Perandoria Osmane: Dallime mes rishikimesh

Përpunoni lidhje
Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Browse history interactively
[redaktim i pashqyrtuar][Redaktim i kontrolluar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
No edit summary
Etiketat: Redaktim nga celulari Redaktim nga aplikacioni për celular
No edit summary
Rreshti 1: Rreshti 1:
{{per permiresim|8 Mars 2009}}
{{per permiresim|8 Mars 2009}}
{{pa referenca|8 Mars 2009}}
{{pa referenca|8 Mars 2009}}
{{Infobox former country
{{Shtet historik
| EMRI_SHQIP = Perandoria Osmane
|native_name =
| EMRI_NË_GJUHËN_VENDASE = دَوْلَتِ عَلِيّهٔ عُثمَانِیّه <br /> Devlet-i Âliyye-i Osmâniyye
|conventional_long_name = Perandoria Osmane<br>دَوْلَتِ عَلِيّهٔ عُثمَانِیّه<br>Devlet-i Âliyye-i Osmâniyye
| VITI_KRIJIMI = 1299
|common_name =
| VITI_SHPËRBËRJA = 1923
|continent = Europe
| FLAMURI_FIGURA = Ottoman flag alternative 2.svg
|region = Ballkani
|country = Shqipëria, Serbia, Kosova, Greqia, Maqedonia, Mali i Zi
| FLAMURI_ARTIKULLI = Flamuri Osman
| STEMA_FIGURA = Osmanli-nisani.svg
|era =
| STEMA_ARTIKULLI = Stema Osmane
|status =
|status_text = <!--- A free text to describe status the top of the infobox. Use sparingly. --->
⚫
| MOTO = دولت ابد مدت<br />Devlet-i Ebed-müddet<br />(Shteti i Përjetshëm)
| HIMNI = [[Himni perandorak Osman]]
|empire =
|government_type = '''Monarkia Absolute'''<br>(1299-1876)<br>(1878-1908)<br>(1920-1922)<br>'''Monarki Kushtetuese'''<br>(1876-1878)<br>(1908-1920)
⚫
| HARTA = Ottoman empire.svg
<!--- Rise and fall, events, years and dates --->
⚫
| PËRSHKRIMI_HARTËS = Perandoria Osmane në vitin 1683
<!-- only fill in the start/end event entry if a specific article exists. Don't just say "abolition" or "declaration"-->
| EMRI_PLOTË = Shteti Sublim Osman
| FORMA_QEVERISJES = Kalifat
|year_start = 1299
| STATUSI = Perandori e madhe
|year_end = 1923
|year_exile_start = <!--- Year of start of exile (if dealing with exiled government - status="Exile") --->
| KRYEQYTETI = [[Söğüt]] (1302–26)<br />[[Brusa]] (1326–65)<br />[[Edirne]] (1365–1453)<br />[[Stamboll]] (1453–1922)<ref>''The Encyclopædia Britannica'', Vol.7, Edited by Hugh Chisholm, (1911), 3; ''Constantinople, the capital of the Turkish Empire...''</ref><ref>[http://concise.britannica.com/ebc/article-9368294/Istanbul Britannica, Istanbul]:''When the Republic of Turkey was founded in 1923, the capital was moved to Ankara, and Constantinople was officially renamed Istanbul in 1930.''</ref>
|year_exile_end = <!--- Year of end of exile (leave blank if still in exile) --->
| GJUHA_ZYRTARE = [[Gjuha Osmane|Turko]]-otomane (e shkruar me [[Shkrimi arab|alfabet arab]]),
|event_start = Themelimi
| VALUTA = [[Akçe]], [[Para (valuta)|Para]], [[Kuruş]], [[Lira osmane|Lira]], [[Sultanî]]
| POPULLSIA_1 = ~30-35.000.000
|date_start =
|event_end = [[Turqia|Republika e Turqisë]] themeluar
| POPULLSIA_1_VITI = 1600
| POPULLSIA_2 = ~35.350.000
|date_end =
|event1 = <!--- Optional: other events between "start" and "end" --->
| POPULLSIA_2_VITI = 1856
| POPULLSIA_3 = ~20.884.000
|date_event1 =
| POPULLSIA_3_VITI = 1906
|event2 =
| POPULLSIA_4 = ~18.520.000
|date_event2 =
| POPULLSIA_4_VITI = 1914
|event3 =
| POPULLSIA_5 = ~14.629.000
|date_event3 =
| POPULLSIA_5_VITI = 1918
|event4 =
| SIPËRFAQJA_1 = ~4.800
|date_event4 =
|event_pre = <!--- Optional: A crucial event that took place before before "event_start"--->
| SIPËRFAQJA_1_VITI = 1299
| SIPËRFAQJA_2 = ~5.200.000
|date_pre =
|event_post = <!--- Optional: A crucial event that took place before after "event_end"--->
| SIPËRFAQJA_2_VITI = [[Shekulli XVI]]
| SIPËRFAQJA_3 = ~3.400.000
|date_post =
<!--- Flag navigation: Preceding and succeeding entities p1 to p5 and s1 to s5 --->
| SIPËRFAQJA_3_VITI = 1900
| SIPËRFAQJA_4 = 783.562
|p1 =
| SIPËRFAQJA_4_VITI = 1923
|flag_p1 =
|image_p1 = <!--- Use: [[File:Sin escudo.svg|20px|Image missing]] --->
⚫
| SIPËRFAQJA_5 =
| SIPËRFAQJA_5_VITI =
|p2 =
| HISTORIA_M1 = Themelimi
|flag_p2 =
| HISTORIA_D1 = 1299
|p3 =
⚫
|flag_p3 =
| HISTORIA_M2 = [[Qeverimi i ndërmjetshëm osman|Qeverisja e ndërmjetme]]
| HISTORIA_D2 = 1402–1414
|p4 =
| HISTORIA_M3 =
|flag_p4 =
| HISTORIA_D3 =
|p5 =
| HISTORIA_M4 =
|flag_p5 =
| HISTORIA_D4 =
|s1 =
| HISTORIA_M5 = [[Turqia|Republika e Turqisë]]
|flag_s1 =
| HISTORIA_D5 = [[29 tetor]], [[1923]]
|s5 =
| HISTORIA_M6 =
|flag_s5 =
| HISTORIA_D6 =
|image_flag = Ottoman flag alternative 2.svg
| MP_1 = [[Perandoria Bizantine]]
|flag_alt = <!--- Alt text for flag -->
| FLAMURI_MP_1 = Flag_of_Palaeologus_Emperor.svg
|flag = Flamuri Osman
| MP_2 = [[Sulltanati Selxhuk i Rumit]]
|flag_type =
| FLAMURI_MP_2 = Seljuk Sultanate of Rum 1190 Locator Map.svg
|image_coat = Osmanli-nisani.svg
| MP_3 = [[Perandoria e Trebizondit]]
|coat_alt = <!--- Alt text for coat of arms --->
|symbol = <!--- Link target under symbol image. Default: Coat of arms of {{{common name}}} --->
| FLAMURI_MP_3 = Komnenos-Trebizond-Arms.svg
| MP_4 = [[Despotati i Moresë]]
|symbol_type = <!--- Displayed text for link under symbol. Default "Coat of arms" --->
| FLAMURI_MP_4 =
|image_map = OttomanEmpireIn1683.png
| MP_5 = [[Despotati i Epirit]]
|image_map_alt =
⚫
|image_map_caption = Perandoria Osmane në vitin 1683
⚫
| FLAMURI_MP_5 =
| MP_6 = [[Despotati i Dobruxhës]]
|image_map2 = <!-- If second map is needed - does not appear by default -->
| FLAMURI_MP_6 =
|image_map2_alt =
|image_map2_caption =
| MP_7 = [[Dukati i Arkipelagut]]
|capital = Sögüt<br>(1299-1335)<br>[[Bursa]]<br>(1335-1363)<br>[[Adrianopoja]]<br>(1335-1453)<br>[[Stamboll]]<br>(1453-1922)
| FLAMURI_MP_7 = Armoiries Naxos.svg
| MP_8 = [[Karamanids]]
|capital_exile = <!-- If status="Exile" -->
|latd= |latm= |latNS= |longd= |longm= |longEW=
| FLAMURI_MP_8 = Karamanid Dynasty flag.svg
⚫
|national_motto = دولت ابد مدت<br />Devlet-i Ebed-müddet<br />(Shteti i Përjetshëm)
| MP_9 = [[Perandoria e Dytë Bullgare]]
|national_anthem =
| FLAMURI_MP_9 = Coat of arms of the Second Bulgarian Empire.svg
| MP_10 = [[Despotati Serb]]
|common_languages = [[Osmanishtja]]
| FLAMURI_MP_10 = Supposed Flag of the House of Crnojevic.svg
|religion = [[Islami]]
| MP_11 = [[Sulltanati Mamluk (Kairoja)|Sulltanati Mamluk]]
|currency = [[Akçe]], Para, Kurus, Lira, Sultanî
<!--- Titles and names of the first and last leaders and their deputies --->
| FLAMURI_MP_11 = Mameluke Flag.svg
| MP_12 = [[Mbretëria mesjetare e Hungarisë|Mbretëria e Hungarisë]]
|leader1 = [[Osmani i I]] (i parë)
| FLAMURI_MP_12 =Coat_of_arms_of_Hungary_(historic_design).png
|leader2 = Mehmet VI (i fundit)
| MP_13 =
|leader3 =
| FLAMURI_MP_13 =
|leader4 =
| MP_14 =
|year_leader1 = 1299-1326
| FLAMURI_MP_14 =
|year_leader2 = 1918-1922
| MP_15 =
|year_leader3 =
| FLAMURI_MP_15 =
|year_leader4 =
|title_leader = Sulltan
| PS_1 = [[Qeveria e Përkohshme e Shqipërisë|Shqipëria]]
|representative1 = <!--- Name of representative of head of state (eg. colonial governor) --->
| FLAMURI_PS_1 = Flag_of_Albanian_Provisional_Government_1912-1914.gif
| PS_2 = [[Turqia]]
|representative2 =
| FLAMURI_PS_2 = Flag_of_Turkey.svg
|representative3 =
|representative4 =
| PS_3 = [[Republika e Parë Helene|Republika Helene]]
|year_representative1 = <!--- Years served --->
| FLAMURI_PS_3 = Flag of Greece (1822-1978).svg
|year_representative2 =
| PS_4 = [[Sulltanati i Egjiptit]]
|year_representative3 =
| FLAMURI_PS_4 = Egypt flag 1882.svg
|year_representative4 =
| PS_5 = [[Bosnja dhe Hercegovina (Kondominium i Austro-Hungarisë)|Bosnja dhe Hercegovina]]
|title_representative = <!--- Default: "Governor"--->
| FLAMURI_PS_5 = Flag of Bosnia (1878-1908).svg
| PS_6 = [[Principata e Serbisë|Serbia]]
|deputy1 = [[Murati i I]] (i parë)
| FLAMURI_PS_6 = Civil Flag of Serbia.svg
|deputy2 = Abdülmecid II (i fundit)
| PS_7 = [[Mbretëria e Rumanisë]]
|deputy3 =
| FLAMURI_PS_7 = Flag of Romania.svg
|deputy4 =
| PS_8 = [[Principata e Bullgarisë|Bullgaria]]
|year_deputy1 = 1362-1389
| FLAMURI_PS_8 = Flag of Bulgaria.svg
|year_deputy2 = 1922-1924
| PS_9 = Qiproja britanike
|year_deputy3 =
|year_deputy4 =
| FLAMURI_PS_9 = Blue_Ensign_of_Cyprus_%281922%29.svg
|title_deputy = Kalifat
| PS_10 = [[Mandati britanik i Mesopotamisë|Mesopotamia britanike]]
|title_representative = <!--- Default: "Governor"--->
| FLAMURI_PS_10 = Flag of Iraq (1924–1959).svg
| PS_11 = [[Mandati britanik i Palestinës|Palestina britanike]]
|deputy1 = Aladdin Pasha (i parë)
| FLAMURI_PS_11 = Palestine-Mandate-Ensign-1927-1948.svg
|deputy2 = Ahmet Tevfik Pasha (i fundit)
| PS_12 = [[Algjeria franceze]]
|deputy3 =
| FLAMURI_PS_12 = Flag of France.svg
|deputy4 =
|year_deputy1 = 1320-1331
| PS_13 = [[Protektorati francez i Tunizisë|Tunizia franceze]]
| FLAMURI_PS_13 = Flag of French Tunisia.svg
|year_deputy2 = 1920-1922
|year_deputy3 =
| PS_14 = [[Mandati francez i Sirisë dhe Libanit|Siria franceze]]
|year_deputy4 =
| FLAMURI_PS_14 = Flag of the French Mandate of Syria (1920).svg
| PS_15 = [[Libia italiane]]
|title_deputy = [[Lista e vezirëve të Perandorisë Osmane|Vezir i Madh]]
<!--- Legislature --->
| FLAMURI_PS_15 = Flag of Italy (1861-1946).svg
| SHËNIME =
|legislature = Kuvendini Osmanet
⚫
|house1 = Senat
|type_house1 =
|house2 =
|type_house2 =
<!--- Area and population of a given year --->
|stat_year1 = 1856
⚫
|stat_area1 =
|stat_pop1 = 35,350,000
|stat_year2 = 1906
|stat_area2 =
|stat_pop2 = 20,884,000
|stat_year3 = 1912
|stat_area3 =
|stat_pop3 = 24,000,000
|stat_year4 = 1683
|stat_area4 = 5.200.000
|stat_pop4 =
|stat_year5 = 1914
|stat_area5 = 1.800.000
|stat_pop5 =
|footnotes = <!--- Accepts wikilinks --->
}}
}}


Versioni i datës 5 mars 2016 23:48

 Ky artikull ose seksion duhet të përmirësohet sipas udhëzimeve të Wikipedia-s.(8 Mars 2009)
Ju lutemi ndihmoni edhe ju në përmirësimin e këtij artikulli.

Stampa:Infobox former country

Perandoria Osmane (1299 - 1923), është shteti paraardhës i Republikës së Turqisë së sotme dhe një nga perandoritë më të mëdha të historisë. Përfshinte 22,9 milion km² në majë të lulëzimit në shekullin XVI duke mbajtur të pushtuara viset nga Afrika Veriore, Lindja e Afërt, Kaukazi deri në Evropë. Ishte rivali kryesor i shteteve evropiane kundër të cilave ndërmori shumë fushata ushtarake. Brenda perandorisë mbizotëronte rendi ushtarak dhe aristokracia e zgjedhur e padishahut ose sulltanit, sovranit të shtetit.Një ndër sundimtarët më të fuqishem ishte Sulltan Sylejmani ndryshe nga turqit quhej Kanuni. Leonit pashë oksulli ishte një ndër pashallarët më të talentuar dhe krahu I djathtë I sulltan osmanit që themeloi perandorinë më të fuqishme Botërore.Leonit oksulli në shek.VI u zgjodh veziri I parë në pallatin e sulltanit,kur perandoria osmane ishte në kulmin e kryengritjes.Kur kryeqyteti I Turqisë quhej ende Konstandinopojë, që nga shek.III.Veziri I parë Leonit pashë oksulli në shek.VII e pyeti sulltan osmanit se do të mund ta shkatërrojmë kishën e madhe Bizantine ku qëndron konstandini XI, dhe ta ndërtojmë një xhami të madhe me ndihmën e arkitekt sinanit.Sulltani e dëgjoi dhe dha urdhër ta shkatërrojmë kishën e madhe Bizantine dhe ta vrasin konstandinin XI.Në vitin 1476 ushtarët jeniçerë të komanduar nga Leonit pashë oksulli dhe sulltan osmanit morrën drejtimin drejt shkatërrimit të kishës Bizantine doli konstandini me disa priftrinj të tij për ti ndaluar, më pas kondtandini duke iu afruar leonit pashë oksullit, pasha ia nguli shpatën në bark dhe I tha:"këtu I thonë Stamboll o bir qeni"dhe filluan ta shkatërrojnë kishën.Dhe sipas vezirit të parë kryeqyteti I Turqisë më nuk quhej konstandinopojë por quhej Stamboll dhe mbeti përgjithmonë ashtu.Tani Leonit pashë oksulli jeton në shtetin e Kosovës në qytezën e lipjanit.

Shekujt XVI dhe XVII ishin kulmi i lulëzimit të kësaj perandorie, ndërsa në shekujt XVIII dhe XIX luftërat e shpeshta me Rusinë dhe Austro-Hungarinë shënojnë rënien. Përfshirja në Luftën e Parë Botërore, në krah me fuqitë qendrore, Austro-Hungarinë dhe Perandorinë Gjermane, osmanëve iu solli shkatërrimin e plotë të perandorisë së tyre. Lëvizjet nacionaliste turke shpallën Republikën e Turqisë në territorin e mbetur, i cili kryesisht banohej nga populli turk.

Shtrirja Gjeografike

Perandoria Osmane

Historia

Pas vdekjes së Sulltanit Selxhuk Anadolli ishte i ndarë si një mozaik ku çdo pjesë e Anadollit ishte si një shtet i pavarur,kjo ndarje e Anadollit dhe disa pjesëve të Turqisë ndodhi gjatë fillimit të vitit 1300 e deri në fund të këtij shekulli.Keto shtete të ndara të Anadollit quheshin Emiratet e Gazit.Emiratet e Gazit apo shtetet e ndara ishin të udhehequra nga Osmani I (1258 - 1326) ku edhe mori emrin Perandoria Osmane nga Sulltani Osman I (1258-1326),si themelues i Perandorisë Osmane ai tha dhe qellimi i tij ishte: "Unë si themeluesi i kesaj Perandorie,do te zgjeroj kufijte e Perandorisë Osmane drejt Perandorisë Osmane.Me këto reforma pjesët e ndara të Anadollit tashmë ishin të bashkuara.


Pas vdekjes së Sulltan Osmanit I Perandoria Osmane filloi të zgjerohej prej mesdheut Lindor e deri në Ballkan.Djali i Sulltan Osmanit Orhani pas shumë sukseseve të bëra ai pushtoi Bursën dhe Bursa u bë kryeqyteti i kësaj Perandorie.Rënia e Bursës nënkuptonte humbjen e kotrollin Bizantin mbi Anadollin.Fitorja Osmane në Kosovë në vitin 1389 në mënyrë efektive shënoi fundin e pushtetit serb në rajon duke hapur rrugën për zgjerimin e Perandorisë Osmane në Evropë.Beteja e Nikopolit ne vitin 1396 mes forcave Otomane dhe Kryqtareve ne Bullgari ishte beteja e cila Perandoria Osmane i dha fund kryqëzatave të asaj kohe në fund të shekullit XIV.

Perandoria Osmane në shek. XVII-XVIII

Artikulli kryesor: Perandoria Osmane në shek. XVII-XVIII

Anglia e udhëhequr nga qëllimet e saj në luftën kundër shteteve të tjera evropiane, filloi të mbështesë shtetin osman dhe të ndikojë në politikën e tij të jashtme. Në sajë të ndihmës së vërtete, osmanët në vitin 1645 morën nga venecianët ishullin e Kretës, qendrën e rëndësishme tregtare në Mesdhe.

Perandoria Osmane në shek. XVIII-XIX

Perandoria Osmane në gjysmën e parë shek. XVIII-XIX

Artikulli kryesor: Perandoria Osmane në gjysmën e parë shek. XVIII-XIX

Ngjarjet në shek. XVII e keqësuan shumë gjendjen të brendshme dhe të jashtme e Perandorisë Osmane. Klasa sunduese kërkonte të dilte nga situata me anë të pushtimeve të reja. Nga ana tjetër Rusia dhe shtete të tjera filluan të marrin nën mbrojtje popullsi të krishtera që ndosheshin nën shtetin osman. Për këto arsye në 40-vjetët e parë, Perandoria Osmane u ndodh në disa luftëra me shtetet të vetme ose me disa shtet së bashku.

Perandoria Osmane në gjysmën e dytë të shekullit XVIII-XIX

Artikulli kryesor: Perandoria Osmane në gjysmën e dytë të shekullit XVIII-XIX

Në vitet 30-40 të shek XVIII], krahas varësisë ekonomike filloi dhe rritja e ndikimit politik të shteteve evropiane në shtetin osman. Në këtë periudhë u ashpërsuan edhe më shumë kontradiktat midis shteteve evropiane për Perandorinë Osmane. Nga një vend që e kërcënonte Evropën në shek XVI, shteti osman ishte kthyer në një objekt për diskutim.

Kriza Lindore

Artikulli kryesor: Kriza Lindore

Kriza lindore është emri i konfliktit mes Perandorisë Osmane dhe Evropës që rezultoi në ndryshimin e kufijve të vendeve Evropiane midis të cilave dhe Perandoria Osmane.

Perandoria Osmane në shek. XIX-XX

Artikulli kryesor: Perandoria Osmane në shek. XIX-XX

Fuqitë e Mëdha vazhdonin të ndërhynin në punët e brendshme të shtetit osman për shumë probleme. Një nga këto ishte çështja greke. Anglia nuk dëshironte luftën e Rusisë kundër shtetit osman. Qeveria angleze dhe ruse nënshkruan një protokoll të ashtuquajtur protokolli i Petërburgut (4 janar 1826). Perandoria Osmane që prej mesit të shekullit XIX shkonte drejt rënies.Ndikim të madh në rënien e saj pati edhe Pavarësia e Shqipërisë me 1912 dhe kështu me 1913 Perandoria Osmane thuajse u largua përgjithmonë nga Ballkani.Me 1923 Perandoria Osmane u bë Republike dhe sundimi si Perandori Otomane kishte mbaruar.

Bibliografia

  • Marre nga PETRIKA THENGJILLI "Historia e Perandorisë Osmane" Tiranë 1997, fq. 177-197

Lidhje të jashtme

Referenca



Ky artikull nga Historia është një faqe cung. Mund të ndihmoni Wikipedian duke e përmirësuar.


Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Perandoria_Osmane&oldid=1581161"