Atomi

Për herë të parë ky term është përdorur nga filozofi i Greqisë së lashtë Demokriti (460 p.e.s.-370 p.e.s.) i cili me këtë fjalë emërtonte atë element të materies që nuk ndahet më d.m.th atomi greqisht atomo (ατομο) = fjalë e përbërë nga parafjala a=pa + tomo, temno=presë, ndaj, ajo që nuk pritet më. Atomi eshte grimca me e vogel qe nderton cdo substance. Nje substance e thjeshte perbehet nga atome te te njejtin lloj. Më pas Xhon Daltoni i vërtetoi botëkuptimet e filozofëve Demokriti dhe Leukipi. Ai përfundoi se materia eshë e ndërtuar prej grimcave te vogla te cilat nuk mund te ndahen prej ti me metoda kimike. Këto grimca janë atomet. Kemi edhe eksperimentin e Radhërfordit. Ai mori nje flete ari dhe e bombardoi ate me rreze alfa. Kur rrezet shkuan ne qender,ato devijuan. Shkaku ishte se kishte protone me ngarkese pozitive te cilat duke qene se rrezet alfa kane ngarkese pozitive i shtynin ato ( ne berthame gjenden edhe neutronet, por duke qene se ato nuk kane ngarkese nuk kishin asnje lloj ndikimi) . Ne vazhdim te eksperimentit, rrezet qe shkonin drejt elektroneve devijonin pak nga rruga e tyre per shkak te ngarkeses se tyre negative, ndersa disa rreze nuk e ndryshuan fare drejtimin pasi rruga e tyre kaloi neper boshllek.

Atomi është i përbëre nga bërthama dhe elektronet me ngarkesë elektrike negative që rrotullohen rreth saj, në brendësin e bërthamës gjejmë neutronet që janë thërrmija pa ngarkesë elektrike dhe protonet me ngarkesë elektrike pozitive. Për çdo atom në gjendje normale numri i protoneve është i barabartë me numrin e elektroneve. Kur numri protoneve është i barabarte me numrin e elektroneve atehere themi që atomi është neutral.

Ndërsa kur atomi humb një ose më shumë elektrone ngarkesa e tij nuk është me neutrale (zero), sepse duke humbur ngarkesat negative të elektroneve, atij i kanë mbetur vetëm ngarkesat pozitive te protoneve ne bërthame, atëherë themi se atomi është shndërruar në një jon pozitiv ose kation. Ndërsa, kur atomit i bashkohen një ose më shumë elektrone, ky nuk është me neutral, sepse i janë shtuar elektrone me ngarkesa negative, pra edhe një herë kemi të bëjmë me shndërrimin e një atomi në një jon por kësaj radhe jon negativ ose anion.

Që atomi është i pandashëm mund te thuhej kur ne nuk e njihnim akoma natyrën e një atomi, tani mund te konfirmojmë që atomet janë te ndashëm sepse edhe humbja e një elektroni do te thotë ndarje e tij. Për me tepër shkenca ka ecur shumë përpara saqë tani është e mundur edhe ndarja e bërthamës së një atomi, ky veprim quhet fision nuklear dhe është i mundur në centralet nukleare. Atomet e elementve te ndryshem bashkveprojne ndermjet tyre dhe gjate ketij bashkveprimi njeri nga elementet ka aftesi te jap elektrone ndersa elementi tjeter është i prirur te marre elektrone ne shtresen e brendshme jashtme. Atomet janë grimca te imëta te materies. Secili lloj i atomeve ka masen e caktuar. Per shembul masa e atomit te hidrogjenit eshte e njohur. Ajo eshte e perbere nga :protonet(p-),elektronet(e+),neutrone(n0) Meqenese atomet jane grimca shume te imeta ,masat e tyre nuk mund te maten me peshore. Peshoret me sakta jane peshoret e kuarcit qe kane njesi te renditi nano 10 ne fuqi -9 . Per kete arsye duhet te perdoret nje njesi e pershtatshme per matjen e tyre. Masa e elektronit eshte 9,1*10 ne fuqi -28g. Masa e protonit eshte 1,673*10 ne fuqi -24g. Ndersa masa e neutronit eshte afersisht sa masa e protonit 1,675*10 ne fuqi -24g.

Shiko dhe këtë

• Masa atomike
• Numri atomik

Wiki Libri: Dua të di

Lidhje të jashtme

http://filolet.com/demokriti.htm

• Reaksionet dhe Energjia Bërthamore - Gjimnazi Sami Frashëri - dokument në internet, prill 2007