Azia: Dallime mes rishikimesh
[Redaktim i kontrolluar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Liridon (diskuto | kontribute) Refuzoi ndryshimin e fundit të tekstit (nga 79.126.174.89) dhe riktheu rishikimin 1563220 nga JhsBot |
No edit summary |
||
Rreshti 409: | Rreshti 409: | ||
== Demografia == |
== Demografia == |
||
{{Kryesor|Demografia e Azisë}} |
{{Kryesor|Demografia e Azisë}} |
||
Në Azi, jetojnë rreth 3 |
Në Azi, jetojnë rreth 3 800000000000000000000000000000000000 banorë që është afër 60% e numrit të përgjithshëm të popullsisë botërore. |
||
Dendësia e popullsisë është 80 banorë për kilometër katror, por kjo ndryshon nga një rajon pothuajse të pabanuara në veri të Siberisë dhe ate të tejët të dendur në jug-perëndim të kontinentit në të cilën jetojnë deri 500 për çdo km ². Viset më të banuara janë pjesët e Kinës lindore, , qendrore dhe jugore, Gadishulli Korean, pjesët e ishujve japoneze [[Honshū|Honshu]], [[Tajvan]], ishujt indonezian [[Java (kthjellim)|Java]], [[Bangladeshi]], dhe [[Hinduistani]] në veri të [[India|Indis]]ë. Në Rusi, në pjesën e Azisë - Siberiane jetojnë rreth 30 milion banorë, një situatë e ngjashme në stepë të Azisë Qendrore, si dhe në Azinë jugperëndimore. |
Dendësia e popullsisë është 80 banorë për kilometër katror, por kjo ndryshon nga një rajon pothuajse të pabanuara në veri të Siberisë dhe ate të tejët të dendur në jug-perëndim të kontinentit në të cilën jetojnë deri 500 për çdo km ². Viset më të banuara janë pjesët e Kinës lindore, , qendrore dhe jugore, Gadishulli Korean, pjesët e ishujve japoneze [[Honshū|Honshu]], [[Tajvan]], ishujt indonezian [[Java (kthjellim)|Java]], [[Bangladeshi]], dhe [[Hinduistani]] në veri të [[India|Indis]]ë. Në Rusi, në pjesën e Azisë - Siberiane jetojnë rreth 30 milion banorë, një situatë e ngjashme në stepë të Azisë Qendrore, si dhe në Azinë jugperëndimore. |
Versioni i datës 25 shkurt 2016 19:16
Azia është kontinenti më i madh dhe me dendësinë më të madhe të popullsisë në Tokë. Ky kontinent mbulon 8,6% të tërë sipërfaqes së tokës, është 4,5 herë më e madhe se Evropa dhe përbën 60% të popullatës botërore.
Kufijtë e Azisë janë tokësorë dhe detarë. Në Veri ka dalje në Oqeanin e Ngrirë të Veriut; në Jug futet thellë në Oqeanin Indian; në Lindje brigjet e saj lagen nga Oqeani Paqësor; kurse në Perëndim, Deti Kaspik, Deti i Zi, Deti Egje, Mali Kaukaz, Gryka e Bosforit dhe Dardanelet. Malet dhe lumi Ural ndajnë atë nga Evropa. Nga Afrika, Azinë e ndan: Kanali i Suezit dhe Deti i Kuq. Nga Amerika Veriore e ndan Ngushtica e Beringut.
Vendet dhe regjionet
Regjioni dhe shteti | Hapësira (km²) |
Demografia | Dendësia (km²) |
Kryeqyteti | |||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Kazakistani | 2,346,927 | 13,472,593 | 5.7 | Astana | |||
Kirgistani | 198,500 | 4,822,166 | 24.3 | Bishkek | |||
Stampa:Country data Tajikistan Taxhikistani | 143,100 | 6,719,567 | 47.0 | Dushanbe | |||
Turkmenistani | 488,100 | 4,688,963 | 9.6 | Ashgabat | |||
Uzbekistani | 447,400 | 25,563,441 | 57.1 | Tashkent | |||
Kina | 9,584,492 | 1,384,303,705 | 134.0 | Pekini | |||
Stampa:Country data Hong Kong Hong Kong | 1,092 | 7,303,334 | 6,688.0 | Hong Kong | |||
Japonia | 377,835 | 126,974,628 | 336.1 | Tokio | |||
Stampa:Country data Macau Macao | 25 | 461,833 | 18,473.3 | Makao | |||
Mongolia | 1,565,000 | 2,694,432 | 1.7 | Ulanbatori | |||
Stampa:Country data North Korea Korea Veriore | 120,540 | 22,224,195 | 184.4 | P'yŏngyang | |||
Korea Jugore | 98,480 | 48,324,000 | 490.7 | Seoul | |||
Taivani | 35,980 | 22,548,009 | 626.7 | Taipei | 63,556 | 1,378,159 | 21.7 |
Rusia[1] | 13,115,200 | 39,129,729 | 3.0 | Moska | |||
Brunei | 5,770 | 350,898 | 60.8 | Bandar Seri Begawan | |||
Kamboxhia | 181,040 | 12,775,324 | 70.6 | Phnom Penh | |||
Indonezia | 1,419,588 | 227,026,560 | 159.9 | Xhakarta | |||
Stampa:Country data Laos Laosi | 236,800 | 5,777,180 | 24.4 | Vientiani | |||
Malajzia | 329,750 | 22,662,365 | 68.7 | Kuala Lumpur | |||
Mianmar | 678,500 | 42,238,224 | 62.3 | Naypyidaw | |||
Stampa:Country data the Philippines Filipinet | 300,000 | 84,525,639 | 281.8 | Manila | |||
Singapuri | 693 | 4,452,732 | 6,425.3 | Singapuri | |||
Tailanda | 514,000 | 62,354,402 | 121.3 | Bangkoku | |||
Timori Lindor | 15,007 | 952,618 | 63.5 | Dili | |||
Vietnami | 329,560 | 81,098,416 | 246.1 | Hanoi | |||
Afganistani | 647,500 | 27,755,775 | 42.9 | Kabul | |||
Bangladeshi | 144,000 | 133,376,684 | 926.2 | Dhaka | |||
Stampa:Country data Bhutan Butani | 47,000 | 2,094,176 | 44.6 | Thimphu | |||
India | 3,287,590 | 1,045,845,226 | 318.2 | Nju Delhi | |||
Irani | 1,648,000 | 66,622,704 | 40.4 | Teherani | |||
Stampa:Country data Maldives Maldives | 300 | 320,165 | 1,067.2 | Malé | |||
Nepali | 140,800 | 25,873,917 | 183.8 | Kathmandu | |||
Pakistani | 803,940 | 147,663,429 | 183.7 | Islamabadi | |||
Shiri Lanka | 65,610 | 19,576,783 | 298.4 | Kolombo | |||
Armenia | 29,800 | 3,330,099 | 111.7 | Yerevan | |||
Azerbajxhani | 41,370 | 3,479,127 | 84.1 | Baku | |||
Bahraini | 665 | 656,397 | 987.1 | Manama | |||
Qipro | 9,250 | 775,927 | 83.9 | Nicozia | |||
Gaza | 363 | 1,203,591 | 3,315.7 | Gaza | |||
Gjeorgjia | 20,460 | 2,032,004 | 99.3 | Tbilisi | |||
Stampa:Country data Iraq Iraku | 437,072 | 24,001,816 | 54.9 | Bagdadi | |||
Izraeli | 20,770 | 6,029,529 | 290.3 | Jerusalemi | |||
Jordania | 92,300 | 5,307,470 | 57.5 | Amani | |||
Kuvajti | 17,820 | 2,111,561 | 118.5 | Kuwait City | |||
Lebanoni | 10,400 | 3,677,780 | 353.6 | Beiruti | |||
Naxçivan | 5,500 | 365,000 | 66.4 | Naxçivan | |||
Omani | 212,460 | 2,713,462 | 12.8 | Muscat | |||
Stampa:Country data Qatar Katari | 11,437 | 793,341 | 69.4 | Doha | |||
Stampa:Country data Saudi Arabia Arabia Saudite | 1,960,582 | 23,513,330 | 12.0 | Riyadh | |||
Siria | 185,180 | 17,155,814 | 92.6 | Damasku | |||
Turqia[2] | 756,768 | 57,855,068 | 76.5 | Ankara | |||
Stampa:Country data the United Arab Emirates Emiratet e Bashkuara | 82,880 | 2,445,989 | 29.5 | Abu Dabi | |||
Bregu Perendimorë | 5,860 | 2,303,660 | 393.1 | — | |||
Stampa:Country data Yemen Jemeni | 527,970 | 18,701,257 | 35.4 | Sana | |||
Gjithsej | 43,810,582 | 3,902,404,193 | 86.8 |
Relievi
30 degrees, 1800x1800 |
- Artikulli kryesor: Relievi i Azisë
Azia konsiderohet si kontinenti më i vjetër i rruzullit tokësor. Pjesa më e vjetër konsiderohet pjesa e Angarës, e cila është krijuar në periudhën Arkaike. Pastaj në fillim të paleozoikut formohet edhe një masë në jug e quajtur Godvana, e cila ka përfshirë nga kontinenti i Amerikës Jugore deri tek ai i Australisë, por edhe disa pjesë të Azisë. Lëvizjet e mëvonshme kan shkaktuar coptimin e Angarës dhe me coptimin e Godvanës, në fundosjen e saj, duke formuar Oqeanin Indian. Në mes të këtyre dy masave Angarës dhe Godvanës ka qenë një det i madh i quajtur Tetis.Malet kryesore jane Himalajet me majen me te larte ne bote Mont Everest,8848m,dhe gjatesi 2500 km , Kakarokum,Hindokush,Pamir,Tien Shan etj.... Perthyeshmeria detare - Ngushticat me te medha jane : Beringu , Bosfori , Dardanelet , Babel Mandeb , Malajes etj., ndersa gjiret me te medhenj jane : Gjiri i Persise , i Bengalit , i Siamit dhe i Tonkinit . Perthyerja bregdetare ka rendesi te shumefisht ekonomike , vecanerisht per komunikacion . Bregdeti me i perthyer është ai juglindor dhe lindor
Klima
- Artikulli kryesor: Klima e Azisë
Shtrirja e madhe gjeografike e kontinentit të Azisë është arsyeja e klimës së shumëllojshme. Në të dominojnë gati të gjithë tipat klimatik të sipërfaqës së Tokës. Mbi këtë kontinent konfrontohen masat ajrore të viseve tropikale me ato polare, kontinentale me ato maritime. Në pjesën qendrore të Azisë ndikimi i masave të lagështa dhe të nxehta detare nuk arrin të depërtojë dhe pikrisht këto vise janë nën influencën e klimës së thatë kontinentale.ne kete kontinent egzistojn klima : ekuatoriale,subekuatoriale,tropikale,mesatare,mesatare kontinentale etj.
Hidrografia
- Artikulli kryesor: Hidrografia e Azisë
Hidrografia e këtij kontinenti është një ndër elelmetet dalluese gjeografike. Në krahasim me teritorin e madh që ka , e që dallohet dukshëm nga kontinentet tjera, rrejetit i lumenjëve nuk ëshë zhvilluar në masë të duhur.[3] Megjithë atë, lumenjtë e Azisë janë të medhenj, të gjatë, me prurje të mëdha uji. Pjesa më e madhe e lumenjëve burimin e ka në pjesën qendrore të Azisë, prej nga gravitojnë kah Oqeanet që e rrethojnë. Azia dallohet si kontinent me hapsirë të madhe gjeografike, prej nga rrjedhat ujore nuk arrijnë të derdhen në detetë e afërme. Kjo hapsirë shtrihet prej Liqenit Kaspik, në perëndim, deri te kufiri i Kinës, në lindje. Vetëm kësaj zone i takon 1/3 e kontinentit.
Bota bimore e shtazore
Bota bimore e Azisë eshtë e lidhur me shumllojshmërinë e klimës. Në pjesën veriore të kontinentit të Azisë janë të përhapura tundra, ndërsa në jug të sajë tajga. Në pjesën qendrore stepat dhe shkretëttirat: në viset bregdetare të Detit të Mesdhe bimët mesdhetare , ndërsa në atë jugore pyjet e pashkelura që quhen xhungla.
Bota shtazore është e pasur me elefantë, tigra, shpesë etj. Në shkretëtitra jetojnë deve te cilat perdoren si mjete transportimi ,çakalla etj.Në zonën e tajgave jetojnë : ariu, ujku, dhelpra etj., ndërsa në zonën e tundrës ariu i bardhë de dhelpra polare
Demografia
- Artikulli kryesor: Demografia e Azisë
Në Azi, jetojnë rreth 3 800000000000000000000000000000000000 banorë që është afër 60% e numrit të përgjithshëm të popullsisë botërore.
Dendësia e popullsisë është 80 banorë për kilometër katror, por kjo ndryshon nga një rajon pothuajse të pabanuara në veri të Siberisë dhe ate të tejët të dendur në jug-perëndim të kontinentit në të cilën jetojnë deri 500 për çdo km ². Viset më të banuara janë pjesët e Kinës lindore, , qendrore dhe jugore, Gadishulli Korean, pjesët e ishujve japoneze Honshu, Tajvan, ishujt indonezian Java, Bangladeshi, dhe Hinduistani në veri të Indisë. Në Rusi, në pjesën e Azisë - Siberiane jetojnë rreth 30 milion banorë, një situatë e ngjashme në stepë të Azisë Qendrore, si dhe në Azinë jugperëndimore.
Rreth dy të tretat e popullsisë i përket racës së Azisë mongoloide që jetojnë në territorin e Japonisë në liqenin Kaspik dhe në Siberi dhe Indokinë. Pjesë të tjera të Azisë janë të banuara kryesisht me popuj indo-evropian ngjyrë të errët të lëkurës . Në Arqipelagun e Malajës jeton raca meleze.
Fetë kryesore në Azi janë Hinduizmi, Islamizmi, Kristianizmi, Budizmi, Konfucianizmi, Taoismizi dhe Shintoizmi. Hinduizmi është i përhapur në Indi, në Azinë Juglindore dhe Lindore janë të përfaqësuara nga Budizmi, Konfucianizmi, Taoismizi dhe Shintoizmi, Islamizmi në Azinë jugore, Pakistan, Bangladesh dhe Indonezi, shumica e fesë katolike në Filipine dhe ortodokse në Rusi dhe Mesdhe, në jug të Azisë
Ekonomia
- Artikulli kryesor: Ekonomia e Azisë
Demografia: | 3,958,768,100 (2006 Estimate) |
GDP: | US$18.077 trilion |
GDP (Para): | $8.782 trilion |
GDP/kapita (PPP): | $4,518 |
GDP/kapita (Para): | $2,195 |
Rritja vjetore e GDP për kapita : |
|
Hyrjet e top 10%: | |
Miljonerët | 2.0 million (0.05%) |
Papunsia | |
Femra e vlerësuar hyrje |
|
Shumica e të dhënave janë marrë nga UNDP nga viti 2002 tjerat të dhëna nga burime tjera. |
Historia e Azisë
Gjuhët dhe literatura
Çmimet "Nobel"
== Besimet ato basojne ne zotra
Mitologjia
Filozofia
Feja
Fetë kryesore në Azi janë Hinduzmi, Islamizmi, Kristianizmi, Budizmi, Konfucianizmi, Taoismizi dhe Shintoizmi. Hinduizmi është i përhapur në Indi, në Azinë Juglindore dhe Lindore janë të përfaqësuara nga Budizmi, Konfucianizmi, Taoismizi dhe Shintoizmi, Islamizmi në Azinë jugore, Pakistan, Bangladesh dhe Indonezi, shumica e fesë katolike në Filipine dhe ortodokse në Rusi dhe Mesdhe.
Shiko dhe këtë
Wikimedia Commons ka materiale multimediale në lidhje me: Asia. |
Azinë në literaturën gjeografike e hasim me emrin "Evroazi" dhe "Bota e vjeter".Gjatësia perëndim-lindje e Azisë është 8200 km, ndërsa ajo veri-jug 8500 km.Kur ne Stamboll (Turqi) është dreka, në Kepin e Dezhnjevit është nata përkatësisht ora 22:00. Kontinenti i Azisë shtrihet në: brezin mesatar klimatik, brezin e ftohtë klimatik dhe brezin nxehtë klimatik.
Shtesë
- ^ Rusia konsiderohet shtet i dy kontinenteve edhe atë shtet i Evropës dhe Azisë.
- ^ Turqia si dhe disa shtete të tjera, shtrihen ne dy kontinente. Turqia është urë lidhëse e Evropës dhe Azisë
- ^ *Dr.sc. Riza Çavolli;Gjeografia Raionale e Azisë, Prishtinë 1998.
Referencat
- "Asia". The Columbia Gazetteer of the World Online. 2005. New York: Columbia University Press.
- World Conflicts: Asia and the Middle East [1]. Edited by Carl L. Bankston III. New York: Salem Press.