Wikipedia:Dëshmi verifikimi

Dëshmitë e verifikimit në wikipedia janë të dhëna mbi të gjitha ato materiale që janë përdorur për krijimin ose ndryshimin e përmbajtjes, si dhe gjithshka që është në gjendje të vërtetojë tekstin e shkruajtur në artikull.

1. Artikujt në wikipedia duhet të shoqërohen me dëshmi verifikimi.
2. Artikujt duhet të bazohen vetëm në publikime të besueshme.

Parimet themelore

• Artikujt duhet të përmbajnë vetëm informacione të kontrollueshme nga literaturë e besueshme.
• Të dhënat, të cilat mund të vërtetohen vetëm me hulumtime, të dhënat kontradiktore si dhe citatet duhen të shoqërohen me shënime të mjaftueshme, për të vërtetuar se nga e kanë burimin.
• Vërtetimin e informacioneve është i detyruar ta bëjë personi, i cili dëshiron t'i vendosë ato në artikull, dhe jo personi që ka ndonjë pyetje apo bën vërejtje mbi artikullin.
• Në raste kontradiktore gjithkush ka të drejtën e tij dhe në çdo kohë, për të hequr atë pjesë teksti të artikullit, e cila nuk shoqërohet me burimin përkatës të informationit.

---

Besueshmëria e wikipedias varet nga kontrolli i përmbajtjes së saj. Të gjitha shkrimet në një artikull, të cilat nuk mund të konsiderohen nga kushdo si të pranueshme, duhet të shoqërohen me dëshmi verifikimi, që më pas të bëhet i mundur edhe kontrolli i tyre. Vetëm kështu mund të vërtetohet, se teksti në artikull bazohet ne fakte e jo në teori të sajuara. Njohuritë e përgjithshme (pshm.: toka ka formë të rrumbullakët) nuk janë të nevojshme të shoqërohen me dëshmi, përveç rastit kur artikulli bën shpjegimin e kësaj pyetje. Nga paraqitja e dëshmive për verifikim mund të hiqet dorë edhe në rastet kur në artikull bëhet fjalë mbi dijet themelore, dhe se materialet informuese janë të përhapura aq shumë, sa gjithkush e ka vetë në dorë se ku mund të kërkojë për t'i lexuar. E megjithatë, edhe pse njeriu i sotëm është brymosur me dijet themelore, lexuesit me kërkesa më specifike mund t'i vinte për ndihmë edhe ndonjë shënim i përzgjedhur mbi literaturën profesionale.

Përveç kësaj, dëshmitë verifikuese duhet të paraqiten menjëherë, veçanërisht në rastin kur saktësia dhe relevanca (kuptimi, rëndësia) e përmbajtjes së artikullit bëhet e diskutueshme, pas paraqitjes së shkaqeve të llogjikshme nga dikush. Këto dëshmi mund të shërbejnë për të shmangur ose pushuar zënkat (ose të ashtuquajturat edit-wars) që zhvillohen gjatë përpunimit të një artikulli nga përdorues, shumica e të cilëve nuk i njohin sa duhet rregullat themelore dhe regullat e redaktimit të wikipedias.

Në tekstet e gjata është e vështirë të bëhet kontrolli i shpejtë i fakteve të veçanta duke ndjekur vetëm lidhjet mbi literaturën e përgjithshme në fund të artikullit. Në këto raste rekomandohet, që jo vetëm tekstet por edhe figurat, të identifikohen me vendosjen e referencave të veçanta në vendet përkatëse.

Citatet duhet të shoqërohen gjithmonë me dëshmi verifikimi. Nëqoftëse në një artikull do të përdoren citate të cilat janë marrë nga shkrimet autorëve të ndryshëm, atëhere duhen pasur parasysh ligjet aktuale të të drejtave të autorit. Si rrjedhojë, redaktuesi mund të jetë i detyruar të japë jo vetëm burimin e informacionit, por edhe vendin dhe numrin e saktë të faqes së librit apo veprës.

Cilat janë burime informacioni të besueshme?

Artikujt e wikipedias duhet të përmbajnë njohuri të thella e të sigurta, duke pasur si qëllim paraqitjen sa më të qartë e të bindshme të dijes së sotme. Prandaj për këtë qëllim duhen preferuar publikimet shkencore, e veçanërisht veprat standarte, publikimet shkencore të shqyrtuara si dhe punimet sistematike kompakte. Me qëllim që në wikipedia të mos përpunohen informacione të vjetra, duhet të vihen në përdorim mundësisht botimet më të reja.

Në rast se publikimet shkencore nuk gjënden ose ato janë të pamjaftueshme, atëhere mund të shfrytëzohen dhe burime që rrjedhin nga publikime jo shkencore, përderisa hulumtimi dhe shqyrtimi i tyre vlerësohet bindës e i qëndrueshëm. Është për të marrë parasysh, se mungesa e literaturës sekondare të çon në konkluzionin, se relevanca enciklopedike nuk ekziston. Nëse dy thënie bien në konflikt me njëra-tjetrën, atëhere prioritet duhet të ketë ajo që e ka bazën tek literatura shkencore. Burimet që bien në kundërshtim të hapur me njohuritë aktuale shkencore, dhe që më parë janë shpjeguar si të tilla, lejohen vetëm në raste të jashtëzakonshme e pasi ato të jenë vërtetuar mirë.

Duhet bërë shumë kujdes me informacionet e marra nga interneti. Shumica e faqeve private të internetit, e sidomos ato që interesin e tyre ja kushtojnë reklamave për shitje, nuk mund të konsiderohen si dëshmi për verifikim. Këtu ka regullisht burime më të mira për mbledhjen e informacionit. Përveç kësaj, kujdes duhet bëre edhe me njoftimet aktuale ditore, pasi është e vështire të bëhet një verifikim i shpejtë i lajmit.

Tekstet të cilat janë krijuar dhe publikuar sipas principit të wikit zakonisht nuk hyjnë në përkufizimin e këtij lloj burimi. Kjo vlen regullisht edhe për librat në wikibooks, me përjashtim të atyre rasteve kur kemi të bëjmë me vepra origjinale. Wikit që janë krijuar nga një rreth i mbyllur autorësh në raste të veçanta mund të konsiderohen edhe si burime të besueshme.