Arsyeja: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
vNo edit summary |
Bet 0 (diskuto | kontribute) No edit summary |
||
| Rreshti 1: | Rreshti 1: | ||
'''Arsyeja''' ([[Greqishtja|greq]]. ''λογική'', logiki dhe [[Latinishtja|lat]]. ''ratio'') në [[Filozofia|filozofi]] është aftësia ose [[ecuria]] |
'''Arsyeja''' ([[Greqishtja|greq]]. ''λογική'', logiki dhe [[Latinishtja|lat]]. ''ratio'') në [[Filozofia|filozofi]] është aftësia ose [[ecuria]] nëpërmjet së cilës vetëm qeniet [[Njeriu|njerëzore]] ushtrojnë [[mendimi]]n, kryesisht atë [[Abstraksioni|abstrakt]] (të nxjerrë) në lidhje me botën dhe kuptimin e saj, të njohjes dhe veprimit në jetën tonë të përditshme. Arsyeja është pasuria më e madhe e [[njohuria|njohurisë]], që mbikëqyr [[kuptimi]]n "përzgjedhës" dhe vendos apo njeh kufizimet e tij. |
||
==Përkufizime të tjera për arsyen== |
==Përkufizime të tjera për arsyen== |
||
Nganjëherë arsyeja i kundërvihet [[ndijimi]]t, [[perceptimi]]t (përkapshmërisë), [[ |
Nganjëherë arsyeja i kundërvihet [[ndijimi]]t, [[perceptimi]]t (përkapshmërisë), [[shqisimit]]t dhe [[Dëshira|dëshirës]]. Sipas [[David Hume]]s arsyeja është në shërbim të dëshirave (d.m.th. mjeti për të mbajtur atë që do). |
||
Për [[Racionalizmi|racionalistët]] arsyeja është aftësi me të cilën fitohen [[Intuita|intuitivisht]] të vërtetat themelore. Këto të vërteta themelore |
Për [[Racionalizmi|racionalistët]] arsyeja është aftësi me të cilën fitohen [[Intuita|intuitivisht]] të vërtetat themelore. Këto të vërteta themelore janë shkaku (ose më saktë "arsyeja") për të cilën çdo gjë është ashtu siç është dhe ndodh gjithçka që ndodh. |
||
Për [[Emanuel Kanti]]n, arsyeja (gjermanisht ''Vernunft'') është fuqia e mbledhjes së [[Koncepti|koncepteve]] të dhëna nga [[mendimi]]. Arsyeja që është në |
Për [[Emanuel Kanti]]n, arsyeja (gjermanisht ''Vernunft'') është fuqia e mbledhjes së [[Koncepti|koncepteve]] të dhëna nga [[mendimi]]. Arsyeja që është në gjendje të japë parime [[apriori]] quhet nga Kanti "e pastër, e kulluar" (emërtim që i dha titullin veprës së tij kryesore, "[[Kritika e arsyes së kulluar]]), për ta dalluar nga "arsyeja praktike" që lidhet me [[morali]]n e sjelljes. |
||
==Arsyeja dhe teologjia== |
==Arsyeja dhe teologjia== |
||
==Shiko edhe == |
==Shiko edhe == |
||
* [[Gjykimi]] |
* [[Gjykimi]] |
||
* [[Mendimi]] |
* [[Mendimi]] |
||
* [[Teoria e njohurisë]] |
* [[Teoria e njohurisë]] |
||
==Lidhje të jashtme== |
==Lidhje të jashtme== |
||
* |
* [http://www.sense-think-act.org/index.php/Main_Page, Ushtrime arsyetore], ([[Anglishtja|ANG]]) projekt i Mediawiki-s. |
||
[[Category:Virtyt]] |
[[Category:Virtyt]] |
||
Versioni i datës 10 mars 2007 15:18
Arsyeja (greq. λογική, logiki dhe lat. ratio) në filozofi është aftësia ose ecuria nëpërmjet së cilës vetëm qeniet njerëzore ushtrojnë mendimin, kryesisht atë abstrakt (të nxjerrë) në lidhje me botën dhe kuptimin e saj, të njohjes dhe veprimit në jetën tonë të përditshme. Arsyeja është pasuria më e madhe e njohurisë, që mbikëqyr kuptimin "përzgjedhës" dhe vendos apo njeh kufizimet e tij.
Përkufizime të tjera për arsyen
Nganjëherë arsyeja i kundërvihet ndijimit, perceptimit (përkapshmërisë), shqisimitt dhe dëshirës. Sipas David Humes arsyeja është në shërbim të dëshirave (d.m.th. mjeti për të mbajtur atë që do).
Për racionalistët arsyeja është aftësi me të cilën fitohen intuitivisht të vërtetat themelore. Këto të vërteta themelore janë shkaku (ose më saktë "arsyeja") për të cilën çdo gjë është ashtu siç është dhe ndodh gjithçka që ndodh.
Për Emanuel Kantin, arsyeja (gjermanisht Vernunft) është fuqia e mbledhjes së koncepteve të dhëna nga mendimi. Arsyeja që është në gjendje të japë parime apriori quhet nga Kanti "e pastër, e kulluar" (emërtim që i dha titullin veprës së tij kryesore, "Kritika e arsyes së kulluar), për ta dalluar nga "arsyeja praktike" që lidhet me moralin e sjelljes.
Arsyeja dhe teologjia
Shiko edhe
Lidhje të jashtme
- Ushtrime arsyetore, (ANG) projekt i Mediawiki-s.