Komedia Hyjnore: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively

(View all pending changes)

[Redaktim i kontrolluar]

← Redaktim më i vjetër Ndryshimi më pas →

Content deleted Content added

PamorTekst wiki

Inline

Versioni i datës 13 janar 2018 22:08

Komedia Hyjnore (Divina Commedia) është vepra madhore e poetit, shkrimtarit dhe politikanit italian Dante Aligieri, njëri prej teksteve kyç të letërsisë perëndimore. Vetë Dantja e pati quajtur librin thjesht Komedi, Commedia, dhe duket se prapashtesa Divina (hyjnore) iu vu librit prej një botuesi venecian të veprës në shekullin e gjashtëmbëdhjetë.

Vepra paraqet një alegori epike trekëndëshe të shpirtit njerëzor dhe një monument ku Dantja ngriti, me fantazinë e tij të mrekullueshme, mbretërinë e botës së përtejme. Me fjalë të tjera është një përshkrim i udhëtimit fantastik të autorit nëpër tri mbretëritë e përjetshme: Ferr, Purgator dhe Parajsë. Gjatë këtij udhëtimi imagjinar, që zgjati vetëm 7 ditë--nga 24 marsi deri në 31 mars 1300 (java deri në ditën e Pashkëve)--autori provoi të përshkruajë gjendjen e shpirtit të njeriut pas vdekjes.

Përmbajtja

Shtegtimet plot vajtime, dhimbje, pendime, dyshime e gëzime, përfshijnë një botë me njerëz të të gjitha kohërave dhe të të gjitha shtresave, një pasqyrë e qytetërimit perëndimor deri në shekullin e trembëdhjetë.

Udhëtimi imagjinar

Në moshën 35 vjeçare, në mbrëmjen e 24 marsit të vitit 1300, poeti humb në një pyll të errët. Aty i shfaqet hija e Virgjilit, poetit të madh latin, dërguar prej qiellit nga Beatriçja; ai e shpëtoi nëpërmjet një shtegu ku s’kalonte këmba e njeriut të gjallë. Të dy poetët, Dantja dhe Virgjili, zbresin në ferr, ku në nëntë rrathë dënohen mëkatarët. Fajet në ferr Dantja i ndan sipas teorisë së Aristotelit, ku njeriu mëkaton nga shfrenimi (grykësia, kopracia etj), që për poetin janë më të lehta; pastaj nga shpirtligësia (dhuna, tradhtia), për të cilat poeti i jep dënimet më të rënda. Këtu i shohim të gjithë mëkatarët si e vuajnë dënimin e tyre.

Pas udhëtimeve të tmerrshme nëpër ferr, të dy poetët i ngjiten malit të Purgatorit. Purgatori ka shtatë rrathë, në të cilat bëhet pastrimi i shpirtit përmes vuajtjeve të pendesës. Aty Dantja i ndan fajet sipas teorisë së Platonit, ku siç thotë ai, njeriu mëkaton nga çrregullimet e dashurisë me tepri (mendjemadhësia, ku njeriu e do së tepërmi vetveten; smira, kur i do të keqen tjetrit; zemërimi, kur do të hakmerret etj); kur dashuron me pasion të tepruar (kopracia, kur njeriu do pasurinë apo shpenzimet e tepërta; grykësia, kur njeriu do më shumë se sa duhet gojën e vet; epshet e tyre etj.).

Dhe, së fundi, si përfundim i lumtur i këtij udhëtimi mahnitës, ashtu siç ndodh pas një ëndrre të vështirë, hipur mbi një qerre ngadhnjimtare, vjen Beatriçja dhe e shpie fluturimthi në qiejt e parajsës, nëpër nëntë qiejt danteskë, ku sundon drita e përjetshme. Ata janë "Qielli i Hënës", "Qielli i Mërkurit", i Venerës, i Diellit, i Marsit, i Jupiterit, pastaj Qielli i shpirtrave soditës, Saturni, Qielli i yjeve, dhe në fund, i pari Lëvizës, Qielli që rrethon me nëntë rrathë ëngjëjsh Perëndinë, i cili rri mbi Empirin e palëvizshëm, që ka formën e një trëndafili të bardhë.

Rrafshet kuptimore

Komedia mund të lexohet në rrafshe të ndryshme kuptimore. Dante vetë thotë se vepra e tij ka më shumë se një

Përkthime të Komedisë në shqip dhe në gjuhët e familjes së saj

Për shkak të vështirësisë të të sjellit të terza rima-s (rimës ABA BCB CDC DED EFE), ritmit, dhe përmbajtjes, përpjekjet për të sjellë Komedinë në gjuhë të tjera gjithmonë kanë sjellë pakënaqësi. Megithatë ato kanë qenë të shumta, gati të panumërta, qoftë si materiale didaktike studiuesish letërsie ashtu edhe si sfida poetësh.

Në shqip ekziston vetëm një përkthim i plotë, si dhe disa të pjesshme që nga fundi i shekullit të nëntëmbëdhjetë.

Përkthimi i parë nga Komedia duket se është bërë në arbërishten e Italisë nga Luixhi Lorekio (Luigi Lorecchio), një pasues i Jeronim de Radës, në vitin 1895.^[1]

Sokol Baci, udhëheqësi i fisit të Grudëve në Mbishkodër, duket të ketë nxjerrë përkthimin e tij të Këngës V, të Paolos dhe Françeskës, në vitin 1900^[2], ndërsa françeskani Vinçens Prendushi (Prennushi) botoi këngën XI të Parajsës ku poeti takon Shën Françeskun.^[3]^[4]

Këngë të veçanta të Komedisë Hyjnore janë sjellë në shqip viteve tridhjetë nga Ernest Koliqi, botuar në një antologji të përgatitur prej tij, "Poetët e mdhej t'Italis", botuar në vitin 1932.

Mark Ndoja, një veprimtar komunist dhe shkrimtar, i cili ra pre e një spastrimi ndaj një grupi shkrimtarësh të Lidhjes së Shkrimtarëve në mes të viteve 50, përfundoi përkthimin e Ferrit viteve gjashtëdhjetë, por për herë të parë u botua në vitin 1998 nga shtëpia botuese "Dituria" në Tiranë.

Përkthimi i parë dhe i vetëm i plotë ekzistues i Komedisë, i cili gjithashtu ndjek rimën e Dantes në tërësi të veprës, u bë nga Pashko Gjeçi dhe u botua në Tiranë nga shtëpia botuese "Naim Frashëri" në vitin 1960^[5]. I redaktuar nga poeti Ali Podrimja ai u botua në Prishtinë më 1981 për bibliotekën Orfeu të Redaksisë së botimeve "Rilindja".

Shkrimtari dhe përkthyesi Çezar Kurti ka sjellë në shqip Ferrin botuar në vitin 2000 dhe të ripunuar në vitin 2013^[6]. ndërsa një poet shkodran, Meritan Spahija, ka përfunduar një përkthim tijin të Ferrit në vitin 2016.^[7]

Burimi i të dhënave

Lidhje të jashtme

Wiki Libri: Pepili:Komedia hyjnore - me Këngën e fundit të Parajsës (XXXIII)

[1] ttp://www.gazetaexpress.com/arte/perkthyesit-danteske-te-alighierit-137541/?archive=1

[2] ttp://www.genchoti.com/artikuj/92-dante-alighieri-laicizmi-dhe-kisha-katolike-po-shqiptaret/

[3] ttps://books.google.ca/books?id=Y8jqAAAAMAAJ&q=Prennushi+Dante&dq=Prennushi+Dante&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjUxrP8z9XYAhWomuAKHRDUC5QQ6AEIPTAE

[4] ttps://books.google.ca/books?id=EgUfAQAAIAAJ&q=%22vincens+prennushi%22+Dante&dq=%22vincens+prennushi%22+Dante&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjhh43Az9XYAhUFhuAKHS5WApcQ6AEIKzAA

[5] ttp://bksh.al/adlib/scripts/wwwopac.exe?DATABASE=books&OPAC_URL=/adlib/beginner/index_al.html&LANGUAGE=1&%250=48104&LIMIT=50

[6] ttps://www.worldcat.org/title/ferri-botim-i-rishikuar-shoqeruar-me-tekstin-italisht/oclc/964069905&referer=brief_results

[7] ttp://sq.radiovaticana.va/news/2017/11/18/nj%C3%AB_p%C3%ABrkthim_i_ri_i_komedis%C3%AB_hyjnore%E2%80%9D,_nga_meritan_spahija/1349513

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

@@ Rreshti 1: / Rreshti 1: @@
 [[File:Alighieri - Divina Commedia, Nel mille quatro cento septe et due nel quarto mese adi cinque et sei - 2384293 id00022000 Scan00006.jpg|thumb|''Comencia la Comedia'', 1472]]
-'''Komedia Hyjnore''' është vepër e poetit, shkrimtarit dhe politikanit italian [[Dante Aligieri]].
+'''Komedia Hyjnore''' (Divina Commedia) është vepra madhore e poetit, shkrimtarit dhe politikanit italian [[Dante Aligieri]], njëri prej teksteve kyç të letërsisë perëndimore. Vetë Dantja e pati quajtur librin thjesht Komedi, Commedia, dhe duket se prapashtesa Divina (hyjnore) iu vu librit prej një botuesi venecian të veprës në shekullin e gjashtëmbëdhjetë.
-Vepra paraqet një alegori epike trekëndëshe të shpirtit njerëzor dhe një përmendore, në të cilën me fantazinë e tij të mrekullueshme si arkitekt gjenial ai ngriti ndërtesën e mbretërisë së botës së përtejme. Me fjalë të tjera është një përshkrim i udhëtimit fantastik të autorit nëpër tri mbretëritë e përjetshme : Ferrit, [[Purgatori]]t dhe [[Parajsa|Parajsës]]. Gjatë këtij udhëtimi përfytyror, që zgjati vetëm 7 dite, autori provoi të përshkruajë gjendjen e shpirtit të njeriut pas vdekjes.
+Vepra paraqet një alegori epike trekëndëshe të shpirtit njerëzor dhe një monument ku Dantja ngriti, me fantazinë e tij të mrekullueshme, mbretërinë e botës së përtejme. Me fjalë të tjera është një përshkrim i udhëtimit fantastik të autorit nëpër tri mbretëritë e përjetshme: [[Ferri|Ferr]], [[Purgatori|Purgator]] dhe [[Parajsa|Parajsë]]. Gjatë këtij udhëtimi imagjinar, që zgjati vetëm 7 ditë--nga 24 marsi deri në 31 mars 1300 (java deri në ditën e Pashkëve)--autori provoi të përshkruajë gjendjen e shpirtit të njeriut pas vdekjes.
 == Përmbajtja ==
-Shtegtimet nëpër rrugë të llahtarshme, me plot vajtime, dhimbje, pendime, dyshime e gëzime, përfshijnë një botë me njerëz të të gjitha kohërave dhe të të gjitha shtresave.
+Shtegtimet plot vajtime, dhimbje, pendime, dyshime e gëzime, përfshijnë një botë me njerëz të të gjitha kohërave dhe të të gjitha shtresave, një pasqyrë e qytetërimit perëndimor deri në shekullin e trembëdhjetë.
 === Udhëtimi imagjinar ===
-Në moshën 35 vjeçare, në mbrëmjen e 24 marsit të vitit 1300, poeti humb në një pyll të errët. Aty i shfaqet hija e Virgjilit, poetit të madh latin, dërguar prej qiellit nga Beatriçja ; ai e shpëtoi nëpërmjet një shtegu ku s’kalonte këmba e njeriut të gjallë. Të dy poetët, Dantja dhe Virgjili, zbresin në ferr, ku në 9 rrathë dënohen mëkatarët. Fajet në ferr Dantja i ndan sipas teorisë së [[Aristoteli]]t, ku njeriu mëkaton nga shfrenimi (grykësia, koprracia etj), që për poetin janë më të lehta ; pastaj nga shpirtligësia (dhuna, tradhtia), për të cilat poeti i jep dënimet më të rënda. Këtu i shohim të gjithë mëkatarët si e vuajnë dënimin e tyre.
+Në moshën 35 vjeçare, në mbrëmjen e 24 marsit të vitit 1300, poeti humb në një pyll të errët. Aty i shfaqet hija e Virgjilit, poetit të madh latin, dërguar prej qiellit nga Beatriçja; ai e shpëtoi nëpërmjet një shtegu ku s’kalonte këmba e njeriut të gjallë. Të dy poetët, Dantja dhe Virgjili, zbresin në ferr, ku në nëntë rrathë dënohen mëkatarët. Fajet në ferr Dantja i ndan sipas teorisë së [[Aristoteli]]t, ku njeriu mëkaton nga shfrenimi (grykësia, kopracia etj), që për poetin janë më të lehta; pastaj nga shpirtligësia (dhuna, tradhtia), për të cilat poeti i jep dënimet më të rënda. Këtu i shohim të gjithë mëkatarët si e vuajnë dënimin e tyre.
-Pas udhëtimeve të tmerrshme nëpër ferr, të dy poetët i ngjiten malit të purgatorit. Purgatori ka 7 rrathë, ku bëhet pastrimi i shpirtit përmes vuajtjeve të pendesës. Aty Dantja i ndan fajet sipas teorisë së [[Platoni]]t, ku siç thotë ai, njeriu mëkaton nga çrregullimet e dashurisë me tepëri (mendjemadhësia, ku njeriu e do së tepërmi vetveten; smira, kur i do të keqen tjetrit ; zemërimi, kur do të hakmerret etj) ; kur dashuron me pasion të tepruar (koprracia, kur njeriu do pasurinë apo shpenzimet e tepërta ; grukësia, kur njeriu do më shumë se sa duhet gojën e vet; epshet e tyre etj.).
+Pas udhëtimeve të tmerrshme nëpër ferr, të dy poetët i ngjiten malit të Purgatorit. Purgatori ka [[shtatë]] rrathë, në të cilat bëhet pastrimi i shpirtit përmes vuajtjeve të pendesës. Aty Dantja i ndan fajet sipas teorisë së [[Platoni]]t, ku siç thotë ai, njeriu mëkaton nga çrregullimet e dashurisë me tepri (mendjemadhësia, ku njeriu e do së tepërmi vetveten; smira, kur i do të keqen tjetrit; zemërimi, kur do të hakmerret etj); kur dashuron me pasion të tepruar (kopracia, kur njeriu do pasurinë apo shpenzimet e tepërta; grykësia, kur njeriu do më shumë se sa duhet gojën e vet; epshet e tyre etj.).
-Dhe, së fundi, si përfundim i lumtur i këtij udhëtimi mahnitës, ashtu siç ndodh pas një ëndrre të vështirë, hipur mbi një qerre ngadhnjimtare, vjen Beatriçja dhe e shpie fluturimthi në qiejt e parajsës, nëpër 9 qiejt danteskë, ku sundon drita e përjetshme. Ata janë "Qielli i Hënës", "Qielli i Mërkurit", i Venerës, i Diellit, i Marsit, i Jupiterit, pastaj Qielli i shpirtrave soditës, Saturni, Qielli i yjeve, dhe në fund, i pari Lëvizës, Qielli që rrethon me nëntë rrathë ëngjëjsh Perëndinë, i cili rri mbi Empirin e palëvizshëm, që ka formën e një trëndafili të bardhë.
+Dhe, së fundi, si përfundim i lumtur i këtij udhëtimi mahnitës, ashtu siç ndodh pas një ëndrre të vështirë, hipur mbi një qerre ngadhnjimtare, vjen Beatriçja dhe e shpie fluturimthi në qiejt e parajsës, nëpër nëntë qiejt danteskë, ku sundon drita e përjetshme. Ata janë "Qielli i Hënës", "Qielli i Mërkurit", i Venerës, i Diellit, i Marsit, i Jupiterit, pastaj Qielli i shpirtrave soditës, Saturni, Qielli i yjeve, dhe në fund, i pari Lëvizës, Qielli që rrethon me nëntë rrathë ëngjëjsh Perëndinë, i cili rri mbi Empirin e palëvizshëm, që ka formën e një trëndafili të bardhë.
 === Rrafshet kuptimore ===
@@ Rreshti 18: / Rreshti 18: @@
 Komedia mund të lexohet në rrafshe të ndryshme kuptimore. Dante vetë thotë se vepra e tij ka më shumë se një
+== Përkthime të Komedisë në shqip dhe në gjuhët e familjes së saj ==
-Drinor Shala
+Për shkak të vështirësisë të të sjellit të [[Llojet e vargjev|terza rima]]-s (rimës ABA BCB CDC DED EFE), ritmit, dhe përmbajtjes, përpjekjet për të sjellë Komedinë në gjuhë të tjera gjithmonë kanë sjellë pakënaqësi. Megithatë ato kanë qenë të shumta, gati të panumërta, qoftë si materiale didaktike studiuesish letërsie ashtu edhe si sfida poetësh.
+Në shqip ekziston vetëm një përkthim i plotë, si dhe disa të pjesshme që nga fundi i shekullit të nëntëmbëdhjetë.
-== Botime në shqip ==
-Një përkthim i titullit origjinal ''La Divina Commedia'' d.m.th i veprës ''Komedia Hyjnore'' i bërë nga [[Pashko Gjeçi]], i redaktuar nga [[Ali Podrimja]] për bibliotekën ''ORFEU'' dhe i botuar nga Redaksia e botimeve "RILINDJA" më 1981 në Prishtinë gjendet ende në qarkullim (botimi i dytë i saj). Edhe pse si ''fjala hyrëse'' "Figura e Vigane e Dantes" e këtij botimit duket të jetë shkruar nën ndikimin e kohës, prapë se prapë vetë hyrja e saj <tt>''Shekujt janë të pamëshirëshem por të drejtë : hedhin në pluhurin e harresës si leckë të panevojshme çdo gja që vjetërohet dhe ruejnë si gur të çmueshëm çdo gja që ndryn në vehtvehte rinin e përjetëshme... ''</tt><ref><tt>Dante Aligieri, ''Komedia Hyjnore'', Redaksia e botimeve "RILINDJA", Prishtinë, 1981.</tt></ref> e pasqyron llojin e ndikimit. Si do që të jetë, pas rrjedhave nga vitet '90-ta të shekullit të kaluar, rifreskimi stilizimit për lexuesit duket të jetë i mirëseardhur.
+Përkthimi i parë nga Komedia duket se është bërë në arbërishten e Italisë nga Luixhi Lorekio (Luigi Lorecchio), një pasues i [[Jeronim de Rada|Jeronim de Radës]], në vitin 1895.<ref>http://www.gazetaexpress.com/arte/perkthyesit-danteske-te-alighierit-137541/?archive=1</ref>
+Sokol Baci, udhëheqësi i fisit të Grudëve në Mbishkodër, duket të ketë nxjerrë përkthimin e tij të Këngës V, të Paolos dhe Françeskës, në vitin 1900<ref>http://www.genchoti.com/artikuj/92-dante-alighieri-laicizmi-dhe-kisha-katolike-po-shqiptaret/</ref>, ndërsa françeskani Vinçens Prendushi (Prennushi) botoi këngën XI të Parajsës ku poeti takon Shën Françeskun.<ref>https://books.google.ca/books?id=Y8jqAAAAMAAJ&q=Prennushi+Dante&dq=Prennushi+Dante&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjUxrP8z9XYAhWomuAKHRDUC5QQ6AEIPTAE</ref><ref>https://books.google.ca/books?id=EgUfAQAAIAAJ&q=%22vincens+prennushi%22+Dante&dq=%22vincens+prennushi%22+Dante&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjhh43Az9XYAhUFhuAKHS5WApcQ6AEIKzAA</ref>
+Këngë të veçanta të ''Komedisë Hyjnore'' janë sjellë në shqip viteve tridhjetë nga Ernest Koliqi, botuar në një antologji të përgatitur prej tij, "Poetët e mdhej t'Italis", botuar në vitin 1932.
+Mark Ndoja, një veprimtar komunist dhe shkrimtar, i cili ra pre e një spastrimi ndaj një grupi shkrimtarësh të Lidhjes së Shkrimtarëve në mes të viteve 50, përfundoi përkthimin e ''Ferrit'' viteve gjashtëdhjetë, por për herë të parë u botua në vitin 1998 nga shtëpia botuese "Dituria" në Tiranë.
+Përkthimi i parë dhe i vetëm i plotë ekzistues i ''Komedisë,'' i cili gjithashtu ndjek rimën e Dantes në tërësi të veprës, u bë nga [[Pashko Gjeçi]] dhe u botua në Tiranë nga shtëpia botuese "Naim Frashëri" në vitin 1960<ref>http://bksh.al/adlib/scripts/wwwopac.exe?DATABASE=books&OPAC_URL=/adlib/beginner/index_al.html&LANGUAGE=1&%250=48104&LIMIT=50</ref>. I redaktuar nga poeti [[Ali Podrimja]] ai u botua në Prishtinë më 1981 për bibliotekën ''Orfeu'' të Redaksisë së botimeve "Rilindja".
+Shkrimtari dhe përkthyesi Çezar Kurti ka sjellë në shqip Ferrin botuar në vitin 2000 dhe të ripunuar në vitin 2013<ref>https://www.worldcat.org/title/ferri-botim-i-rishikuar-shoqeruar-me-tekstin-italisht/oclc/964069905&referer=brief_results</ref>. ndërsa një poet shkodran, Meritan Spahija, ka përfunduar një përkthim tijin të Ferrit në vitin 2016.<ref>http://sq.radiovaticana.va/news/2017/11/18/nj%C3%AB_p%C3%ABrkthim_i_ri_i_komedis%C3%AB_hyjnore%E2%80%9D,_nga_meritan_spahija/1349513</ref>
 == Burimi i të dhënave ==