Mesjeta: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
pallatin tim |
Liridon (diskuto | kontribute) |
||
| Rreshti 16: | Rreshti 16: | ||
[[Kategoria:Mesjeta| ]] |
[[Kategoria:Mesjeta| ]] |
||
1. Periodizimi I mesjetes dhe etimologjia. |
|||
Mesjeta është një periudhe e historisë evropiane që nga shekulli 5-të në shekullin e 15. Mesjeta pason rënien e Perandorisë Perëndimore Romake në 476 dhe i paraprin fillimit të epokës moderne. |
|||
Termi "Mesjetë" (kohe e mesme) shfaqet per here te pare në shekullin e 15 dhe pasqyron mendimin se kjo periudhë ishte një devijim nga rruga e të mësuarit klasik, një rrugë që më vonë u bashkua me Rilindjen. |
|||
Mesjetës është një nga tre periudhat të mëdha në skemën më të qëndrueshme për të analizuar historinë evropiane: Antikiteti, Mesjeta dhe Periudha Moderne. |
|||
Kjo është "e Mesme", në kuptimin e të qenit në mes dy periudhave të tjera në kohë. Termi i parë shfaqet në latinisht në 1469 si “media tempestas” (koha e mesme). |
|||
Në përdorimin e hershme, ka pasur shumë variante, duke përfshirë edhe “aevum” (të mesme) të regjistruara të parë në 1604 dhe “media scecula” |
|||
(Mesjetë ), të regjistruara të parë në 1625. |
|||
1.1 Zhvillimi I konceptit |
|||
Historianet mesjetare sigurisht qe nuk e mendonin veten si ne mes te histories, perkundrazi ate e shkruanin historine ne perspektiva universale dhe teologjike. |
|||
Deri ne kohen e tyre ata e ndanin historine ne “Mosha e Gjashte” apo “Kater Perandorite”. |
|||
Ata e konsideronin periudhen romake si nje kulm historik dhe mendonin se pas saj do te vinte apokalipsi. |
|||
Leonardo Bruni ndau ishte I pari historian qeberi ndarjen e Historise Universale ne ate te lashte, te mesme dhe te re. |
|||
Leonardo Bruni |
|||
1.2Datat e fillimit dhe te mbarimit |
|||
Data qe merret me shpesh si ajo e fillimit te mesjetes eshte viti 476. Kjo shenon edhe renien e perandorit te fundit romak te perendimit, Augustit. |
|||
Historiani Biondo perdor si date fillimi te mesjetes vitin e pushtimit te Romes nga barbaret (viti 410). |
|||
Ne historine e vendeve te Skandinavise si date fillimi e mesjetes merret shekulli i 11 kur sundimtaret e ketyre vendeve konvertohen ne te krishtere. Shume shkrime te kesaj kohe e vertetojne kete hipoteze. |
|||
Ne Estoni dhe Letoni si date fillimi e mesjetes merret shekulli I 13. |
|||
Per te gjithe Evropen ne pergjithsi si date mbarimi e mesjetes merret viti 1453 qe shenon pushtimi e Kostandinopojes nga turqit. |
|||
Por edhe ngjarje te tjera te rendesishme qe kane ndodhur afro kesaj periudhe merren nga historian te ndryshem si data mbarimi te mesjetes. Psh: |
|||
Viti 1455 (viti kur u shpik shtypshkronja e pare Guttenberg), humbja e muslimaneve ne Granada te Spanjes(1492) , udhetimi I Kolombit drejt Amerikes (1492). Historianët angleze shpesh përdorin Betejen e Bosworthit (1485) për të shënuar fundin e periudhës. Per Spanjen si fundi I kesaj periudhe merret viti 1516, qe shenon vdekjen e mbretit Ferdinanti |
|||
1.3 Nendarja e mesjetes |
|||
Historianet anglisht-foles bejne ndarjen e mesjetes ne 3 nenperiudha: Mesjeta e hershme, e mesme dhe e vone. Belgu Henri Pirenne dhe hollandezi Johan Huizinga percaktuan vitet se kur fillonin dhe mbaronin keto nenperiudha ne fillim te shekullit 20. |
|||
• Mesjeta e Hershme (476-1000) |
|||
• Mesjeta e Mesme (1000-1300) |
|||
• Mesjeta e Vone (1300-1453) |
|||
Versioni i datës 20 shtator 2017 19:02
Me mesjetë nënkuptojmë periudhë të historisë evropiane ndërmjet lashtësisë (rreth vitit 600) dhe kohës së Re (duke filluar midis viteve 1453 dhe 1517).
Mesjeta krijoi periudhën e mesme në një ndarje skematike të historisë evropiane në tre "epoka": Qytetërimi klasik i lashtësisë, Mesjeta dhe Kohët moderne. Mesjeta e Evropës Perëndimore fillon me mbarimin e Perandorisë Romake perëndimore (qv. 5) deri në ngritjen e monarkive, fillimit të kërkimeve tejdetare, ringjalljes së humanizmit, dhe Reformimi Protestant që filloi në vitin 1517. Të gjitha këto ndryshime shënojnë fillimin e periudhës së hershme moderne që solli Revolucionin Industrial.
Forma zotëruese ekonomiko - shoqërore e mesjetës ishte feudalizmi.
Histori
ne mesjeteu zhvillua letersia e anonimatit . kjo ka te beje me deshiren qe kishin autoret e asaj kohe per te mos shprehur hapur aftesite e tyre artistike!