Azia: Dallime mes rishikimesh

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
[Redaktim i kontrolluar][redaktim i pashqyrtuar]
Content deleted Content added
Refuzoi ndryshimin e fundit të tekstit (nga 79.126.174.89) dhe riktheu rishikimin 1563220 nga JhsBot
No edit summary
Rreshti 409: Rreshti 409:
== Demografia ==
== Demografia ==
{{Kryesor|Demografia e Azisë}}
{{Kryesor|Demografia e Azisë}}
Në Azi, jetojnë rreth 3 860 000 000 banorë që është afër 60% e numrit të përgjithshëm të popullsisë botërore.
Në Azi, jetojnë rreth 3 800000000000000000000000000000000000 banorë që është afër 60% e numrit të përgjithshëm të popullsisë botërore.
Dendësia e popullsisë është 80 banorë për kilometër katror, por kjo ndryshon nga një rajon pothuajse të pabanuara në veri të Siberisë dhe ate të tejët të dendur në jug-perëndim të kontinentit në të cilën jetojnë deri 500 për çdo km ². Viset më të banuara janë pjesët e Kinës lindore, , qendrore dhe jugore, Gadishulli Korean, pjesët e ishujve japoneze [[Honshū|Honshu]], [[Tajvan]], ishujt indonezian [[Java (kthjellim)|Java]], [[Bangladeshi]], dhe [[Hinduistani]] në veri të [[India|Indis]]ë. Në Rusi, në pjesën e Azisë - Siberiane jetojnë rreth 30 milion banorë, një situatë e ngjashme në stepë të Azisë Qendrore, si dhe në Azinë jugperëndimore.
Dendësia e popullsisë është 80 banorë për kilometër katror, por kjo ndryshon nga një rajon pothuajse të pabanuara në veri të Siberisë dhe ate të tejët të dendur në jug-perëndim të kontinentit në të cilën jetojnë deri 500 për çdo km ². Viset më të banuara janë pjesët e Kinës lindore, , qendrore dhe jugore, Gadishulli Korean, pjesët e ishujve japoneze [[Honshū|Honshu]], [[Tajvan]], ishujt indonezian [[Java (kthjellim)|Java]], [[Bangladeshi]], dhe [[Hinduistani]] në veri të [[India|Indis]]ë. Në Rusi, në pjesën e Azisë - Siberiane jetojnë rreth 30 milion banorë, një situatë e ngjashme në stepë të Azisë Qendrore, si dhe në Azinë jugperëndimore.

Versioni i datës 25 shkurt 2016 19:16


Harta e botës në të cilën me të gjelbërt është Azia.
Azia

Azia është kontinenti më i madh dhe me dendësinë më të madhe të popullsisë në Tokë. Ky kontinent mbulon 8,6% të tërë sipërfaqes së tokës, është 4,5 herë më e madhe se Evropa dhe përbën 60% të popullatës botërore.

Kufijtë e Azisë janë tokësorë dhe detarë. Në Veri ka dalje në Oqeanin e Ngrirë të Veriut; në Jug futet thellë në Oqeanin Indian; në Lindje brigjet e saj lagen nga Oqeani Paqësor; kurse në Perëndim, Deti Kaspik, Deti i Zi, Deti Egje, Mali Kaukaz, Gryka e Bosforit dhe Dardanelet. Malet dhe lumi Ural ndajnë atë nga Evropa. Nga Afrika, Azinë e ndan: Kanali i Suezit dhe Deti i Kuq. Nga Amerika Veriore e ndan Ngushtica e Beringut.

Vendet dhe regjionet

Harta fizike e Azisë duke mos përfshirë Azinë Perëndimore
Regjionet e Azisë:


Regjioni dhe shteti Hapësira
(km²)
Demografia Dendësia
(km²)
Kryeqyteti
Kazakistani Kazakistani 2,346,927 13,472,593 5.7 Astana
Kirgistani Kirgistani 198,500 4,822,166 24.3 Bishkek
Stampa:Country data Tajikistan Taxhikistani 143,100 6,719,567 47.0 Dushanbe
Turkmenistani Turkmenistani 488,100 4,688,963 9.6 Ashgabat
Uzbekistani Uzbekistani 447,400 25,563,441 57.1 Tashkent
China Kina 9,584,492 1,384,303,705 134.0 Pekini
Stampa:Country data Hong Kong Hong Kong 1,092 7,303,334 6,688.0 Hong Kong
Japonia Japonia 377,835 126,974,628 336.1 Tokio
Stampa:Country data Macau Macao 25 461,833 18,473.3 Makao
Mongolia Mongolia 1,565,000 2,694,432 1.7 Ulanbatori
Stampa:Country data North Korea Korea Veriore 120,540 22,224,195 184.4 P'yŏngyang
South Korea Korea Jugore 98,480 48,324,000 490.7 Seoul
Taivani 35,980 22,548,009 626.7 Taipei 63,556 1,378,159 21.7
Rusia Rusia[1] 13,115,200 39,129,729 3.0 Moska
Brunei Brunei 5,770 350,898 60.8 Bandar Seri Begawan
Kamboxhia Kamboxhia 181,040 12,775,324 70.6 Phnom Penh
Indonezia Indonezia 1,419,588 227,026,560 159.9 Xhakarta
Stampa:Country data Laos Laosi 236,800 5,777,180 24.4 Vientiani
Malaysia Malajzia 329,750 22,662,365 68.7 Kuala Lumpur
Myanmar Mianmar 678,500 42,238,224 62.3 Naypyidaw
Stampa:Country data the Philippines Filipinet 300,000 84,525,639 281.8 Manila
Singapore Singapuri 693 4,452,732 6,425.3 Singapuri
Thailand Tailanda 514,000 62,354,402 121.3 Bangkoku
East Timor Timori Lindor 15,007 952,618 63.5 Dili
Vietnami Vietnami 329,560 81,098,416 246.1 Hanoi
Afganistani Afganistani 647,500 27,755,775 42.9 Kabul
Bangladesh Bangladeshi 144,000 133,376,684 926.2 Dhaka
Stampa:Country data Bhutan Butani 47,000 2,094,176 44.6 Thimphu
India India 3,287,590 1,045,845,226 318.2 Nju Delhi
Iran Irani 1,648,000 66,622,704 40.4 Teherani
Stampa:Country data Maldives Maldives 300 320,165 1,067.2 Malé
Nepal Nepali 140,800 25,873,917 183.8 Kathmandu
Pakistan Pakistani 803,940 147,663,429 183.7 Islamabadi
Sri Lanka Shiri Lanka 65,610 19,576,783 298.4 Kolombo
Armenia Armenia 29,800 3,330,099 111.7 Yerevan
Azerbajxhani Azerbajxhani 41,370 3,479,127 84.1 Baku
Bahrain Bahraini 665 656,397 987.1 Manama
Qiproja Qipro 9,250 775,927 83.9 Nicozia
Palestina Gaza 363 1,203,591 3,315.7 Gaza
Gjeorgjia Gjeorgjia 20,460 2,032,004 99.3 Tbilisi
Stampa:Country data Iraq Iraku 437,072 24,001,816 54.9 Bagdadi
Izraeli Izraeli 20,770 6,029,529 290.3 Jerusalemi
Jordan Jordania 92,300 5,307,470 57.5 Amani
Kuwait Kuvajti 17,820 2,111,561 118.5 Kuwait City
Lebanoni 10,400 3,677,780 353.6 Beiruti
Azerbajxhani Naxçivan 5,500 365,000 66.4 Naxçivan
Oman Omani 212,460 2,713,462 12.8 Muscat
Stampa:Country data Qatar Katari 11,437 793,341 69.4 Doha
Stampa:Country data Saudi Arabia Arabia Saudite 1,960,582 23,513,330 12.0 Riyadh
Siria Siria 185,180 17,155,814 92.6 Damasku
Turqia Turqia[2] 756,768 57,855,068 76.5 Ankara
Stampa:Country data the United Arab Emirates Emiratet e Bashkuara 82,880 2,445,989 29.5 Abu Dabi
Palestina Bregu Perendimorë 5,860 2,303,660 393.1
Stampa:Country data Yemen Jemeni 527,970 18,701,257 35.4 Sana
Gjithsej 43,810,582 3,902,404,193 86.8

Relievi

N60-90, E30-60 N60-90, E60-90 N60-90, E90-120 N60-90, E120-150 N60-90, E150-180
N30-60, E30-60 N30-60, E60-90 N30-60, E90-120 N30-60, E120-150 N30-60, E150-180
N0-60, E30-60 N0-60, E60-90 N0-60, E90-120 N0-60, E120-150
30 degrees, 1800x1800

Azia konsiderohet si kontinenti më i vjetër i rruzullit tokësor. Pjesa më e vjetër konsiderohet pjesa e Angarës, e cila është krijuar në periudhën Arkaike. Pastaj në fillim të paleozoikut formohet edhe një masë në jug e quajtur Godvana, e cila ka përfshirë nga kontinenti i Amerikës Jugore deri tek ai i Australisë, por edhe disa pjesë të Azisë. Lëvizjet e mëvonshme kan shkaktuar coptimin e Angarës dhe me coptimin e Godvanës, në fundosjen e saj, duke formuar Oqeanin Indian. Në mes të këtyre dy masave Angarës dhe Godvanës ka qenë një det i madh i quajtur Tetis.Malet kryesore jane Himalajet me majen me te larte ne bote Mont Everest,8848m,dhe gjatesi 2500 km , Kakarokum,Hindokush,Pamir,Tien Shan etj.... Perthyeshmeria detare - Ngushticat me te medha jane  : Beringu , Bosfori , Dardanelet , Babel Mandeb , Malajes etj., ndersa gjiret me te medhenj jane : Gjiri i Persise , i Bengalit , i Siamit dhe i Tonkinit . Perthyerja bregdetare ka rendesi te shumefisht ekonomike , vecanerisht per komunikacion . Bregdeti me i perthyer është ai juglindor dhe lindor

Klima

Shtrirja e madhe gjeografike e kontinentit të Azisë është arsyeja e klimës së shumëllojshme. Në të dominojnë gati të gjithë tipat klimatik të sipërfaqës së Tokës. Mbi këtë kontinent konfrontohen masat ajrore të viseve tropikale me ato polare, kontinentale me ato maritime. Në pjesën qendrore të Azisë ndikimi i masave të lagështa dhe të nxehta detare nuk arrin të depërtojë dhe pikrisht këto vise janë nën influencën e klimës së thatë kontinentale.ne kete kontinent egzistojn klima : ekuatoriale,subekuatoriale,tropikale,mesatare,mesatare kontinentale etj.

Hidrografia

Hidrografia e këtij kontinenti është një ndër elelmetet dalluese gjeografike. Në krahasim me teritorin e madh që ka , e që dallohet dukshëm nga kontinentet tjera, rrejetit i lumenjëve nuk ëshë zhvilluar në masë të duhur.[3] Megjithë atë, lumenjtë e Azisë janë të medhenj, të gjatë, me prurje të mëdha uji. Pjesa më e madhe e lumenjëve burimin e ka në pjesën qendrore të Azisë, prej nga gravitojnë kah Oqeanet që e rrethojnë. Azia dallohet si kontinent me hapsirë të madhe gjeografike, prej nga rrjedhat ujore nuk arrijnë të derdhen në detetë e afërme. Kjo hapsirë shtrihet prej Liqenit Kaspik, në perëndim, deri te kufiri i Kinës, në lindje. Vetëm kësaj zone i takon 1/3 e kontinentit.

Bota bimore e shtazore

Bota bimore e Azisë eshtë e lidhur me shumllojshmërinë e klimës. Në pjesën veriore të kontinentit të Azisë janë të përhapura tundra, ndërsa në jug të sajë tajga. Në pjesën qendrore stepat dhe shkretëttirat: në viset bregdetare të Detit të Mesdhe bimët mesdhetare , ndërsa në atë jugore pyjet e pashkelura që quhen xhungla.

Bota shtazore është e pasur me elefantë, tigra, shpesë etj. Në shkretëtitra jetojnë deve te cilat perdoren si mjete transportimi ,çakalla etj.Në zonën e tajgave jetojnë : ariu, ujku, dhelpra etj., ndërsa në zonën e tundrës ariu i bardhë de dhelpra polare

Demografia

Në Azi, jetojnë rreth 3 800000000000000000000000000000000000 banorë që është afër 60% e numrit të përgjithshëm të popullsisë botërore.

Dendësia e popullsisë është 80 banorë për kilometër katror, por kjo ndryshon nga një rajon pothuajse të pabanuara në veri të Siberisë dhe ate të tejët të dendur në jug-perëndim të kontinentit në të cilën jetojnë deri 500 për çdo km ². Viset më të banuara janë pjesët e Kinës lindore, , qendrore dhe jugore, Gadishulli Korean, pjesët e ishujve japoneze Honshu, Tajvan, ishujt indonezian Java, Bangladeshi, dhe Hinduistani në veri të Indisë. Në Rusi, në pjesën e Azisë - Siberiane jetojnë rreth 30 milion banorë, një situatë e ngjashme në stepë të Azisë Qendrore, si dhe në Azinë jugperëndimore.

Rreth dy të tretat e popullsisë i përket racës së Azisë mongoloide që jetojnë në territorin e Japonisë në liqenin Kaspik dhe në Siberi dhe Indokinë. Pjesë të tjera të Azisë janë të banuara kryesisht me popuj indo-evropian ngjyrë të errët të lëkurës . Në Arqipelagun e Malajës jeton raca meleze.

Fetë kryesore në Azi janë Hinduizmi, Islamizmi, Kristianizmi, Budizmi, Konfucianizmi, Taoismizi dhe Shintoizmi. Hinduizmi është i përhapur në Indi, në Azinë Juglindore dhe Lindore janë të përfaqësuara nga Budizmi, Konfucianizmi, Taoismizi dhe Shintoizmi, Islamizmi në Azinë jugore, Pakistan, Bangladesh dhe Indonezi, shumica e fesë katolike në Filipine dhe ortodokse në Rusi dhe Mesdhe, në jug të Azisë

Ekonomia

Ekonomia e Azisë
Gjer më vitin 2003
Demografia: 3,958,768,100 (2006 Estimate)
GDP: US$18.077 trilion
GDP (Para): $8.782 trilion
GDP/kapita (PPP): $4,518
GDP/kapita (Para): $2,195
Rritja vjetore e GDP
për kapita :
Hyrjet e top 10%:
Miljonerët 2.0 million (0.05%)
Papunsia
Femra e vlerësuar
hyrje
Shumica e të dhënave janë marrë nga UNDP nga
viti 2002 tjerat të dhëna nga burime tjera.

Historia e Azisë

Gjuhët dhe literatura

Çmimet "Nobel"

== Besimet ato basojne ne zotra

Mitologjia

Filozofia

Feja

Fetë kryesore në Azi janë Hinduzmi, Islamizmi, Kristianizmi, Budizmi, Konfucianizmi, Taoismizi dhe Shintoizmi. Hinduizmi është i përhapur në Indi, në Azinë Juglindore dhe Lindore janë të përfaqësuara nga Budizmi, Konfucianizmi, Taoismizi dhe Shintoizmi, Islamizmi në Azinë jugore, Pakistan, Bangladesh dhe Indonezi, shumica e fesë katolike në Filipine dhe ortodokse në Rusi dhe Mesdhe.

Shiko dhe këtë

Azinë në literaturën gjeografike e hasim me emrin "Evroazi" dhe "Bota e vjeter".Gjatësia perëndim-lindje e Azisë është 8200 km, ndërsa ajo veri-jug 8500 km.Kur ne Stamboll (Turqi) është dreka, në Kepin e Dezhnjevit është nata përkatësisht ora 22:00. Kontinenti i Azisë shtrihet në: brezin mesatar klimatik, brezin e ftohtë klimatik dhe brezin nxehtë klimatik.

Shtesë

  1. ^ Rusia konsiderohet shtet i dy kontinenteve edhe atë shtet i Evropës dhe Azisë.
  2. ^ Turqia si dhe disa shtete të tjera, shtrihen ne dy kontinente. Turqia është urë lidhëse e Evropës dhe Azisë
  3. ^ *Dr.sc. Riza Çavolli;Gjeografia Raionale e Azisë, Prishtinë 1998.

Referencat

Lidhje të jashtme