Rrethi i Devollit

Rrethi i Devollit është njëri nga 36-të rrethet e Shqipërisë. Rrethi bën pjesë në Qarkun të Korçës. Rrethi i Devollit ka 35,000 banorë (sipas 2004), një sipërfaqe prej 429 km² dhe kryeqendër Bilishtin.

Informacion i përgjithshëm mbi Devollin

Rrethi i Devollit shtrihet në skajin juglindor te Shqipërise. Ajo kufizohet në pjesën veriperëndimore me rrethin e Korçës, përmes lartësive që zbresin në Liqenin e Prespës së vogël. Në anën perëndimore të luginës shtrihet shtylla kurrizore e malit Morava, i cili është kufiri më i gjatë që ndan Devollin me rrethin administrativ të Korçës. Ujërat në anën lindore i përkasin rrethit të Devollit, ndërsa ato perëndimore i perkasin korçës .. Në jugperëndim gjendet distrikti i Kolonjësi cili kufizohet përmes malit Gramoz me pjerrësinë e anës verilindore, në juglindje, në lindje dhe verilindje kufizohet me Greqinë, së bashku një vijë kufitare prej 83 km, ku lartësitë rriten mbi Nikolicë, dhe Rakickës, deri në lartesite Llapashticë. Nëpërmjet Cangonjit gryka është e lidhur me zonën e Korçës. Pjesa juglindore e rrethit të Devollit, është reliev kodrinor. Pjesa veriore është e sheshtë dhe i takon fushës të Bilisht, e cila është e kufizuar në thellësi me një lartësi prej mbi 1000 m. Në lindje, është Gryka Kapshticë nëpërmjet të cilit kalon rruga drejt Florina, Greqi. Devolli ka 4 komunat dhe 44 fshatra.

Pozita gjeografike dhe relievi

Devolli është një krahinë e vendosur në skajin më juglindor të Shqipërisë e cila e ka marrë emrin nga lumi Devoll i cili buron në krye të luginës dhe përshkon fushën me të njëjtin emër. Devolli është krahina kyçe e cila lidh Shqipërinë me Greqinë. Lartësia mesatare e rrethit të devollit është 1380 m mbi nivelin e detit. Lartësia mesatare në devoll është rreth 900 m mbi nivelin e detit, ku zona më e ulët(shtrati i lumit të Shagut) ka lartësi prej 800m ndërsa pika më e lartë është ajo e Gramozit 2050m mbi nivelin e detit (mbi Nikolicë), zona është një luginë e rrethuar nga male dhe kodra, të mbuluar me shkurre dhe pyje, si halore. Në veriperëndim lugina e Devollit lidhet nëpërmjet Grykës së Cangonjit me fushëgropën e Korçës, në veri lindje shtrihet liqeni i Prespës së vogël i cili ndahet mes Shqipërisë dhe Greqisë, nga lindja lugina lidhet nëpërmjet Grykës së Kapshticës me shtetin grek, ndërsa në jug e jugperëndim shtrihet Devolli i sipërm i cili kufizohet me lartësitë e Gramozit 2520m. Në perëndim shtrihen lartesite e moraves me 1806 m. Në anën lindore ngrihen lartësitë Vojskovari me 1537 m,, Ruka 1234 m, Pnashovecit 1443 m. Ne pjesen perendimore shtrihen lartësitë e maleve të Goliku 1326 m, mali i Qafashtica, e 1494 m ndërsa në veri shtrihet Mali i Ivanit 1753 m. Ne jug ndodhen lartësitë e maleve Paçrova 1148 m, Bido 1314 m, Kruki 1463 m. Në qendër të luginës së Devollit shtrihet fusha a Bilishtit (në Devollin e poshtëm) rreth 840-860m mbi nivelin e detit e cila lidhet nëpërmjet Grykës së Ujkut me Liqenin e Prespës së vogël. Në jug të luginës ngrihet Pllaja e Dëmbravës rreth 940-950 m mbi nivelin e detit, ndërsa në juglindje shtrihet lugina e lumit të Shagut (800m mbi nivelin e detit) dhe pllaja e Llabanicës (920 m mbi nivelin e detit), këto të fundit janë të vetmet zona që nuk përfshihen në pellgun ujëmbledhës të lumit Devoll.

Klima

Duke qenë se Devolli shtrihet në zonën kontinentale të Shqipërisë, klima në këtë zonë është mesdhetare paramalore me karakter të ndjeshëm kontinental. Vera në Devoll është e ngrohtë por here-here dhe e freskët ndërsa dimri është i ftohtë dhe me ngrica. Amplituda vjetore e temperaturave mesatare është rreth 19 gradë, temperatura mesatare vjetore është rreth 9.1 gradë. Muaji më i ngrohtë i vitit është korriku me temperatura mesatare: më e ulëta 11.6 gradë dhe më e larta 25.4 gradë (mesatarja e muajit është rreth 18.5 gradë), ndërsa muaji më i ftohtë është Janari me temperatura mesatare: më e ulëta -4 gradë dhe më e larta 3.5 gradë (mesatarja e muajit është -0.25 gradë). Fshati më i ftohtë i krahinës është Nikolica me mesatare vjetore 7.7 gradë, ndërsa fshati më i ngrohtë është Mançurishti me mesatare vjetore 10.5 gradë. Reshjet në Devoll janë më të pakta në krahasim me rajonet e tjera të Shqipërisë, muaji më i lagësht është Nëntori (mesatarisht 110 mm shi) dhe ai më i thati është Gushti (mesatarisht 41 shi).Fshati më i lagësht është Nikolica me mesatarisht 926 mm shi në vit, ndërsa më i thati është Bitincka me 777 mm shi në vit. Sasia më e madhe e reshjeve të shiut bie në stinën e pranverës dhe të vjeshtës, kur moti është më i paqëndrueshëm. Reshjet e dëborës fillojnë të bien që me ardhjen e vjeshtës në lartësitë mbi 1600 m mbi nivelin e detit, dhe bien mbi gjithë luginën me ardhjen e nëntorit dhe dhjetorit. Sasia më e madhe e reshjeve bie në muajit janar dhe shkurt (mesatarisht rreth 5-6 ditë në muaj), në male dhe në Devollin e sipërm sasia e reshjeve të dëborës është më e madhe dhe mund të kalojë 1-1.5m trashësi, ndërsa në fushë mesatarisht është rreth 20-30cm. Reshjet e dëborës vazhdojnë deri në prill ndërsa dëbora në male shkrin me ardhjen e qershorit.Numri mesatar i ditëve me ngrica është rreth 19-20 ditë në muJin e Janarit. Moti në Devoll bëhet herë-herë i paqëndrueshëm dhe shfaqen fenomene ekstreme si: i nxehti saharian shkakton thatësira të zgjatura gjatë verës, ciklonet sjellin stuhi breshëri në pranverë dhe verë që prishin të mbjellat, i ftohti siberian sjell temperatura nën -10 gradë që shkaktojnë ngrica, që vitet e fundit vijnë dhe në muajt mars e prill të shoqëruara me reshje dëbore që shkaktojnë dëme të parikuperueshme në bujqësi. Në muajt e verës në Devoll ka ndikim të madh anticikloni i Azoreve, i cili sjell mot të thatë e të nxehtë me temperatura mbi 30 gradë. Ndërsa në muajt e vjeshtës dhe rikthehen reshjet e shiut të cilat në dimër zëvendësohen me reshjet e dëborës. Në dimër vjen anticikloni siberian i cili shpesh herë sjell temperatura shumë të ulëta, nën -10 gradë dhe ngrica.

Muaji	Janar	Shkurt	Mars	Prill	Maj	Qershor	Korrik	Gusht	Shtator	Tetor	Nëntor	Dhjetor
T. mesatare e lartë	3.5	3.35	8.55	12.5	18	22.2	25.4	25.2	20.9	15	9.2	4.8
T. mesatare e ulët	-4	-2.45	-0.4	2.5	6.8	9.8	11.6	11.2	8.35	4.9	1.2	-2.2
S. mesatare e reshjeve (mm)	84,5	71	71.5	78	75	43.5	42	41	65.5	94	110	93

Bimësia dhe bota shtazore

Bimësia e rrethit të Devollit përfaqësohet nga pemë të tilla si lisi, pisha, ahu, shelgu, plepi, lajthia, bredhi, akacia, bushi, gështenja e egër, vidhi, dëllinja, thana, kumbulla e egër, qershia e egër etj. Një pjesë e konsiderueshme e Devollit është tokë bujqësore, mjaft pjellore ku kryesisht kultivohet pemë frutore, drithëra, vreshta dhe perime. Kultura më e përhapur bujqësore është molla, klima e përshtatshme bën që në këtë zonë të ketë prodhimtari dhe cilësi të lartë. Bimësia në Devoll ndahet në disa kate bimore si:

• Kati i dushkut(800-1100m lartësi), në këtë zonë rriten kryesisht drurë si lisi apo dushku, akacia, bushi, plepi, shelgu(në përrenj dhe lumenj), panja, bliri, si dhe shkurre si lajthia, murrizi etj . Pjesa e territorit që mbulohet me bimësi dushku, apo me bimësi të përfaqësuar nga shkurret është pjesa veriore dhe lindore e luginës, konkretisht me këtë lloj bimësie mbulohen Mali i thatë, zona e Prespës, rrëza e malit t Moravës, si dhe masivi lindor i Devollit (në lindje të Bilishtit).
• Kati i ahut dhe pishës(1100-1600m lartësi), ky kat përbën zonën më të pyllëzuar të Devollit, në këtë kat rritet druri i ahut dhe halorët si pisha bredhi apo dëllinja. Kemi përzierjen e drurëve gjethore me ato halore. Ky kat shtrihet në shpatet e malit të Moravës, në kodrat e devollit të sipërm, dhe në shpatet e malit të Gramozit. Kryesisht ky kat përbën pjesën më të madhe të Devollit të sipërm.
• Kati i kullotave alpine(1600-2100m lartësi), në këtë kat rritet bimësi e ulët barishtore, por mund të rriten dhe drurë të ulët si bredhi. Ky kat mbulon lartësitë e Moravës (1600-1800m lartësi) dhe ato të Gramozit (1600-2100m lartësi). Nga tetori deri në prill ky kat mbulohet nga shtresa e trashë prej disa metrash e dëborës.

Bota shtazore në Devoll përfaqësohet nga:

• Gjitarë: ujku, dhelpra, ariu i murrmë, derri i egër, çakalli, kunadhja, sorkadhja, ketri, lepuri i egër, miu i fushës, lakuriqi i natës(shpella e Trenit)etj
• Shpendë: rosa e egër, çafka, pelikani(liq. i Prespës),laraska, bufi, skifteri, shqiponja, pëllumbi i egër, thëllëza, gallofi etj
• Peshq: krapi, mërenja, kleni, trofta etj

Bukuritë natyrore

Devolli është i rrethuar nga kodra dhe male mjaft te gjelbëra, te cilat zëne vendin kryesor ne malin piktoresk te Moraves , me pyje me burime ujore të shumta. Vende te bukura turistike janë rezervat natyrore: si ai i Cangonjit dhe Poloskës, pylli i Bradvicës, Shën Kostandini, Liqeni i Prespës së vogël, Peizazhi i mbrojtur i Nikolicës etj, Këto vende janë të njohur për shumëllojshmërinë e tyre të florës dhe faunës, i cili krijon mundësi potenciale turistike për këtë zonë. Disa nga fshatrat piktoreske të kësaj zone janë: Arrza, Sinica, Qyteza, Nikolica, Bradvica, Grapshi, Vidovova etj.

Monumentet natyrore

Gjeo-monumente

• Shpella treni . Në “Grykën e Ujkut” (simbolit Gryka e Ujkut, Prespa vogël ). Njohur edhe si Shpella e skordileves . Ka korridoret, sallat pellgje uji, por asnjë microform. Kjo është një zgjidhje njerëzore neolitike.
• Gurët Zombie Në Trenit. Gjetur në afërsi të fshatit Tren. Ka grupe gëlqeror të gureve me lartesi 4-5 m, i projektuar nga karstike dhe era në formën e mumjes .
• Guri i ariut . Eçmenik, Miras. Kjo është shkemb mikro-konglomerat me shpella, ku ariu kishte vendndodhjen .

Bio-monumente

• Pyll -ahu i Shën Kostandini.
• Pylli i Shën Thanasit, Bradivicë.
• Lisi-pema e Dobrogova, të Arrëz.
• Pyll ahu e Bradvica.
• Bredh-pema e Vishnja.

Ndarja administrative

Rrethi i Devollit përbëhet nga 1 bashki dhe 4 komuna që janë:

• Bashkia Bilisht
• Komuna Hoçisht
• Komuna Miras
• Komuna Progër
• Komuna Qendër Bilisht

Fshatrat e Devollit janë si më poshtë

• Arëzë
• Baban
• Bilisht
• Bitinckë
• Bickë
• Borsh
• Braçanj
• Bradvicë
• Cangonje
• Çetë
• Çipan
• Dobranj
• Dardhë
• Eçmenik
• Fitore [ Shënkollas ]
• Gjyres
• Hoçishti
• Grapsh
• Gracë
• Gjyras
• Kapështicë
• Kuç
• Koshnicë
• Kurilë
• Mançurisht
• Menkulas
• Miras [Bozhgrad]
• Nikolicë
• Pilur
• Poloskë
• Ponçare
• Progër
• Rakickë
• Qytezë
• Sinicë
• Sul
• Stropan
• Shuec
• Tren
• Trestenik
• Vërnik
• Vërlen [Përparimaj]
• Vranisht
• Vidohovë
• Vishoshicë
• Zagradec [ Buzëliqenas ]
• Ziçisht

Lidhe te jashtme

Guida Turistike e Rrethit Devoll

Shiko edhe

Ky artikull me tematikë në lidhje me gjeografinë e Shqipërisë është një faqe cung. Ju mund të ndihmoni Wikipedia-n duke e përmirësuar atë.