Qiproja: Dallime mes rishikimesh
[Redaktim i kontrolluar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
No edit summary |
No edit summary |
||
Rreshti 12: | Rreshti 12: | ||
}} |
}} |
||
'''Republika e Qipros''' apo '''Qipro''' ([[gjuha greke|greqisht]]: Κύπρος, ''Kýpros''; [[gjuha turke|turqisht]]: ''Kıbrıs'') është shteti i ndodhur në ishullin me të njëjtin emër në [[Deti Mesdhe|Detin Mesdhe]], 113 kilometra në jug të [[Turqia|Turqisë]] dhe 120 kilometra në perëndim të bregdetit të [[Siria|Sirisë]]. 37% i territorit të Republikës së Qipros është okupuar nga Turqia që nga [[1974]] (shiko [[Qiproja Veriore]]). Vendi ka dy gjuhë zyrtare: greke dhe turke. |
'''Republika e Qipros''' apo '''Qipro''' ([[gjuha greke|greqisht]]: Κύπρος, ''Kýpros''; [[gjuha turke|turqisht]]: ''Kıbrıs'') është shteti i ndodhur në ishullin me të njëjtin emër në [[Deti Mesdhe|Detin Mesdhe]], 113 kilometra në jug të [[Turqia|Turqisë]] dhe 120 kilometra në perëndim të bregdetit të [[Siria|Sirisë]]. 37% i territorit të Republikës së Qipros është okupuar nga Turqia që nga [[1974]] (shiko [[Qiproja Veriore]]). Vendi ka dy gjuhë zyrtare: greke dhe turke. |
||
Qiproja është vend ishullor në skajin verilindor të Detit Mesdh, më afër Turqisë se Greqisë, i banuar shumë herët dhe i njohur për shfrytëzimin e bakrit, |
Qiproja është vend ishullor në skajin verilindor të Detit Mesdh, më afër Turqisë se Greqisë, i banuar shumë herët dhe i njohur për shfrytëzimin e bakrit, |
||
prej nga rrjedh edhe emri i tij. Më parë ka qenë i banuar kryesisht nga grekët por më vonë edhe nga Turqit. Nga natyra vend tipik mesdhetar. |
prej nga rrjedh edhe emri i tij. Më parë ka qenë i banuar kryesisht nga grekët por më vonë edhe nga Turqit. Nga natyra vend tipik mesdhetar. |
||
Në vitin 1974, pas një tentimi të juntës ushtarake greke për ta lidhur me Greqinë ndërhyri Turqia me ushtri dhe pushtoi dhe e ndau ishullin në dy pjesë. Pjesa Greke (Limasol, Larnaka, Famagusta) me 5896km2 (63,7%). Pjesa Turke (Girne, Gyzeljurt, Dipkarpaz) me 3355km2 (36,3%). |
Në vitin 1974, pas një tentimi të juntës ushtarake greke për ta lidhur me Greqinë ndërhyri Turqia me ushtri dhe pushtoi dhe e ndau ishullin në dy pjesë. Pjesa Greke (Limasol, Larnaka, Famagusta) me 5896km2 (63,7%). Pjesa Turke (Girne, Gyzeljurt, Dipkarpaz) me 3355km2 (36,3%). |
||
Qipro më parë ishte republike nga viti 1960 dhe ka qenë koloni Angleze. Më datë 01.05.2004 pjesa Greke u anëtarësua në BE, përkundër votimit grek kundër bashkimit të ishullit ndërsa Turqit votuan për bashkim. |
Qipro më parë ishte republike nga viti 1960 dhe ka qenë koloni Angleze. Më datë 01.05.2004 pjesa Greke u anëtarësua në BE, përkundër votimit grek kundër bashkimit të ishullit ndërsa Turqit votuan për bashkim. |
||
Rreshti 39: | Rreshti 42: | ||
Sipërfaqja e përgjithshme e Qipros së bashku me pjesën veriore është 9.250 km², shtrihet rreth koordinatave gjeografike 35° 00 '''V''', 33° 00 '''L''' dhe 9.240 km² të kësaj sipërfaqeje janë tokë ndërsa 10 km² ujë. |
Sipërfaqja e përgjithshme e Qipros së bashku me pjesën veriore është 9.250 km², shtrihet rreth koordinatave gjeografike 35° 00 '''V''', 33° 00 '''L''' dhe 9.240 km² të kësaj sipërfaqeje janë tokë ndërsa 10 km² ujë. |
||
Në vitin [[1998|1958]] ne Qipro jetuan 639 mijë Grekë qipriot (85 |
Në vitin [[1998|1958]] ne Qipro jetuan 639 mijë Grekë qipriot (85%) dhe 88 mije turq qipriot (12%). |
||
Vija bregdetare e Qipros është 648 km e gjatë ndërsa të gjatësia për kufiri tokësorë me bazat britanike nuk është e dhënë. |
Vija bregdetare e Qipros është 648 km e gjatë ndërsa të gjatësia për kufiri tokësorë me bazat britanike nuk është e dhënë. |
||
Rreshti 45: | Rreshti 48: | ||
[[Klima]] e Qipros është Mesdhetare, me verë të nxehtë e të thatë dhe dimër të ftohtë. |
[[Klima]] e Qipros është Mesdhetare, me verë të nxehtë e të thatë dhe dimër të ftohtë. |
||
[[Relievi]] i Qipros në pjesën qendrore është terren me rrafshnalta ndërsa në veri dhe jug terren malorë. |
[[Relievi]] i Qipros në pjesën qendrore është terren me rrafshnalta ndërsa në veri dhe jug terren malorë. Pika më e ultë e relievit gjendet përgjatë bregdetit të detit Mesdhe dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 1.951 metrave në vendin e quajtur "Mali Olimpik" ([[gjuha angleze|ang.]]: Mount Olympus) në veriperëndim të vendit. |
||
== Ekonomia == |
|||
== Demografia == |
== Demografia == |
||
=== Feja === |
=== Feja === |
||
Komuniteti grek është pothuajse tërësisht në kishën ortodokse greke e Qipros është autonome. |
Komuniteti grek është pothuajse tërësisht në kishën ortodokse greke e Qipros është autonome. Turqit, megjithatë, t'i përmbahen doktrinës suni Islamit. Ka edhe pakicat, Armenëve, katolikë, Maronites dhe Latins doktrinë, Anglicans dhe protestantëve. |
||
=== Gjuha dhe etnike === |
=== Gjuha dhe etnike === |
||
Gjuhët zyrtare janë [[gjuha greke|greqisht]], [[gjuha angleze|anglisht]] dhe [[gjuha turke|turqisht]]. |
Gjuhët zyrtare janë [[gjuha greke|greqisht]], [[gjuha angleze|anglisht]] dhe [[gjuha turke|turqisht]]. Gjatë gjithë ishullit, vlerësoi se grekët qipriotë është rreth 77% të popullsisë, turqit 18%, ndërsa kombësitë e mbetur 5% ndryshme (armenëve, Maronites, angleze, etj.) |
||
=== Arsim === |
=== Arsim === |
||
Arsimi fillor është gjashtë vjet, falas dhe e detyrueshme. |
Arsimi fillor është gjashtë vjet, falas dhe e detyrueshme. Arsimit mesatare është gjithashtu i lirë dhe është e ndarë në dy cikle dhe tre-vjeçar. E parë (të shkollave të mesme) është i detyrueshëm. Shkolla e dytë (të larta ose të arsimit profesional) është opsional. Ka shumë institucione të arsimit të lartë (publike dhe private). Më parë, grekët qipriotë që dëshironin të studimit në institucionet e lartë u detyruan të mbështetet në universitetet e huaja, por kryesisht në [[Greqia|Greqi]]. Që nga viti [[1992]], megjithatë, e krijuar në [[Universitetin e Qipros]]. Analfabetizmit, në territorin e lirë të Qipros është e kufizuar në 2,4%, ndërsa në territoret e pushtuara nga turqit, i mbyllur në 16,7%. |
||
== Kultura == |
== Kultura == |
Versioni i datës 29 nëntor 2016 21:56
Republika e Qipros apo Qipro (greqisht: Κύπρος, Kýpros; turqisht: Kıbrıs) është shteti i ndodhur në ishullin me të njëjtin emër në Detin Mesdhe, 113 kilometra në jug të Turqisë dhe 120 kilometra në perëndim të bregdetit të Sirisë. 37% i territorit të Republikës së Qipros është okupuar nga Turqia që nga 1974 (shiko Qiproja Veriore). Vendi ka dy gjuhë zyrtare: greke dhe turke.
Qiproja është vend ishullor në skajin verilindor të Detit Mesdh, më afër Turqisë se Greqisë, i banuar shumë herët dhe i njohur për shfrytëzimin e bakrit, prej nga rrjedh edhe emri i tij. Më parë ka qenë i banuar kryesisht nga grekët por më vonë edhe nga Turqit. Nga natyra vend tipik mesdhetar.
Në vitin 1974, pas një tentimi të juntës ushtarake greke për ta lidhur me Greqinë ndërhyri Turqia me ushtri dhe pushtoi dhe e ndau ishullin në dy pjesë. Pjesa Greke (Limasol, Larnaka, Famagusta) me 5896km2 (63,7%). Pjesa Turke (Girne, Gyzeljurt, Dipkarpaz) me 3355km2 (36,3%).
Qipro më parë ishte republike nga viti 1960 dhe ka qenë koloni Angleze. Më datë 01.05.2004 pjesa Greke u anëtarësua në BE, përkundër votimit grek kundër bashkimit të ishullit ndërsa Turqit votuan për bashkim.
Historia
Politika
Njësitë administrative
- Artikulli kryesor: Njësitë administrative të Qipros
Qipro ndahet në gjashtë njësi administrative
- (Αμμόχωστος/Ammochostos - Gazimağusa)
- (Κερύvεια/Keryneia - Girne)
- (Λάρνακα/Larnaka - Larnaka)
- (Λεμεσός/Lemesos - Limasol/Leymosun)
- (Λευκωσία/Lefkosia - Lefkoşa)
- (Πάφος/Pafos - Baf)
Gjeografia
- Artikulli kryesor: Gjeografia e Qipros
Sipërfaqja e përgjithshme e Qipros së bashku me pjesën veriore është 9.250 km², shtrihet rreth koordinatave gjeografike 35° 00 V, 33° 00 L dhe 9.240 km² të kësaj sipërfaqeje janë tokë ndërsa 10 km² ujë.
Në vitin 1958 ne Qipro jetuan 639 mijë Grekë qipriot (85%) dhe 88 mije turq qipriot (12%).
Vija bregdetare e Qipros është 648 km e gjatë ndërsa të gjatësia për kufiri tokësorë me bazat britanike nuk është e dhënë.
Klima e Qipros është Mesdhetare, me verë të nxehtë e të thatë dhe dimër të ftohtë.
Relievi i Qipros në pjesën qendrore është terren me rrafshnalta ndërsa në veri dhe jug terren malorë. Pika më e ultë e relievit gjendet përgjatë bregdetit të detit Mesdhe dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 1.951 metrave në vendin e quajtur "Mali Olimpik" (ang.: Mount Olympus) në veriperëndim të vendit.
Demografia
Feja
Komuniteti grek është pothuajse tërësisht në kishën ortodokse greke e Qipros është autonome. Turqit, megjithatë, t'i përmbahen doktrinës suni Islamit. Ka edhe pakicat, Armenëve, katolikë, Maronites dhe Latins doktrinë, Anglicans dhe protestantëve.
Gjuha dhe etnike
Gjuhët zyrtare janë greqisht, anglisht dhe turqisht. Gjatë gjithë ishullit, vlerësoi se grekët qipriotë është rreth 77% të popullsisë, turqit 18%, ndërsa kombësitë e mbetur 5% ndryshme (armenëve, Maronites, angleze, etj.)
Arsim
Arsimi fillor është gjashtë vjet, falas dhe e detyrueshme. Arsimit mesatare është gjithashtu i lirë dhe është e ndarë në dy cikle dhe tre-vjeçar. E parë (të shkollave të mesme) është i detyrueshëm. Shkolla e dytë (të larta ose të arsimit profesional) është opsional. Ka shumë institucione të arsimit të lartë (publike dhe private). Më parë, grekët qipriotë që dëshironin të studimit në institucionet e lartë u detyruan të mbështetet në universitetet e huaja, por kryesisht në Greqi. Që nga viti 1992, megjithatë, e krijuar në Universitetin e Qipros. Analfabetizmit, në territorin e lirë të Qipros është e kufizuar në 2,4%, ndërsa në territoret e pushtuara nga turqit, i mbyllur në 16,7%.
Kultura
Të tjera
- Telekomunikacioni
- Transporti
- Ushtria
- Pushime
Lidhje të jashtme
- Qeveria : Republic of Cyprus
- Kryetari
- Parlamenti
- Ministria e informimit :Press and Information Office
- Statistical Service of the Republic of Cyprus
Shih edhe
Ky artikull nga gjeografia është i cunguar. Ju mund të ndihmoni Wikipedian duke e zgjeruar atë. |