Mekanika: Dallime mes rishikimesh

[redaktim i pashqyrtuar]

← Redaktim më i vjetër Ndryshimi më pas →

Content deleted Content added

Inline

Versioni i datës 23 dhjetor 2015 14:23

Mekanika merret me studimin e zhvendosjes së lëndës në hapësirë dhe kohë (kinematika, dinamika). Nganjëherë si pjesë e pavarur e mekanikës, merret dhe statika e cila studion kushtet, për të cilat lënda është në prehje (qetësi).

Lëvizja e trupit

Vija të cilën e përshkon trupi i zgjedhur për krahasim që quhet trup krahasues (referent). Për të përshkruar ndonjë lëvizje janë të domosdoshme disa parametra ose madhësi fizike, që ne i quajmë elemente të lëvizjes. Meqenëse lëvizja kryhet në hapësirë dhe kohë atëherë elementet kryesore të lëvizjes janë hapësira dhe koha. Hapësira fizike përmban tri përmasa : gjatësinë , gjerësinë dhe lartësinë. Që të trija këto madhësi janë distanca ose siç i quajmë në mekanikë rrugë. Rruga në mekanik zakonisht shënohet me shkronjën s (nga latinishtja Spatium). Njësia për rrugën në SI është metri që shënohet me shkronjën m. Koha që i nevojitet trupit rferent të përshkrojë rrugën, zakonisht shënohet me shkronjën t (nga latinishtja tempus).

Zhvendosja e trupit

Zhvendosja e trupit është ndërrimi i pozitës së tij në boshtin x nga një pikë në pikën tjetër. Zhvendosja është madhësi vektoriale. Pra zhvendosja e nje trupi quhet nderrimi i pozites se tij prej nje pike ne piken tjeter te hapsires. Ndersa bashkesia e krejt ketyre pikave quhet rrug .

Historia

Antikiteti

Historia kryesore e mekanikës në antikitet ishte mekanika e Aristotelit.^[1] Këtë traditë e vazhdon Hipparchus.^[2]

Mesjeta

Në Mesjetë, teoritë e Aristotelit u kritikuan dhe u ndryshuan nga një numër figurash, duke filluar me John Philoponusin në shekullin e gjashtë. Një problem qendror ishte ai i lëvizjeve të pjerrta, të cilat u diskutuan nga Hipparchus dhe Philoponus. Kjo çoi në zhvillimin e teorisë së impulsit në shekullin e 14-të nga Jean Buridan, i cili zhvilloi teoritë modern të inercisë, shpejtësisë, nxitimit dhe sasisë së lëvizjes. Këto punime dhe të tjera u zhvilluan në këtë shekull edhe nga Llogaritarët e Oksfordit si Thomas Bradëardine, i cili studio dhe formuloi ligje të ndryshme gjatë rënies së trupave.

Koha e re

Dy figurat kryesore në kohën e re janë Galile Galileo dhe Isak Njutoni. Deklaratat përfundimtare të Galileut në mekanikë, pjesërisht në rënien e trupave, ndodhen në librin Two New Sciences (1638). Vepra e Njutonit Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica paraqet llogari të detajuara matematikore të mekanikës. ^[2]

Koha më e re

Dy zhvillimet kryesore modern në mekanikë janë relativiteti gjeneral i Anshtajnit, dhe Mekanika kuantike, të dyja të zhvilluara në shekullin 20 si pjesë e ideve në fillim të shekullit 19.

Nëndisiplinat e mekanikës

Në vazhdim janë dy lista me subjekte që studiohen në mekanikë.

Mekanika klasike

Mekanika Njutoniane, teoria origjinale e lëvizjes (Kinematika) dhe forcës (Dinamika).
Mekanika analitike është formulim i mekanikës njutoniane me rëndësi të veçantë në sistemin e energjisë, më shumë se në forca. Dy degët kryesore të mekanikës analitike janë:
- Mekanika Hamiltoniane
- Mekanika Lagrazhiane
Mekanika klasike statike gjeneralizon mekaniken klasike ordinere për të konsideruar sistemet në një gjendje të panjohur; shpesh përdoret për të derivuar vetitë termodinamike.
Mekanike qiellore, lëvizja e trupit në hapësirë: planetet, kometat, yjet, galaksitë, etj.
Astrodinamika, navigimi i anijeve, etj.
Mekanika e trupave të ngurtë, elasticiteti, vetitë e trupave të paformësuar.
Mekanika e thyerjes
Akustika, zëri në trupa të ngurtë, lëngje dhe gaze.
Statika, trupat gjysmë të ngurtë në ekulibrin mekanik.
Mekanika e fluideve, lëvizja e fluideve
Mekanika kontinuale
Hidrostatika, vetitë mekanike të lëngjeve
Statika e fluideve, lëngjët në ekuilibër
Mekanika e aplikuar ose Inxhinieria Mekanike
Biomekanika, trupat në biologji
Biofizika, proceset fizike në organizma të gjallë
Relativiteti ose mekanika e Anshtajnit

Mekanika Kuantike

Në vazhim janë pjesët e mekanikës kuantike:

Mekanika e valëve të Shrodingerit, e përdorur për të përshkruar funksionin valor të një pjesëze të vetme
Mekanika matrikse që është një formulim alternativ që lejon konsiderimin e sistemeve me një numër të fundëm dimensionesh.
Mekanika kuantike statistikore që përgjithëson mekaniken kuantike ordinere në konsiderimin e sistemeve në gjendje të panjohur; shpesh e përdorur për të derivuar vetitë termodinamike.
Fizika parciale, lëvizja, struktura, dhe reaksionet e pjesëzave.
Fizika bërthamore, lëvizja, struktura, dhe reakstionet nukleare
Fizika e materies së kondensuar, gazet kuantike, trupat e ngrutë, lëngjet etj.

Referencat

^ "A history of mechanics". René Dugas (1988). p.19. ISBN 0-486-65632-2
^ ^a ^b "A Tiny Taste of the History of Mechanics". The University of Texas at Austin.

Bibliografia

Robert Stawell Ball (1871) Experimental Mechanics from Google books.
Landau, L. D.; Lifshitz, E. M. (1972). Mechanics and Electrodynamics, Vol. 1. Franklin Book Company, Inc. ISBN 0-08-016739-X. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja)

Lidhje të jashtme

WikiFjalori: Mekanika – shfletoni më shumë në fjalorin e lirë

[1] "A history of mechanics". René Dugas (1988). p.19. ISBN 0-486-65632-2

[mechanics-2] "A Tiny Taste of the History of Mechanics". The University of Texas at Austin.

[1]

[2]

@@ Rreshti 8: / Rreshti 8: @@
 Pra zhvendosja e nje trupi quhet nderrimi i pozites se tij prej nje pike ne piken tjeter te hapsires. Ndersa bashkesia e krejt ketyre pikave quhet rrug .
+==Historia==
-{{fizi-cung}}
+===Antikiteti===
+Historia kryesore e mekanikës në antikitet ishte mekanika e Aristotelit.<ref>"''[http://books.google.com/books?id=vPT-JubW-7QC&pg=PA19&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false A history of mechanics]''". René Dugas (1988). p.19. ISBN 0-486-65632-2</ref> Këtë traditë e vazhdon Hipparchus.<ref name="mechanics">"[http://golem.ph.utexas.edu/category/2008/01/a_tiny_taste_of_the_history_of.html A Tiny Taste of the History of Mechanics]". The University of Texas at Austin.</ref>
+===Mesjeta===
+Në Mesjetë, teoritë e Aristotelit u kritikuan dhe u ndryshuan nga një numër figurash, duke filluar me [[John Philoponus]]in në shekullin e gjashtë. Një problem qendror ishte ai i [[Hedhja e pjerrët|lëvizjeve të pjerrta]], të cilat u diskutuan nga Hipparchus dhe Philoponus. Kjo çoi në zhvillimin e teorisë së impulsit në shekullin e 14-të nga [[Jean Buridan]], i cili zhvilloi teoritë modern të [[Inercia|inercisë]], [[Shpejtësia|shpejtësisë]], [[Nxitimi|nxitimit]] dhe [[Sasia e lëvizjës|sasisë së lëvizjes]]. Këto punime dhe të tjera u zhvilluan në këtë shekull edhe nga Llogaritarët e Oksfordit si [[Thomas Bradëardine]], i cili studio dhe formuloi ligje të ndryshme gjatë rënies së trupave.
+===Koha e re===
+Dy figurat kryesore në kohën e re janë [[Galile Galileo]] dhe [[Isak Njutoni]]. Deklaratat përfundimtare të Galileut në mekanikë, pjesërisht në rënien e trupave, ndodhen në librin ''Two New Sciences'' (1638). Vepra e Njutonit ''Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica'' paraqet llogari të detajuara matematikore të mekanikës. <ref name="mechanics"/>
+===Koha më e re===
+Dy zhvillimet kryesore modern në mekanikë janë [[Relativiteti gjeneral|relativiteti gjeneral]] i [[Anshtajni|Anshtajnit]], dhe [[Mekanika kuantike]], të dyja të zhvilluara në shekullin 20 si pjesë e ideve në fillim të shekullit 19.
+==Nëndisiplinat e mekanikës==
+Në vazhdim janë dy lista me subjekte që studiohen në mekanikë.
+===Mekanika klasike===
+* [[Mekanika e Njutonit|Mekanika Njutoniane]], teoria origjinale e lëvizjes ([[Kinematika]]) dhe forcës ([[Dinamika]]).
+* [[Mekanika analitike]] është formulim i mekanikës njutoniane me rëndësi të veçantë në sistemin e energjisë, më shumë se në forca. Dy degët kryesore të mekanikës analitike janë:
+**[[Mekanika e Hamiltonit|Mekanika Hamiltoniane]]
+**[[Mekanika e Lagranzhit|Mekanika Lagrazhiane]]
+*[[Mekanika klasike]] statike gjeneralizon mekaniken klasike ordinere për të konsideruar sistemet në një gjendje të panjohur; shpesh përdoret për të derivuar vetitë termodinamike.
+*Mekanike qiellore, lëvizja e trupit në hapësirë: planetet, kometat, yjet, galaksitë, etj.
+*Astrodinamika, navigimi i anijeve, etj.
+*Mekanika e trupave të ngurtë, elasticiteti, vetitë e trupave të paformësuar.
+*Mekanika e thyerjes
+*[[Akustika]], zëri në trupa të ngurtë, lëngje dhe gaze.
+*[[Statika]], trupat gjysmë të ngurtë në ekulibrin mekanik.
+*[[Mekanika e fluideve]], lëvizja e fluideve
+*[[Mekanika kontinuale]]
+*[[Hidrostatika]], vetitë mekanike të lëngjeve
+*[[Statika e fluideve]], lëngjët në ekuilibër
+*Mekanika e aplikuar ose [[Inxhinieria Mekanike]]
+*[[Biomekanika]], trupat në biologji
+*[[Biofizika]], proceset fizike në organizma të gjallë
+*[[Relativiteti]] ose mekanika e Anshtajnit
+===Mekanika Kuantike===
+Në vazhim janë pjesët e mekanikës kuantike:
+*[[Mekanika e valëve të Shrodingerit]], e përdorur për të përshkruar funksionin valor të një pjesëze të vetme
+*Mekanika matrikse që është një formulim alternativ që lejon konsiderimin e sistemeve me një numër të fundëm dimensionesh.
+*Mekanika kuantike statistikore që përgjithëson mekaniken kuantike ordinere në konsiderimin e sistemeve në gjendje të panjohur; shpesh e përdorur për të derivuar vetitë termodinamike.
+*Fizika parciale, lëvizja, struktura, dhe reaksionet e pjesëzave.
+*[[Fizika bërthamore]], lëvizja, struktura, dhe reakstionet nukleare
+*[[Fizika e materies së kondensuar]], gazet kuantike, trupat e ngrutë, lëngjet etj.
+==Referencat==
+{{reflist}}
+==Bibliografia==
+* [[Robert Stawell Ball]] (1871) [http://books.google.ca/books?id=CPo4AAAAMAAJ Experimental Mechanics] from [[Google books]].
+* {{cite book | author=[[Lev Landau|Landau, L. D.]]; [[Evgeny Lifshitz|Lifshitz, E. M.]] | title=Mechanics and Electrodynamics, Vol. 1 | publisher=Franklin Book Company, Inc | year=1972 | isbn=0-08-016739-X}}
+== Lidhje të jashtme ==
+{{Wiktionary}}
+* [http://iMechanica.org/  iMechanica: the web of mechanics and mechanicians]
+* [http://www.jaredzone.info/2015/08/definition-of-mechanics.html  Mechanics Definition]
+* [http://rodsalgado.blogspot.com/  Mechanics Blog by a Purdue University Professor]
+* [http://www.esm.vt.edu/ The Mechanics program at Virginia Tech]
+* [http://www.physclips.unsw.edu.au/ Physclips: Mechanics with animations and video clips] from the University of New South Wales
+* [http://www7.nationalacademies.org/usnctam  U.S. National Committee on Theoretical and Applied Mechanics]
+* [http://www.physics-online.com Interactive learning resources for teaching Mechanics]
+* [http://archimedes.mpiwg-berlin.mpg.de The Archimedes Project]
 [[Kategoria:Fizikë]]