisholm, (1911), 3; Constantinople, the capital of the Turkish Empire...
- ^ Britannica, Istanbul:When the Republic of Turkey was founded in 1923, the capital was moved to Ankara, and Constantinople was officially renamed Istanbul in 1930.
|
Ky artikull nga Historia është një faqe cung. Mund të ndihmoni Wikipedian duke e përmirësuar. |