Ené Ankiziadi: Dallime mes rishikimesh

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Browse history interactively
[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
v v
Rreshti 24: Rreshti 24:


== Mitologjia romake ==
== Mitologjia romake ==

[[File:Denier frappé sous César célébrant le mythe d'Enée et d'Anchise.jpg|thumb|Eneu dhe Ankizi.]]

Historia e Enesë u vazhdua nga autorët [[Roma e lashtë|romakë]]. Një burim me ndikim ishte tregimi i themelimit të [[Roma|Romës]] në ''[[Origjina (Kato)|Origjinën]]'' e [[Kato i Vjetër]]it.<ref>{{cite journal|last=Stout|first=S.E.|year=1924|title=How Vergil Established for Aeneas a Legal Claim to a Home and a Throne in Italy|journal=[[The Classical Journal]]|volume=20|issue=3|pages=152–60|jstor=3288552}}</ref> Legjenda e Enesë ishte e njohur në kohën e [[Virgjili]]t dhe u shfaq në vepra të ndryshme historike, duke përfshirë ''[[Antikitetet Romake]]'' të historianit grek [[Dionisi i Halikarnasit]] (duke u mbështetur te [[Marcus Terentius Varro]]), ''Ab Urbe Condita'' nga [[Tit Livi|Livi]] (ndoshta varur nga Quintus Fabius Pictor, fl. 200 p.e.s.), dhe [[Gneu Pompeu Trogu]] (tani ekziston vetëm në një epitome nga [[Justini]]).


=== Në ''Eneidën'' e Virgjilit ===
=== Në ''Eneidën'' e Virgjilit ===

[[File:Venus as Huntress Appears to Aeneas.jpg|thumb|'''Afërdita si gjuetare shfaqet Enesë'', [[Pietro da Cortona]].]]

''[[Eneida]]'' shpjegon se Eneu është një nga Trojanët të cilët nuk u vranë ose robëzuan kur [[Troja]] ra. Eneu, pasi u urdhërua nga perënditë të ikte, mblodhi një grup, të njohur kolektivisht si ''Eneadët'', të cilët pastaj udhëtuan për në [[Itali]] dhe u bënë paraardhësit e romakëve. Eneadët përfshinin: ati i Enesë [[Ankizi]], biri i tij [[Askani]] (i njohur gjithashtu si Juli), trombisti [[Miseni]], miqtë e tij [[Akati]], [[Sergesti]] dhe [[Akmoni]], shëruesi [[Iapiksi]] dhe timonieri [[Palinuri]]. Ai mori me vete statujat e hyjnive shtëpiake të Trojës: [[Lari]] dhe [[Penati]], dhe i shpërnguli në Itali.

Disa përpjekje për të gjetur një shtëpi të re dështuan; një ndalesë e tillë ishte në [[Sicili]], ku në [[Trapani|Drepanum]], në bregun perëndimor të ishullit, ati i tij, Ankizi, vdiq në mënyrë paqësore.


=== Në burime të tjera ===
=== Në burime të tjera ===

Versioni i datës 8 mars 2018 19:51

Eneu duke u largua nga flakët e Trojës me Ankizin në kurriz, vazo me figura të zeza, rreth 520–510 p.e.s., Muzeu i Luvrit (F 118).

Ené Ankiziadi (ose Eneu, -o, -a, nga latinishtja Ænēās, -ae, nga greqishtja e lashtë Αἰνείας, Aineías) ishte një hero Dardan i Trojës, biri i princit Ankiz dhe perëndeshës Afërditë (Venus). Ati i tij ishte kushëriri i parë i mbretit Priam të Trojës (të dy ishin nipërit e Ilit, themeluesi i Trojës), duke e bërë Enenë një kushëri të dytë për fëmijët e Priamit (si Hektori dhe Paridi). Ai është një personazh në mitologjinë greke dhe përmendet në Iliadën e Homerit. Eneu merr trajtim të plotë në mitologjinë romake, më gjerësisht në Eneidën e Virgjilit, ku ai është një paraardhës i Remit dhe Romulit. Ai u bë heroi i parë i vërtetë i Romës.

Prejardhja e emrit

Æneas është emri latin i emrit greqisht të lashtë Αἰνείας (Aineías). Në Himnin Homerik të Afërditës, Eneu paraqitet për herë të parë me Afërditën duke e quajtur atë Αἰνείας (Aineías) për αὶνóν ἄχος ("hidhërimi i tmerrshëm") që e ka shkaktuar, ku Aineías rrjedh nga mbiçmimi αὶνóν (ainon, që do të thotë "i tmerrshëm".[1] Kjo është një etimologji popullore për emrin, e shfrytëzuar me sa duket nga Homeri në Iliadën.[2]

Etimologjia e emrit është e paqartë, por tradicionalisht është e lidhur me αἶνος (a'nos, "lëvdatë, përrallë"), me prejardhje të pasigurt. Studiuesi Julius Pokorny e lidh këtë fjalë me proto-indo-evropianën *h2ey- ("fjalim i rëndësishëm").[3]

Epitete

Në imitim të Iliadës, Virgjili merr hua epitete të Homerit, duke përfshirë: Anchisiades, magnanimum, magnus, heros, dhe bonus. Megjithëse ai merr hua shumë, Virgjili i jep Enesë dy epitete të tijën në Eneidën: pater dhe pius. Epitetet e aplikuara nga Virgjili janë një shembull i një qëndrimi të ndryshëm nga ai i Homerit, përderisa Odiseu është poikilios ("i urtë"), Eneu përshkruhet si piusi ("i devotshëm"), që përcjell një ton të fortë moral. Qëllimi i këtyre epiteteve duket se e imponon nocionin e dorës hyjnore të Enesë si ati dhe themeluesi i racës romake, dhe përdorimi i tyre duket se është rrethanor: kur Eneu lutet, ai i referohet vetes si pius dhe përmendet si i tillë nga autori vetëm kur personazhi vepron në emër të perëndive për të përmbushur detyrën e tij hyjnore. Po ashtu, Eneu quhet hakmarrës kur vepron në interes të njerëzve të tij.[4]

Mitologjia greke

Himni homerik i Afërditës

Afërdita dhe Ankizi, pikturë nga William Blake Richmond (1889 ose 1890)

Historia e lindjes së Enesë është thënë në "Himnin i Afërditës", një nga himnet më të mëdha homerike. Afërdita ka shkaktuar zotin tjetër Zeusin, të bie në dashuri me gratë e vdekshme. Zeusi, në hakmarrje, vendos dëshirën në zemrën e saj për Ankizin, i cili është duke kullotur bagëtinë e tij në kodrat afër malit Ida. Kur Afërdita e sheh, ajo u godit nga dashuria. Ajo zbukuron veten si për një martesë hyjnore, dhe shfaqet para tij. Ai është kapërcyer nga bukuria e saj, duke besuar se ajo është një perëndeshë, por Afërdita e identifikon veten si një princeshë frigiane. Pasi ata bëjnë dashuri, Afërdita zbulon identitetin e saj të vërtetë me të dhe Ankizi frikësohet nga mendimi se çfarë mund t'i ndodhë atij si rezultat i lidhjes së tyre. Afërdita e siguron atë që ai nuk do të ketë rrezik, dhe i thotë atij se do t'i lindë një djalë që do të quhet Ené. Megjithatë, ajo e paralajmëron atë se ai kurrë nuk duhet t'i tregojë askujt se ai ka rënë me një perëndeshë. Kur lind Eneu, Afërdita e çon atë tek nimfat e malit Ida. Ajo i drejton ata për të rritur fëmijën deri në moshën pesë vjeçe, pastaj e çojnë te Ankizi.[5] Sipas burimeve të tjera, Ankizi më vonë mburret me takimin e tij me Afërditën dhe si rezultat është goditur në këmbë me një rrufe nga Zeusi. Pas kësaj ai është i çalë në atë këmbë, kështu që Eneu duhet ta mbart atë nga flakët e Trojës.[6]

Në Iliadën e Homerit

Eneu ikën nga djegia e Trojës, pikturë nga Federico Barocci, 1598.

Eneu është një personazh i vogël në Iliadën, ku ai është dy herë i shpëtuar nga vdekja nga perënditë sikur për një fat ende-të panjohur, por është një luftëtar i ndershëm në të drejtën e tij. Duke u ndalur nga luftimet, u shqetësua me Priamin, për shkak se, pavarësisht nga veprat e tij të guximshme, nuk iu dha nderi i tij i duhur, ai drejtoi një sulm kundër Idomeneut për të rimarrur trupin e kunatit, Alkati, në kërkesën e Deifobit.[7] Ai është udhëheqësi i aleatëve të Trojanëve, Dardanët, si dhe një kushëri i dytë dhe zëvendësuesi kryesor i Hektorit, birit i mbretit të Trojës Priami. Nëna e Enesë, Afërdita shpesh vjen në ndihmë të tij në fushën e betejës dhe ai është një i preferuar i Apolonit. Afërdita dhe Apoloni shpëtuan Eneun nga luftimi me Diomedin e Argos, i cili gati e vret atë, dhe e çojnë atë në Pergamos për shërim. Edhe Poseidoni, i cili normalisht favorizon akejtë, vjen në shpëtimin e Enesë pasi ai bie nën sulmin e Akilit, duke vënë në dukje se Eneu, ndonëse nga një degë më e vogël e familjes mbretërore, ka në fat të bëhet mbret i popullit të Trojës. Studiuesi Bruce Louden paraqet Eneun si një "lloj njeriu" në traditën e Utnapishtimit, Bauci dhe Filemoni, dhe Loti: "njeriu i drejtë përmbanë shkatërrimin e përgjithshëm".[8] Apolodori shpjegon se "akejtë e lanë atë vetëm për shkak të devotshmërisë së tij".[9]

Në burime të tjera

Mitologu romak Gaius Julius Hyginus (64 p.e.r – 17) në Fabule[10] ka kredituar Enesë vrasjen e 28 armiqve në Luftën e Trojës. Eneu gjithashtu shfaqet në tregimet e Trojës që i atribuohen Dares Phrygius dhe Dictys të Kretës.

Mitologjia romake

Eneu dhe Ankizi.

Historia e Enesë u vazhdua nga autorët romakë. Një burim me ndikim ishte tregimi i themelimit të Romës në Origjinën e Kato i Vjetërit.[11] Legjenda e Enesë ishte e njohur në kohën e Virgjilit dhe u shfaq në vepra të ndryshme historike, duke përfshirë Antikitetet Romake të historianit grek Dionisi i Halikarnasit (duke u mbështetur te Marcus Terentius Varro), Ab Urbe Condita nga Livi (ndoshta varur nga Quintus Fabius Pictor, fl. 200 p.e.s.), dhe Gneu Pompeu Trogu (tani ekziston vetëm në një epitome nga Justini).

Në Eneidën e Virgjilit

'Afërdita si gjuetare shfaqet Enesë, Pietro da Cortona.

Eneida shpjegon se Eneu është një nga Trojanët të cilët nuk u vranë ose robëzuan kur Troja ra. Eneu, pasi u urdhërua nga perënditë të ikte, mblodhi një grup, të njohur kolektivisht si Eneadët, të cilët pastaj udhëtuan për në Itali dhe u bënë paraardhësit e romakëve. Eneadët përfshinin: ati i Enesë Ankizi, biri i tij Askani (i njohur gjithashtu si Juli), trombisti Miseni, miqtë e tij Akati, Sergesti dhe Akmoni, shëruesi Iapiksi dhe timonieri Palinuri. Ai mori me vete statujat e hyjnive shtëpiake të Trojës: Lari dhe Penati, dhe i shpërnguli në Itali.

Disa përpjekje për të gjetur një shtëpi të re dështuan; një ndalesë e tillë ishte në Sicili, ku në Drepanum, në bregun perëndimor të ishullit, ati i tij, Ankizi, vdiq në mënyrë paqësore.

Në burime të tjera

Familja dhe pasardhësit legjendarë

Referencat

  1. ^ Gregory Nagy (Translator), Homeric Hymn to Aphrodite 198-199: "His name will be Aineias [Aeneas], since it was an unspeakable [ainos] akhos that took hold of me—grief that I had fallen into the bed of a mortal man."
  2. ^ Andrew Faulkner, The Homeric Hymn to Aphrodite: Introduction, Text, and Commentary (2008) p.257
  3. ^ Cf. Wiktionary: "Αἰνείας" dhe *αἶνος.
  4. ^ Milman Parry (Author), Adam Parry (Editor), The Making of Homeric Verse: The Collected Papers of Milman Parry (1971) p.169
  5. ^ "Homeric Hymn to Aphrodite." trans by Gregory Nagy, University of Houston.
  6. ^ Virgjili, Eneida
  7. ^ Homer, The Iliad, Book XIII, (Samuel Butler, trans.)
  8. ^ Louden, Bruce. "Aeneas in the Iliad: the One Just Man", 102nd Annual Meeting of CAMWS, Classical Association of the Middle West and South, 2006
  9. ^ Apolodori, Epitomi, (James G. Frazer ed.), Chap.V, 21
  10. ^ Hyginus, Fabule 115.
  11. ^ Stout, S.E. (1924). "How Vergil Established for Aeneas a Legal Claim to a Home and a Throne in Italy". The Classical Journal. 20 (3): 152–60. JSTOR 3288552. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Bibliografia

Burime parësore (greke dhe romake)
Burime dytësore
  • Cramer, D. “Wrath of Aeneas.” Syllecta Classica, vol. 11, 2000, pp. 16-33.
  • De Vasconcellos, P. S. “A Sound Play on Aeneas' Name in the Aeneid: A Brief Note on VII.69.” Vergilius (1959-), vol. 61, 2015, pp. 125–129.
  • Farron, S. “The Aeneas-Dido Episode as an Attack on Aeneas' Mission and Rome.” Greece & Rome, vol. 27, no. 1, 1980, pp. 34–47.
  • Gowers, E. “Trees and Family Trees in the Aeneid.” Classical Antiquity, vol. 30, no. 1, 2011, pp. 87–118.
  • Grillo, L. “Leaving Troy and Creusa: Reflections on Aeneas’ Flight.” The Classical Journal, vol. 106, no. 1, 2010, pp. 43–68.
  • Noonan, J. “Sum Pius Aeneas: Aeneas and the Leader as Conservator/Σωτήρ” The Classical Bulletin. vol. 83, no. 1, 2007, pp. 65-91.
  • Putnam, M. C. J. The Humanness of Heroes: Studies in the Conclusion of Virgil’s Aeneid. The Amsterdam Vergil lectures, 1. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2011.
  • Starr, R. J. “Aeneas the Rhetorician : ‘Aeneid IV’, 279-295.” Latomus, vol. 62, no. 1, 2003, pp. 36–46.
  • Scafoglio, G. “Betrayal of Aeneas.” Greek, Roman and Byzantine Studies, vol. 53 no. 1, 2013, pp. 1-14.
  • Schauer, M. Aeneas dux in Vergils Aeneis. Eine literarische Fiktion in augusteischer Zeit. Zetemata vol. 128. Munich: C.H. Beck, 2007.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Ené_Ankiziadi&oldid=1847243"