Kirenea, Libi: Dallime mes rishikimesh
[Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Liridon (diskuto | kontribute) Etiketa: përpunim burimi 2017 |
Liridon (diskuto | kontribute) |
||
Rreshti 70: | Rreshti 70: | ||
Grinus, biri i Aesanius-it një pasardhës i Theras, dhe mbret i ishullit Thera, kishte vizituar orakullin dhe i ofroi atij një hektomb në orakull për çështje të ndryshme. Orakulli kishte ofruar këshilla për të gjetur një qytet të ri në [[Libia|Libi]]. Pasi kaluan shumë vite dhe këshilla nuk ishte marrë, Thera ishte dorëzuar nga një thatësirë e tmerrshme dhe të gjitha kulturat dhe pemët ishin prishur. Ata përsëri dërguan në Delfi dhe u kujtoi se oraku kishte thënë disa vite më parë për t'u vendosur në vendin e Libisë, por këtë herë ajo tha në mënyrë specifike për të gjetur një vendbanim në tokën e Kireneas. Duke mos ditur se si të shkonin në Libi, ata dërguan një lajmëtar në Kretë për të gjetur dikë që i udhëhiqte për udhëtimin e tyre. Ata gjetën një tregtari në ngjyra vjollce me emrin Corobius. Ai kishte udhëtuar një herë në një ishull nga Libia i quajtur Platea. Grinus dhe Corobius lundruan në Platea, kur arritën në destinacionin e tyre ata e lanë Corobiusin me furnizime për disa muaj dhe Grinus u kthye në Thera për të mbledhur njerëz që ti vendosë në koloninë e sapokrijuar. Pas dy vitesh të vendosjes së kolonisë ata patën pak sukses dhe u kthyen në orakulli për të marrë këshilla. Orakulli kishte përsëritur këshillën e saj për të lëvizur drejtpërdrejt në tokën e Libisë, dhe jo në ishullin përball Libisë. Kështu ata u zhvendosën në një vend të quajtur Aziris. Ata u vendosën atje për gjashtë vjet dhe ishin shumë të suksesshëm derisa libianët vizituan vendbanimin e Aziris për ti bindur njerëzit që të lëviznin më tej në brendësi. Ata u lëkundën nga libianët për të lëvizur dhe për t'u vendosur në atë që tani është Kirenea. Mbreti i atëhershëm Battus mbretëroi për 40 vite, deri kur vdiq dhe më pas biri i tij, Arcesilaus, mori udhëheqjen dhe mbretëroi për 16 vite, me jo më shumë ose më pak ndryshim të popullsisë deri kur Orakulli i kishte treguar mbretit të tretë, një Battus tjetër, të sjellë më shumë grekë në vendbanim dhe me atë zgjerim libianët kishin humbur shumë tokë rreth Kireneas.<ref>{{Cite web|url=http://sourcebooks.fordham.edu/halsall/ancient/630cyrene.asp|title=Internet History Sourcebooks|website=sourcebooks.fordham.edu|access-date=2016-12-03}}</ref> |
Grinus, biri i Aesanius-it një pasardhës i Theras, dhe mbret i ishullit Thera, kishte vizituar orakullin dhe i ofroi atij një hektomb në orakull për çështje të ndryshme. Orakulli kishte ofruar këshilla për të gjetur një qytet të ri në [[Libia|Libi]]. Pasi kaluan shumë vite dhe këshilla nuk ishte marrë, Thera ishte dorëzuar nga një thatësirë e tmerrshme dhe të gjitha kulturat dhe pemët ishin prishur. Ata përsëri dërguan në Delfi dhe u kujtoi se oraku kishte thënë disa vite më parë për t'u vendosur në vendin e Libisë, por këtë herë ajo tha në mënyrë specifike për të gjetur një vendbanim në tokën e Kireneas. Duke mos ditur se si të shkonin në Libi, ata dërguan një lajmëtar në Kretë për të gjetur dikë që i udhëhiqte për udhëtimin e tyre. Ata gjetën një tregtari në ngjyra vjollce me emrin Corobius. Ai kishte udhëtuar një herë në një ishull nga Libia i quajtur Platea. Grinus dhe Corobius lundruan në Platea, kur arritën në destinacionin e tyre ata e lanë Corobiusin me furnizime për disa muaj dhe Grinus u kthye në Thera për të mbledhur njerëz që ti vendosë në koloninë e sapokrijuar. Pas dy vitesh të vendosjes së kolonisë ata patën pak sukses dhe u kthyen në orakulli për të marrë këshilla. Orakulli kishte përsëritur këshillën e saj për të lëvizur drejtpërdrejt në tokën e Libisë, dhe jo në ishullin përball Libisë. Kështu ata u zhvendosën në një vend të quajtur Aziris. Ata u vendosën atje për gjashtë vjet dhe ishin shumë të suksesshëm derisa libianët vizituan vendbanimin e Aziris për ti bindur njerëzit që të lëviznin më tej në brendësi. Ata u lëkundën nga libianët për të lëvizur dhe për t'u vendosur në atë që tani është Kirenea. Mbreti i atëhershëm Battus mbretëroi për 40 vite, deri kur vdiq dhe më pas biri i tij, Arcesilaus, mori udhëheqjen dhe mbretëroi për 16 vite, me jo më shumë ose më pak ndryshim të popullsisë deri kur Orakulli i kishte treguar mbretit të tretë, një Battus tjetër, të sjellë më shumë grekë në vendbanim dhe me atë zgjerim libianët kishin humbur shumë tokë rreth Kireneas.<ref>{{Cite web|url=http://sourcebooks.fordham.edu/halsall/ancient/630cyrene.asp|title=Internet History Sourcebooks|website=sourcebooks.fordham.edu|access-date=2016-12-03}}</ref> |
||
=== Periudha greke === |
=== Periudha greke === |
||
[[File:Temple of Zeus - Cyrene.jpg|thumb|Tempulli i Zeusit, Kirenea]] |
|||
Sipas traditës greke, Kirenea u themelua në vitin 631 pes si një vendbanim i grekëve nga ishulli [[Santorini|Thera]], tradicionalisht e udhëhequr nga Battus I,<ref>{{cite book||last=Osborne|first=Robin|year=2009|title=Greece in the Making: 1200–479 BC|publisher=Routledge|location=London|page=8}}</ref> në një vend {{convert|10|mi|km|order=flip}} larg nga porti i saj Apollonia (Marsa Sousa). Detajet tradicionale lidhur me themelimin e qytetit gjenden në ''"[[Historitë e Herodotit|Historitë]] e [[Herodoti|Herodotit]] IV"''. Kirenea menjëherë u bë kryeqyteti i Libisë së lashtë dhe krijoi marrëdhënie tregtare me të gjitha qytetet greke, duke arritur kulmin e prosperitetit të saj nën mbretërit e vet në shekullin e V-të pes. Menjëherë pas vitit 460 pes u bë republikë. Në vitin 413 pes, gjatë Luftës së Peloponezit, Kirenea furnizoi forcat spartane me dy triremë dhe pilotë.<ref>Thucydides, The Peloponnesian War (The Landmark Thucydides edition, Robt. B. Strassler, editor), Touchstone, New York, 1998, sec.7.50</ref> Pas vdekjes së [[Leka i Madh|Aleksandrit të Madh]] të [[Maqedonia e lashtë|Maqedonisë]] (323 pes), republika Kireneane iu nënshtrua dinastisë Ptolemaike. |
|||
[[File:Apollo Kitharoidos BM 1380.jpg|right|thumb|Apollo Kitharoidos nga Kirenea. Statuja romake nga shekulli i II-të es tani në Muzeun Britanik.]] |
|||
[[File:Flickr - Nic's events - British Museum with Cory and Mary, 6 Sep 2007 - 381.jpg|right|thumb|Detail e kokës së bronzi nga Kirenea në Muzeun Britanik (300 pes).]] |
|||
=== Periudha romake === |
=== Periudha romake === |
Versioni i datës 28 prill 2017 18:20
Kirenea | |
---|---|
Emrat amëtar Κυρήνη, Kyrēnē | |
Lloji | Vendbanim |
Vendndodhja | Shahhat, Jabal al Akhdar, Cyrenaica, Libi |
Koordinatat | 32°49′30″N 21°51′29″E / 32.82500°N 21.85806°E |
Formuar më | 650 pes |
Ndërtuar | Kolonizatorët nga Thera të udhëhequr nga Battus I |
Emri zyrtar: Vendi arkeologjik i Kirineas | |
Lloji | Kulturor |
Kriteret | ii, iii, vi |
Përcaktuar | 1982 (sesioni i 6-të) |
Nr. i referencës | 190 |
Rajoni | Shtetet arabe |
Kirenea ( /saɪˈriːniː/; greqishtja e lashtë: Κυρήνη Kyrēnē) ka qenë një qytet antik grek dhe romak pranë qytetit të sotëm Shahhat, Libi. Ai ishte qyteti më i vjetër dhe më i rëndësishëm nga pesë qytetet greke në rajon. Ai i dha Libisë lindore emrin klasik Cyrenaica që ajo ka ruajtur deri në kohët moderne.
Kirenea ndodhet në një luginë të harlisur në kodrat e Jebel Akhdar. Qyteti u emërua sipas emrit të një pranvere, Kire, që grekët i shenjtëruan Apollonit. Kjo ishte edhe selia e Cyrenaics, një shkollës e famshme e filozofisë në shekullin e VI pes, e themeluar nga Aristippus, një dishepull i Sokratit. Ajo më pas kishte marrë nofkën "Athina e Afrikës".[1][2][3][4]
Historia
Përmbledhje e themelimit të Kireneas, siç thuhet në Herodotus
Grinus, biri i Aesanius-it një pasardhës i Theras, dhe mbret i ishullit Thera, kishte vizituar orakullin dhe i ofroi atij një hektomb në orakull për çështje të ndryshme. Orakulli kishte ofruar këshilla për të gjetur një qytet të ri në Libi. Pasi kaluan shumë vite dhe këshilla nuk ishte marrë, Thera ishte dorëzuar nga një thatësirë e tmerrshme dhe të gjitha kulturat dhe pemët ishin prishur. Ata përsëri dërguan në Delfi dhe u kujtoi se oraku kishte thënë disa vite më parë për t'u vendosur në vendin e Libisë, por këtë herë ajo tha në mënyrë specifike për të gjetur një vendbanim në tokën e Kireneas. Duke mos ditur se si të shkonin në Libi, ata dërguan një lajmëtar në Kretë për të gjetur dikë që i udhëhiqte për udhëtimin e tyre. Ata gjetën një tregtari në ngjyra vjollce me emrin Corobius. Ai kishte udhëtuar një herë në një ishull nga Libia i quajtur Platea. Grinus dhe Corobius lundruan në Platea, kur arritën në destinacionin e tyre ata e lanë Corobiusin me furnizime për disa muaj dhe Grinus u kthye në Thera për të mbledhur njerëz që ti vendosë në koloninë e sapokrijuar. Pas dy vitesh të vendosjes së kolonisë ata patën pak sukses dhe u kthyen në orakulli për të marrë këshilla. Orakulli kishte përsëritur këshillën e saj për të lëvizur drejtpërdrejt në tokën e Libisë, dhe jo në ishullin përball Libisë. Kështu ata u zhvendosën në një vend të quajtur Aziris. Ata u vendosën atje për gjashtë vjet dhe ishin shumë të suksesshëm derisa libianët vizituan vendbanimin e Aziris për ti bindur njerëzit që të lëviznin më tej në brendësi. Ata u lëkundën nga libianët për të lëvizur dhe për t'u vendosur në atë që tani është Kirenea. Mbreti i atëhershëm Battus mbretëroi për 40 vite, deri kur vdiq dhe më pas biri i tij, Arcesilaus, mori udhëheqjen dhe mbretëroi për 16 vite, me jo më shumë ose më pak ndryshim të popullsisë deri kur Orakulli i kishte treguar mbretit të tretë, një Battus tjetër, të sjellë më shumë grekë në vendbanim dhe me atë zgjerim libianët kishin humbur shumë tokë rreth Kireneas.[5]
Periudha greke
Sipas traditës greke, Kirenea u themelua në vitin 631 pes si një vendbanim i grekëve nga ishulli Thera, tradicionalisht e udhëhequr nga Battus I,[6] në një vend 16 kilometres (10 mi) larg nga porti i saj Apollonia (Marsa Sousa). Detajet tradicionale lidhur me themelimin e qytetit gjenden në "Historitë e Herodotit IV". Kirenea menjëherë u bë kryeqyteti i Libisë së lashtë dhe krijoi marrëdhënie tregtare me të gjitha qytetet greke, duke arritur kulmin e prosperitetit të saj nën mbretërit e vet në shekullin e V-të pes. Menjëherë pas vitit 460 pes u bë republikë. Në vitin 413 pes, gjatë Luftës së Peloponezit, Kirenea furnizoi forcat spartane me dy triremë dhe pilotë.[7] Pas vdekjes së Aleksandrit të Madh të Maqedonisë (323 pes), republika Kireneane iu nënshtrua dinastisë Ptolemaike.
Periudha romake
Krishterimi
Rënia
Sot
Galeria
-
Tempulli i Zeusit
-
Tempulli i Zeusit
-
Tempulli i Apollonit
-
Tempulli i Apollonit
-
Monument i fitores së Agorës
Njerëz të njohur
- Aristippus (c. 435 - c. 356 PES), filozof dhe themeluesi i Shkollës Kirenease.
- Callimachus (310/305 - 240 PES), poet, kritik dhe studiues në Bibliotekën e Aleksandrisë
- Eratosthenes (276 - 194 PES), matematikan, gjeograf, astronom; bibliotekar në Bibliotekën e Aleksandrisë.
- Eugammon (fl. 6 shekullit PES), poet epik
- Lacydes (3-të të shekullit BC), filozof
- Theodorus (c. 5 shekullit BC), matematikan
Referencat
- ^ Temehu (Cyrene)
- ^ Global Treasures: Cyrene
- ^ Shahhat or (Cyrene) City by NestBird.info
- ^ للغة العربية اضغط هنا http://cyreen630.maktoobblog.com
- ^ "Internet History Sourcebooks". sourcebooks.fordham.edu. Marrë më 2016-12-03.
{{cite web}}
: Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - ^ Osborne, Robin (2009). Greece in the Making: 1200–479 BC. London: Routledge. fq. 8.
{{cite book}}
: Burimi ka parametra të panjohur:|1=
(Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri|language=
(Ndihmë!) - ^ Thucydides, The Peloponnesian War (The Landmark Thucydides edition, Robt. B. Strassler, editor), Touchstone, New York, 1998, sec.7.50
Lidhje të jashtme
- Cyrene project summary at Global Heritage Fund
- Explore Cyrene with Google Earth on Global Heritage Network
- Cyrene and the Cyrenaica by Jona Lendering
- University of Pennsylvania Museum excavations at Cyrene